శిఖరం

ఒక అత్యున్నత స్థానంలో ఉన్న సాధారణ వ్యక్తిత్వం
ఒక సాధారణ వ్యక్తిలో అత్యున్నత స్థానానికి ఎదగగల ప్రజ్ఞ
పక్క పక్కన మనగలగిన విలక్షణ కవి అటల్ బిహారీ వాజ్ పాయ్.
ప్రధానిగా ఆయన గురించి అందరికీ తెలిసిందే. ఇక సాహిత్యకారునిగా నిలబెట్టిన కవితా పుస్తకం వాజ్ పాయ్ కవితల తెలుగు అనువాదం ” శిఖరం “.

వాజ్ పాయ్ గ్వాలియర్ (1924 ) లో జన్మించారు.ఆయన విద్యార్థి దశ నుంచి రాజకీయాలలో క్రియాశీలంగా ఉన్నారు. 1961 నుంచి రాజకీయాలకు సంభందించిన పుస్తకాలు ప్రచురించారు. దేశం అత్యాయక పరిస్థితులలో ఉన్నప్పుడు ,జైలు శిక్ష అనుభవిస్తున్న ప్పుడు కవితలు రాశారు.అయితే తన 71 వ సంవత్సరం లో అంటే 1995 లో మొదటి సంకలనం ” మేరీ ఇక్కావన్ కవితే ” ఇంకా అదే సంవత్సరం ” సంవేదన ” , “నయే దిశా ” ప్రచురించారు. ఇందులో చివరి రెండు సంకలనాలు ప్రముఖ గాయకులు జగ్జిత్ సింగ్ చేత ఆల్బమ్స్ చేయబడ్డాయి .
మరో రెండేళ్లకు అంటే 1997 లో ” శ్రేష్ఠ కవిత ” సంకలనం , 1999 లో ” క్యా ఖోయా క్యా పాయా ” సంకలనం ఆ తర్వాత 2003 లో “ట్వంటీ వన్ పోయంస్ ” సంకలనం, మొత్తంగా ఆరు సంకలనాలు ప్రచురించారు.

ఇప్పుడు పరిచయం చేసే పుస్తకం “శిఖరం” వాజ్ పాయ్ కవితలను
తెలుగులోకి ప్రముఖ కవి జలజం సత్యనారాయణ అనువదించి అందించిన పుస్తకం. ఇది , 2016లో అందుబాటులోకి వచ్చింది.
పుస్తకంలోని 47 కవితలు అత్యంత సాధారణ వస్తువులు. అయితే వారు ఉన్న స్థాయిలో అత్యంత సామాన్యమైన అంశాన్ని పట్టుకోవడం
స్పందించడం వారు సామాన్యుడితో మమేకయ్యారని తెలియజేస్తోంది.

ఇక వారి వ్యక్తిత్వమే వారి కవితా వస్తువైంది.నిరాడంబర జీవనం ఇష్టపడే ఆయన పై స్థాయి ఎప్పుడూ ఏకాకిని చేస్తుందని , ఏ గడ్డి పోచా కనిపించనంత ఎత్తు తనకు ఇవ్వవద్దని కోరుకున్నారు.

అదే విషయాన్ని శిఖరం కవితలో ఇలా చెప్పుకున్నారు

“ఎత్తైన పర్వతాలపై
చెట్లు ఎదగవు
మొక్కలు మొలకెత్తవు
గడ్డి పరకలు కూడా పరుచుకోవు
మంచు పొరలు మాత్రమే పరుచుకుంటాయి.
శవం మీది తెల్లటి వస్త్రం లా
మృత్యు వు చల్లబడుతుంది
అది నదీ రూపం ధరించి నవ్వుతూ ఆటలాడుతుంది
తన దీన స్థితి పై రోదిస్తూ
చుక్క చుక్క రాలుస్తుంది
ఇలాంటి ఎత్తు
దేనికి సమతుల్యం
అది నీళ్లను రాయిగా చేస్తుంది
నవ్వుతూ నిన్ను వెక్కిరిస్తుంది
..
..

ఎంత ఎత్తుకు ఎదిగితే
అంత ఏకాకి అవుతాడు
బాధైనా భారమైన తనే మోస్తాడు
పెదాల మీద చిరునవ్వు అతికించుకొని
తనలో తనే ఏడుస్తాడు
..
..

ఓ ప్రభూ
నన్ను అంత ఎత్తుగా ఎదగనీకు
ఇతరుల నెవ్వరినీ గుండెలకు హత్తుకొలే నంతగా
అంతటి హృదయ కాటిన్యాన్ని ఎప్పుడూ నాకివ్వకు”

అన్న వేడుకోలు వాక్యాలు వారి వ్యక్తిత్వాన్ని శిఖరం లా నిలబెడతాయి.

తన చుట్టూ ఉన్నట్టే ఉండి వ్యాపరమైపోయిన అనుభందాల మధ్య , గడిచిన జీవితం నుంచి మాయమౌతున్న మిత్రుల్ని తలుచుకొని ఇలా నిట్టూరుస్తాడు.

“కాపలా ఎందుకూ పనికి రాలేదు
రస హృదయం రిక్తమైంది
జీవితం గడిచిపోయింది..!

లాభ నష్టాల ఒడిదొడుకు లలో
జీవన సరళి వ్యాపారమైంది
అమ్ముడు పోయె వాని
ధర నిర్ణీత మైంది
అమ్ముడు పోని వాడు
పనికిరాని వాడయ్యాడు

నన్ను సంతలో
ఒంటరిగా నిలబెట్టి
మిత్రులు ఒక్కైక్కరే జారిపోయారు
జీవితం గడిచిపోయింది..! ” అంటారు జీవితం గడిచిపోయింది అన్న కవితలో.

ఆత్మ పరిశీలనతో తన పుట్టిన రోజున
వయసు పెరుగుతున్న కొద్దీ మనసును చీల్చే
దుగ్ధను ఇలా అక్షరబద్ధం చేస్తారు

“నాకు దూరం నుంచి
ఏదైనా కనిపిస్తుంది
గోడ మీది రాతల్ని
దూరం నుంచి చదవగలుగుతాను
కానీ దగ్గరనుంచి
హస్తరేఖలని చదవ లేను

సరి హద్దుల్లో ప్రజ్వరిల్లే జ్వాలలు
నాకు కనిపి స్తాయి
కానీ నా కాళ్ళ కింద
రగిలే బూడిద నాకు కనిపించడం లేదు
నేనేమైనా ముసలివాణ్ణి అయిపోయినా ? “

అంటూ నిర్దాక్షిణ్యంగా మనల్ని దాటిపోయే వయసు వృద్దున్ని చేసిందని తనకు తాను వ్యతిరేకి అవుతున్న సందర్భాన్ని ఆక్షేపిస్తారు.

అసంబద్ధ పరిస్థితుల్లో నిర్ణయాత్మక సంఘర్షణలో తనలో రగిలిన
భావావేశాన్ని, నాలుగు రోడ్ల కూడలి లో నిలిపిన సందిగ్ధాన్ని విచలిత హృదయుడై ” ఏ దారిలో నడవాలని” ప్రశ్నిస్తాడు. హృదయానికి ముసుగు వేసుకొని “పాట పాడలేనని ” చెప్తాడు.

వాజ్ పాయ్ తాత్విక చమక్కులు
చల్లి కవిత్వాన్ని వెలిగిస్తారు. మనసును నిష్కల్మశంగా నిలుపుకోవాలని , సత్యం వెనుక మర్మాన్ని తెలుసుకోమని చెప్పకనే చెబుతారు.

“మనిషి గుర్తింపు
ధనం ,కుర్చీతో రాదు
అతని మనస్సు తో ముడిపడి ఉంటుంది
ఫకీరు మనస్సు ముందు
సర్వ సంపదలూ నిర్వికారమవుతాయి”
..
..

“పుట్టుక చావూ ఎప్పుడూ ఉండేవే
జీవితం ఒక సంచార ప్రక్రియ
ఇవ్వాళ ఇక్కడ ఉంటాం
రేపు ఎక్కడో?
ఎవరికి తెలుసు
రేపు సూర్యుణ్ణి ఎక్కడ చుస్తామో
విచిత్రమైన శూన్యం
ఆత్మ బుద్ది ఏం తీర్పు చెప్తుంది”

..
..

“శ్వేత వస్త్రాలు ధరించి నంత మాత్రాన
హృదయ మాలిన్యం దాగి పోతుందా..?”

..
..

“జీవన్మ రణాలు నిరంతరం సాగే ప్రక్రియ
జీవనం ఆటవికుల గుడారం లాంటిది
ఇవ్వాళ ఇక్కడ రేపటి ప్రస్థానం ఎక్కడో
ఎవడికి తెలుసు రేపటి ఉషస్సు ఎక్కడో
ఆకాశం అనంతం, చీకటి రాత్రిలో
ప్రాణాలు రెక్కలు కట్టుకొని ఎగిరిపోతాయి”
..
..
వంటివి కొన్ని వారి కవితల్లోంచి ఏరి రాసినవి.

వాజ్ పాయ్ జైల్లో ఉన్నప్పుడు రాసిన కవితలు
‘ తల వంచం ‘ , ‘ఒక సంవత్సరం గడిచిపోయింది’ ,’ పరిహసిస్తున్న రాత్రి ‘, ‘ మళ్లీ సూర్యుడు ప్రకాశిస్తాడు ‘ వంటివి వారి చలనశీల జీవన గమనాన్ని పట్టిస్తాయి.

ఇక అన్నిటికన్నా ముఖ్యంగా చెప్పుకోదగినది “సామూహిక అత్యాచారం” అన్న కవిత.నాకు బతకాలని ఉంది అంటూ మొదలయ్యే ఆ కవిత ఆద్యంతం విదారక స్త్రీ హృదయాన్ని స్పృశిస్తుంది. ప్రధాని గానే కాదు అత్యంత సామాన్యుడిగా మనసున్న వాడిగా వాజ్ పాయ్ ఒక స్త్రీ దుఃఖానికి అక్షరాలతో నివాళి అర్పించారు.

స్వతంత్రం సిద్దించిన తరుణంలో , ఎమర్జెన్సీ కాలంలో, కాశ్మీర్ విషయంలో కూడా వారు కవితలు రాశారు. మొక్కవోని ధైర్యంతో పోరాడాలని నినదించే పదాలను సాగు చేశారు.

చివరి కవిత ‘ కొత్త గీతం పాడతాను ‘

” చెదరిన కలల వెక్కి వెక్కి ఏడ్పులు
ఎవడు వింటాడు ?
అంతరాళం లో దాగిన వెతలు కనుల కొలుకులలో ఒలుకుతున్నవి
ఓటమి ఎప్పుడూ అంగీకారం కాదు
తగాదాలు ఎవడిక్కావాలి
కాల కపాలంపై రాసిన రాతల్ని
చెరిపేస్తాను, మళ్లీ రాస్తాను
కొత్త గీతం పాడుతాను ” అంటూ ముగుస్తుంది.

అయితే వాజ్ పాయ్ కవిత్వం మనకు తెలుగులో
ఆలస్యంగా నైనా అందుబాటులోకి తెచ్చినందుకు జలజం సత్యనారాయణ గారిని అభినందించాలి. మూల భాష నుంచి అనువదించినప్పుడు భావాలను యథాతథంగా సృజన చేయడం కష్ట మైన పని అనుకుంటాను. అయితే శిఖరం మన తెలుగు కవిత్వమే అన్నంత స్పష్టమైన అనుభూతి పంచుతుంది.

” సూర్యుడు మళ్లీ మళ్లీ ఉదయిస్తాడు
తాపం మళ్లీ మళ్లీ ఏర్పడుతుంది
కానీ తోటలోని
పచ్చ పచ్చని దర్భలపై
ప్రతి రుతువులోనూ
మంచు ముత్యాలు దొరకవు “

అని వారే అన్నట్టు వాజ్ పాయ్ లాంటి
ప్రజ్ఞాశాలి అల్లిన కవితలు కూడా
మళ్లీ మళ్లీ దొరకవు.