బాల్యం విద్యాభ్యాసం దత్తత ప్రాథమిక విద్య బంధువుల ఇంట్లో సాగింది తండ్రి చిన్నప్పుడు తనపై కూర్చుండబెట్టుకొని వినిపించిన భారత రామాయణ భాగవతాలు ఆకలింపు చేసుకున్నారు ఏకసంతాగ్రహి సాధారణంగా ప్రశ్నపత్రంలో ఏమైనా ఆరు ప్రశ్నలు యత్నించండి అని ఉంటుంది అన్ని ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాసి ఏమైనా ఆరు సమాధానాలు సరి చూసుకోండి అని వ్రాసేవారట ఏ పరీక్షలోనైనా వారు సర్వప్రదముడిగా వచ్చేవారట.
ఆయన ఉస్మానియా విద్యార్థిగా ఉన్నప్పుడు వందేమాతరం ఉద్యమంలో 300 మంది విద్యార్థులతో 1939 లో పాల్గొన్నారు అప్పటి హైదరాబాద్ నిజాం ప్రభుత్వం వీరందరిని చదువు నుంచి ఉద్యోగ అవకాశాల నుండి భర్తరఫ్ చేసింది అప్పుడు పీవీ గారు నాగపూర్ నుండి బీఎస్సీ ఎల్ఎల్బి పూర్తి చేశారు . ఏఐసిసి సభ్యుడుగా నిజాం వ్యతిరేక పోరాటంలో పాల్గొని 1948 1948 తెలంగాణ విముక్తి పోరాటానికి తన వంతు దోహదం చేశారు. 1948 నుండి 1952 వరకు శ్రీ పాములపర్తి సదాశివరావు గారితో కలిసి కాకతీయ పత్రిక నడిపారు మంథని ఎమ్మెల్యేగా 1957 నుండి 1977 వరకు రాజకీయ ఎదుగుదల జరిగింది న్యాయ సమాచార శాఖ మంత్రిగా 1962 -64 న్యాయ దేవదాయ శాఖ మంత్రిగా 1964 -67 వైద్య ఆరోగ్య విద్యాశాఖ మంత్రిగా 1967 -71 ఆంధ్రప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రిగా19 71 -73 ఆ తర్వాత భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ ప్రధాన కార్యదర్శిగా 1975 -76 తెలుగు అకాడమీ చైర్మన్గా 1968 -74 దక్షిణ భారత హిందీ ప్రచార సభ మద్రాస్ చైర్మన్గా 1972 నుండి. లోక్సభ సభ్యునిగా హనుమకొండ నుండి 1977- 1984 నుండి 1984 -1989 పబ్లిక్ అకౌంట్స్ కమిటీగా 1978- 79 . ఇందిరా గాంధీ రాజీవ్ గాంధీ ప్రభుత్వాలలో విదేశాంగ శాఖ ,గృహ మంత్రి, రక్షణ మంత్రి ,మానవ వనరుల అభివృద్ధి శాఖ మంత్రిగా ఇన్ని శాఖల అనుభవం గడించారు .
1989 -91 మధ్యలో రాజకీయాలనుండి విరమించుకొని తన పుస్తకాలు కంప్యూటర్లు హైదరాబాద్ కు తరలించారు రాజీవ్ గాంధీ హత్య వల్ల శ్రీమతి సోనియా గాంధీ సహకారంతో కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడిగా తొమ్మిదవ భారత ప్రధానమంత్రిగా 1991 -1996 పనిచేశారు ఆయన నిర్వహించిన ప్రతి పదవిలో శాఖపై జరగని ముద్ర వేశారు విద్యాసంస్కరణలు న్యాయ దక్షత భూసంస్కరణలు ఇందులో ప్రధానమైనవి . ప్రధానంగా ఆయన భూసంస్కరణల పైగట్టిపట్టు పట్టడంతో భూస్వామ్య వర్గాలు బాహాటంగా తిరుగుబాటు చేశాయి జై ఆంధ్ర ఉద్యమం కేవలం ఒక మిశ,సాకు మాత్రమే. ఆనాటి ప్రధానమంత్రి శ్రీమతి ఇందిరాగాంధీ విధిలేని పరిస్థితిలో పీవీని తొలగించి రాష్ట్రపతి పాలన విధించారు . ప్రధానమంత్రిగా శ్రీ పివి గారు ఆర్థిక సంస్కరణలు దేశ భవిష్యత్తుపై జరగని ముద్ర వేశాయి ఆర్థిక సంక్షోభంతో దివాలా అందుకు చేరిన దేశాన్ని గట్టెక్కించి ప్రగతి పథంలో అభివృద్ధి పథంలో పట్టాలెక్కించారు .ఆయన తర్వాత 25 ఏళ్లు మరి తర్వాత కూడా ఆర్థిక ప్రగతి రథం ఆయన వేసిన మార్గదర్శనంలోనే నడుస్తుందంటే ఆయన ఎంతటి దార్శనికుడో కూడా అర్థమవుతుంది. ఆయన ఐదేళ్ల పాలన దినదిన గండం నూరేళ్లుగా నడిచింది .ప్రతిపక్ష నాయకుడికి దేశం తరఫున ఐక్యరాజ్యసమితి (శ్రీ వాజపేయి గారికి)బాధ్యతలు ; శ్రీ సుబ్రహ్మణ్య స్వామికి కార్మిక లేదా శ్రామిక నాణ్యతలు పారిశ్రామిక సంబంధాలు క్యాబినెట్ శాఖ ఇచ్చి వారి సేవలను సంపూర్ణంగా వినియోగించుకున్నారు .
వీరిభార్య పేరు సత్తమ్మ. వీరికి ముగ్గురు కుమారులు అయిదుగురు కుమార్తెలు కలరు వీరికి దాదాపు 17 భాషలు తెలుసు అని ప్రతీతి.చాలామంది పీవీ గారిని అష్టభాష కోవిదురని ప్రశంసిస్తారు .వీరి ఆత్మకథాత్మక నవల ద ఇన్సైడర్ గా వచ్చింది .దీనిని కల్లూరి భాస్కరం గారు “లోపల మనిషి”గా అనువదించారు వీరి జీవిత గమనాన్ని ” హాఫ్ లయన్” పేరుతో వినయ సీతాపతి ఇంగ్లీషులో రచించారు ఇందులో ఆయన జీవితంలోని అన్ని పార్శ్వాలను , వ్యాసంగాలను ఆయన ప్రమాణాలతో సహా నిరూపించారు . ఇందుకు వినయ్ సీతాపతి వారి కుటుంబ సభ్యుల అనుమతితో ఆయన డిజిటల్ డైరీ ని వాడుకున్నారు పివి గారి జీవిత సత్యాలు అన్నింటిని ఆయన ప్రజా బాహుళ్యం ముందుంచారు .ఇది అందరూ చదవదగ్గ పుస్తకం
శ్రీ పివి గారు హిందీ యం.ఏ. సాహిత్య రత్నలో భాగంగా శ్రీ విశ్వనాథ సత్యనారాయణ గారి వేయి పడగలను “సహస్ర ఫణ్ ” పేరుతో హిందీ చేశారు . అలాగే మరాఠీలో హరి నారాయణ ఆప్టే గారి నవల పాన్ లక్షత్ కోన్ ఘటే ను “అబల జీవితం ” గా తెలుగు చేశారు .ఆయన సాహితీ పిపాస జీవితాంతం కొనసాగింది .
ఆయన ముఖ్యమంత్రిగా తీసుకువచ్చిన భూసంస్కరణలు ప్రధానమంత్రిగా తీసుకువచ్చిన ఆర్థిక సంస్కరణలు చాలా సామాజిక ప్రభావాన్ని ఆర్థిక ప్రగతిని తెచ్చిపెట్టాయి . మానవత్వంతో కూడిన సంస్కరణలు మార్కెట్ ఆధారిత మార్పులు గా చెరగని ముద్ర వేశాయి ఆయన పరిపాలన కాలంలో తీవ్రవాదంతో అట్టుడుకుతున్న పంజాగులో ఎన్నికలు నిర్వహించి చట్టబద్ధ పాలనను గాడిలో పెట్టారు . వి.పీ.సింగ్, చంద్రశేఖర్ హయాంలో దిగజారిన జమ్ము కశ్మీర్ పరిస్థితుల్ని గట్టిగా నియంత్రించి అదుపులోకి తెచ్చి , ఐక్యరాజ్యసమితి మరియు భారత పార్లమెంటు ద్వారా జమ్ముకశ్మీర్ భారత్లో అభిన్న అంగమని ఇప్పుడు పాక్ ఆక్రమిత కాశ్మీర్ ను భారత్ లో కలుపుకోవడమే మిగిలిందని బలంగా గట్టి సందేశం ఇచ్చారు. ఆయన ప్రధాన ప్రతిపక్షం కూడా ఆయన చూపిన దారిలోనే నడుస్తుండడం విశేషం ఆయన వ్యక్తిత్వ వికాసం లోని ప్రధాన ప్రత్యేక విశేషాలు .
1) ఆయన లోక్సభ సభ్యుడుగా హనుమకొండ ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ,రామ్ టెక్ మహారాష్ట్ర, కర్నూలు ఆంధ్ర ప్రదేశ్, బరంపురం ఒరిస్సాల నుండి ప్రతినిధిత్వం వహించారు ఆయన దక్షిణోత్తర భారతం అంటే భారతదేశ ప్రతినిధిత్వం వహించారు .
2) 1983 లో అలీనదేశాల శిఖరాగ్ర సభలో క్యూబా అధ్యక్షుడు ఫిడేల్ కాస్ట్రో తో స్పానిష్ లో మాట్లాడి ఆయనను అబ్బుర పరచారు .
3)ఒక మైనారిటీ ప్రభుత్వాన్ని అత్యంత చాకచక్యంతో పూర్తి కాలం నడిపి సమూల మార్పులు రాగల తీసుకువచ్చే దిశగా దేశాన్ని ఎన్నో అవరోధాల మధ్య నడిపించాడు .
4) అయోధ్య రామ మందిరం వివాదాన్ని రాజ్యాంగబద్ధంగా పరిష్కారానికి విశేషమైన కృషి చేశారు . ఆ పరిస్థితుల్లో ఆ విధంగా నడిపించడం వల్లనే 1979 నుండి 2019 వరకు ప్రతిపక్షానికి పూర్తి మెజారిటీ రాకుండా ఉన్న పరిస్థితి నెలకొంది .
అయోధ్య వివాదానికి పీవీ ని బాధ్యుడిని చేస్తూ ఆ తర్వాత ఆయన సాధించిన విజయాల్ని ఏమాత్రం ప్రస్తావించకుండా సాగిన కాంగ్రెసు పార్టీ మనుగడ ఆత్మహత్యా సదృశ్యంగా మారింది . నిస్పాక్షిక విమర్శకులు సమీక్షకులు భారతదేశానికి పీవీ చేసిన సేవ చూపిన దిశా నిర్దేశం ఇంకా ఏ ప్రధాని వల్ల కూడా కాలేదని తేల్చి చెప్తున్నారంటే భారత ప్రజాస్వామ్య వ్యవస్థ ఎంత పట్టిష్టమైందో లోకానికి తెలియజెప్పినట్ల యింది . ఒక మామూలు గ్రామ కరణం : ఒక రైల్వే క్యాంటీన్లో చాయ్ అమ్మిన వ్యక్తి ఇలా సామాన్య నేపథ్యం కలవారు అసామాన్య కార్యాలు చేసి అతి తక్కువ సమయంలో భారత్ ను అగ్రరాజ్యంగా తీర్చిదిద్దగలరని లోకానికి చాటి చెప్పింది భారత ప్రజాస్వామ్య రాజకీయ వ్యవస్థ . ధన్యవాదములు
