Senathipathi Dasyam

ప్రముఖ కవి, రచయిత, విమర్శకులు శ్రీదాస్యం లక్ష్మయ్యగారు 1979లోనే మంచిర్యాల నుండి వెలువడిన ‘మంచిరాల వెలుగు’ పత్రికలో తమ మొదటి కవితను అచ్చులో చూసుకున్నారు. అదే సంవత్సరం మంచిర్యాల కళాశాలలో ఇంటర్‌ రెండో సంవత్సరం చదువుతున్న సందర్భంలో కళాశాల వార్షికోత్సవ కవితల పోటీలో ప్రథమ బహుమతిని పొందడం విశేషం! అలా మొదలైంది లక్ష్మయ్యగారి కవితాయానం.. తొలినాళ్ళలో.. డిగ్రీ చదివే రోజుల్లో జమ్మికుంట నుండి వెలువడే ”రచ్చబండ” వారపత్రికలో ఆయన తన రెండో కవితను అచ్చులో చూసుకుని.. మురిసిపోవడమే గాక వివిధ పత్రికలకు తమ రచనలను కవితల రూపంలో పంపడం, అవి ప్రచురింపబడటం.. కవిగా కొనసాగాలన్న కాంక్ష బలపడి.. ఇక వెనుదిరిగి చూసుకోకుండా నిరంతరం కవిత్వ సృజన చేస్తూ.. ముందుకు సాగడం ముదావహం.. ‘ప్రసారిక’ మాసపత్రిక సంపాదకులు నమిలికొండ బాలకిషన్‌ రావు, సాహితీవేత్త డా|| టి.శ్రీరంగస్వామి గారల ప్రోత్సాహంతో లక్ష్మయ్యగారు తమ కలానికి పదును పెట్టుకుంటూ.. క్రమబద్ధంగా కవిత్వరచనలో పరిణతి సాధిస్తూ.. ఉదయసాహితి సాహిత్య సంస్థను ప్రారంభించి.. తాను కవిత్వం రాయడంతో పాటు అనేకమంది వర్ధమాన, ప్రవర్ధమాన కవుల రచనలను ఏర్చికూర్చి కవితా సంకలనాలను వెలువరించి.. సాహితీ వికాసానికై కృషి చేయడం అభినందనీయం. ఉదయ సాహితీ ఆధ్వర్యంలో ‘నేటికవిత’ అంతర్జాల సమూహాన్ని ఏర్పాటుచేసి వందలాది మంది రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలలోని కవులు, రచయితలకు అండగా నిలిచి, పలు వైవిధ్యమైన కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తూ.. సాహితీ సేవలో తరిస్తున్నారు. చిన్ననాటి నుండే సామాజిక అంశాల పట్ల స్పందించడం.. అభ్యుదయ భావాలను పుణికి పుచ్చుకోవడం వల్ల కవిత్వ సృజన పట్ల లక్ష్మయ్యగారు ఆకర్షితులై.. నిరాటంకంగా తమ సాహితీయానం కొనసాగిస్తూ.. నేడు ఓ కవిగా, రచయితగా, విమర్శకునిగా అందరి మన్ననలు పొందడం అభినందనీయం.. పాత్రికేయునిగా పనిచేసిన కాలంలోనూ.. లక్ష్మయ్య గారు వార్తా రచనతో పాటు కవిత్వ సృజన పట్ల మక్కువను పెంచుకోవడం విశేషం.. ఇక ఆయన నాలుగు థాబ్దాలుగా రాస్తున్న కవిత్వం గురించి పరిశీలిస్తే.. జమ్మికుంట ప్రభుత్వ డిగ్రీ కళాశాలలో బి.ఎస్సీ రెండో సం|| చదువుతున్నప్పుడే 1982లో తమ తొలి కవితా సంపుటి ”భావచిత్రాలు” పేరుతో వెలువరించి అందరి దృష్టిని ఆకర్షించారు.. సమాజం గురించి ఇంకా పూర్తి అవగాహన పొందకముందే.. సమాజంలోని లోపాలను ఎత్తి చూపిన ఘనత ఆయనకు ఉంది.

మినీ కవితల సమాహారంగా రూపుదిద్దుకున్న ‘భావచిత్రాలు’ కవితా సంపుటిలోని కవితల్లో లక్ష్మయ్యగారి కవితా పటిమను చూసి అందరు ఆశ్చర్యపోయేవారు. సామాజిక, రాజకీయ అంశాలపై ఆయన మినీ కవితల రూపంలో ప్రకటించిన భావాలు.. సామాజిక చైతన్యానికి దోహద పడేలా కొలువుదీరాయి.. ప్రభువుల పాలనను ఎండగడుతూ.. లోకంలోని అసమానతలపై ధ్వజమెత్తుతూ.. సూటిగా.. ఘాటుగా.. పదునుగా ఆయన రాసిన మినీ కవితలు కవిగా సాహితీలోకంలో నిలదొక్కుకోవడానికి మార్గాన్ని సుగమం చేశాయి. ‘భావచిత్రాలు’లోని కవితల్లో భావతీవ్రతను, చక్కని భాషతో భావాలకు మెరుగులద్దడం.. వంటి అంశాలను చూస్తాం.. ‘బ్రహ్మరాక్షసి’ శీర్షికతో రాసిన మినీ కవితలో లక్ష్మయ్యగారు నిరుద్యోగంపై రాసిన భావాలు ఇలా ఉన్నాయి.

నిరుద్యోగం ఒక పీడ
దేశ ప్రగతికిది అడ్డుగోడ
అరాచకాలకు జాడ
పడకూడదు సుమా ఈ నీడ! అంటూ దేశప్రగతికి అడ్డుగోడైన నిరుద్యోగ నిర్మూలనకై పాలకులు శ్రద్ధ చూపాలన్న అర్థం ధ్వనించే విధంగా రాయడం విశేషం !
”భావచిత్రాలు” పుస్తకంలోనే ”కలికాలం” శీర్షికతో రాసిన కవితలో మనిషి స్వభావంపై ధ్వజమెత్తారు.
మనిషిని
సాటి మనిషే
నమ్మని ఈ కాలంలో
ఇక…
ఈ మనిషి బతికుంటేనేం?
చస్తేనేం? అని వ్యాఖ్యానించారు.
మానవత్వం చూడని మనిషి మనుగడ నిరర్థకమని చెప్పకనే చెప్పారు. ”అసలు విషయం” కవితలోనూ లక్ష్మయ్యగారు ఆలోచనాత్మక భావాలకు చోటు కల్పించారు.
పచ్చని ఆకు
రాలి పోతుంటేనే
‘అయ్యో’ అనని జనం
పండుటాకు
రాలిపోతుంటే మాత్రం
‘పాపం’ అంటుందా? అని ప్రశ్నించారు.
‘నిజం’ మినీ కవితలో ఉద్యోగం లేక.. నిరుద్యోగి పడే వ్యథలను మూడు ముక్కల్లో చెప్పారు. అంత్య ప్రాసలతో సాగే ఈ కవిత అందరినీ ఇట్టే ఆకట్టుకునే విధంగా ఉంది.
నిరుద్యోగి
ప్రారంభిస్తే ఉద్యోగాల వేట
ఖాళీగా
లేవంటారడిగిన చోట
టిది
ప్రతి ఆఫీసులో పాడే పాట
నిజం కాదంటారా ఈ మాట అంటూ రాయడం బాగుంది.
”భావచిత్రాలు” కవితా సంపుటి తర్వాత లక్ష్మయ్యగారు చాలాకాలం పాత్రికేయ వృత్తిలో బిజీగా ఉండటం వల్ల తమ రచనలను గ్రంథరూపంలో తీసుకరావడానికి సమయం చిక్కలేదు.. 2002లో ఆయన ”తండ్లాట” పేరుతో తమ రెండో కవితా సంపుటిని సాహితీలోకానికి అందించారు. తెలంగాణ రాష్ట్ర సాధన ఉద్యమ నేపథ్యంలో వెలువరించిన గ్రంథమిది! ఈ సంపుటిని వరంగల్‌లో జరిగిన తెలంగాణ రచయితల వేదిక రెండో రాష్ట్ర మహాసభల్లో.. పద్మవిభూషణ్‌ కాళోజీ నారాయణరావుగారి చేతుల మీదుగా ఆవిష్కరింపబడటం విశేషం. ఇందులోని కవితల్లో పేగుబంధం విలువనే కాదు, బతుకు బందీఖానాలో బలిపీఠమెక్కి కూర్చున్న దగాపడ్డ జీవితపు జ్ఞాపకాలు, నీవెన్ని గుసగుసలు చేసినా.. మా రుసరుసల్ని చల్లార్చలేవంటూ చేసే ధిక్కార స్వరాలు.. అడుగడుగునా కానవస్తాయి. ఇంకా చిరునవ్వుల బేరాలను.. మాతృభాషా సుగంధ పరిమళాలను, బద్ధలైన బంగారు కలలను ”తండ్లాట” కవితల్లో మనం గమనిస్తాం.. ఇంకా..

”మనస్సులో ఆలోచన తళుక్కుమన్నప్పుడు
భావం భళ్ళున కక్కేస్తుందంటూ”
”ఆనవాళ్ళు” కవితను రూపుదిద్దారు.
”బంగారు పంటల పల్లెసీమల్లో
మేడల మిద్దెల నగర వీధిలో
హుషారు మత్తుకు, నిషా జగత్తుకు
వృథాగా కాలం విడవకండి” అంటూ
”నీతికి ప్రాణం పోయండి” కవిత ద్వారా హితవు పలికారు.
”పేగుబంధం” కవిత ఆద్యంతం ఆర్ద్రంగా మలచబడింది.
ఉసిల్ల పుట్టలా సమస్యలదండు తరుముకొస్తుంటే..
అవస్థలతో ఆపసోపాలు పడుతూ ప్రాణం సగం చచ్చిపోయింది.
అంటూ ఈ కవితను ఎత్తుకున్న తీరు బాగుంది. బాధల సుడిగుండంలో నుండి బయటపడే మార్గంలేక విలవిలలాడుతోందని వాపోయారు. సత్తువలేని ఎముకలగూడు.. కాడెక్కెందుకు కళ్లింతలు చేసుకొని చూస్తోందనీ.. పేగు పంచిన జీవాలు- పేదరికమే నీ కర్మ అని.. అన్ని బంధాలు తెంచుకుని తేలిగ్గా ఊపిరి పీల్చుకున్నాయని అంటూ కొనసాగించి అందరి హృదయాలను కదిలించారు. తెలంగాణ ఉద్యమానికి ఊపిరి పోస్తూ.. ”తొవ్వ జూసుకోండ్రి!” కవితను రూపుదిద్దారు.

మేం తలుసుకుంటే
మీకంటే మా దండిగనే మాట్లాడుతం
మాకు శాని రాదు గాని సక్కటిభాషే మాది
అంటూ స్వాభిమానాన్ని చాటారు.
దాచుకోవడం మా తెలంగాణలో లేదనీ దోచుకోవడం తెల్వనే తెల్వదని తేల్చిచెప్పారు.
చెప్పాలనుకున్నవి సూటిగానే జెప్పుతం..
ఎవ్వలకు తలొగ్గాల్లో- ఎక్కడ తగులాన్నో
గక్కడనే తగిలేటట్లు జేస్తం..
మా నాల్కలు తాడిమట్టలు కావు
మనుషుల్లెక్క మసలుతాం
మనసుపెట్టి మాట్లాడుతాం అంటూ కొనసాగించారు.
మాకెవ్వల సొమ్ము అక్కర్లేదు
మాయి మాకు దక్కితే సాలు…
అణగి మణిగి పడ్డది సాలు
మాకు సోయి లేదనుకోకుండ్రి
అనుభవాలు మాకు అన్ని నేర్పినయి
లొల్లిని షురువు జేత్తాన్నం..
తొవ్వ జూసుకోండ్రి
తోక ముడుసుకోండ్రి అంటూ నినదించారు.
తెలంగాణ ఉద్యమానికి ఉడుతాభక్తిగా లక్ష్మయ్యగారు తమ భావాలను అక్షరాల్లో నిక్షిప్తం చేసి.. ఈ కవితకు జీవం పోశారు. ”తండ్లాట” కవితా సంపుటి తర్వాత కొంత విరామం తో మళ్ళీ 2006లో ”బుర్కపిట్టలు” పేరుతో నానీల సంపుటిని వెలువరించారు. డాక్టర్‌ ఎన్‌.గోపిగారు సృష్టించిన నాలుగు పాదాల నానీల కవితా రూపాన్ని సుసంపన్నం చేస్తూ కవిగా తమ భావాలను నానీల్లో ప్రకటించి సామాజిక చైతన్యానికి కృషి చేశారు.

మట్టి లోపల గింజ
గింజుకుంటేనే కదా
మట్టిపై
పొట్టకొచ్చేది అంటూ లక్ష్మయ్యగారు బలమైన నానీకి జీవం పోశారు. విత్తనం గురించి పైకి చెప్పినప్పటికీ మనిషికీ వర్తించేలా నర్మగర్భంగా చక్కని సందేశాన్ని అందజేశారు.
కృషితో నాస్తి దుర్భిక్షం అన్న నానుడిని గుర్తు చేశారు. దేన్నైనా సాధించాలంటే పట్టుదల, కృషి అవసరమని తెలియజేశారు.
లక్ష్మయ్యగారు స్వయాన ఉపాధ్యాయుడు కనుక.. ప్రతినిత్యం తాను ఉపయోగించే సుద్దముక్కను సైతం కవితామయం చేసి అర్థవంతమైన నానీని సృష్టించారు.

వేళ్ళ మధ్య
చాక్‌పీస్‌ అరిగింది
పిల్లల మెదళ్ళలో
విజ్ఞానం పెరిగింది అంటారు. నిజమే కదా!
మరో నానీలో…
వలసలు
ఆకలి చావులు
తెగిన పోగులు
నేతన్నల బతుకులు .. అంటూ నేతన్నల వ్యథాభరిత జీవితానికి అద్దం పట్టారు.

ధిక్కారమే
నీ స్వరం
కాళన్నా
నువ్వు తెలంగాణకే వరం అంటూ కాళోజీ పట్ల కవిగా తమ గౌరవాన్ని చాటుకున్నారు.

ఇలా నాలుగు పాదాల్లో ఇరవై నుండి ఇరవై ఐదు అక్షరాల్లో కవితాత్మకంగా నానీలను రాసి అందరినీ మెప్పించారు.

ఆ తర్వాత 2017లో ‘గునుక పువ్వు’ కవితా సంపుటిని వెలువరించారు. ఈ సంపుటిలో 75 కవితలు వైవిధ్యమైన కవితా వస్తువులతో కొలువుదీరాయి. అభివ్యక్తిలో కొత్తదనాన్ని ప్రదర్శిస్తూ లక్ష్మయ్యగారు రాసిన కవితలన్నీ బాగున్నాయి..

ఆటలలో ఆటనై
కోలాటపు పాటనై
అమ్మలక్కల గొంతులోన
స్తుతియించెడి గీతీనై అంటూ
‘గునుక పువ్వు’ అంతరంగాన్ని చక్కగా ఆవిష్కరించారు.

అమ్మ ఒడిని మించింది
అవనిలోనే లేదు…
అమ్మ ఋణం తీర్చువారు
భువిలోనే లేరంటూ…

”అమ్మంటే” కవిత ద్వారా అమ్మ యొక్క గొప్పదనాన్ని చాటి చెప్పారు.
కవిత్వానికి కాదేదీ అనర్హం అని శ్రీశ్రీ నుడివినట్లు.. లక్ష్మయ్యగారు చీపురుపై కవితరాసి మెప్పించారు.

చిందర వందర చేసిన
చెత్తనంత పోగు చేసి
చీదరించుకోకుండా
చికాకు పడకుండా
చక్కని శోభను కూర్చే
చీపురూ.. నీకు వందనం అంటూ రాసిన తీరు బాగుంది.

అలాగే ”చిలుక్కొయ్య”, ”అలుకు పిడచ”పై కూడా కవితలను రాయడం విశేషం.

మనిషితనమంటే మనిషిని మనిషిగా చూడటమే.. మనిషితనమంటే మనిషి మంచితనంగా మసలుకోవడమే. మనిషి మనిషిగా, మనిషి మనీషిగా మారకపోతే మనిషి మనుగడ ప్రశ్నార్థకమే అంటూ ”మంచితనం-మనిషితనం” కవితను రాశారు.

”వేకువ” కవితలో వేకువ కువకువలు విశాల ప్రపంచానికి.. వెచ్చని ఊపిరిని ఊదుతూ, కొత్త యుగానికి, యుగాదికి.. కొంగ్రొత్త స్వాగత గీతికను పాడుతూ… నవ పల్లవాలకు నాందీ పలుకుతున్నాయంటూ దుర్ముఖి నామ సంవత్సరానికి స్వాగతం పలికారు.

”రైతు ఎతలు పోవాలి” కవితలో ఓదార్పుమాటలు కాదు.. ఓట్ల రాజకీయాలసలే కాదు.. రైతు బతుకులు ఆగం కాకముందే రైతు జీవితాలలో వెలుగులు నింపే నిఖార్సయిన ఆలోచనలతో పాలకులు ముందుకు రావాలని కాంక్షించారు.

‘సర్వం సహచరిమయం’లో కవి లక్ష్మయ్యగారు తమ జీవిత భాగస్వామి గోదాదేవి గారి గురించి రాసిన పంక్తులు వారి అన్యోన్య దాంపత్యానికి అద్దం పట్టాయి.
సహచర్యం సంకలనమై
సమధర్మం సమ్మిళితమై
సమన్యాయం సంసేవితమై
సమదృష్టి సంవీక్షణమైతే
సర్వం సహచరి మయమే… అంటూ ప్రారంభించి
అక్షరించలేని ఆప్యాయత
విపులీకరించలేని వినయం
సంప్రదింపుల సలహా మణిహారం
సంతృప్త జీవనచిత్రం
అది సహచరి సమాదరత్వం అంటూ తమ శ్రీమతితో పెనవేసుకున్న బంధాన్ని తెలియజేశారు.

ఇల్లు ఇల్లాలుకు భాష్యం పలికి
కంటికి వెలుగైన నేస్తం
గోదాదేవి నా ప్రియనేస్తం
నా సర్వం నా సహచరి మయం అంటూ ముగించారు.

”ఆలోచన” కవితలో… ఆలోచన.. మనసుకో సులోచనమవ్వాలనీ.. మంచికి మార్గదర్శనం చేయాలని మనోనేత్రానికి ప్రతీక కావాలనీ కాంక్షించడం బాగుంది.
‘కవిత్వం-ఒక జీవన స్పర్శ’ కవితలో కవి లక్ష్మయ్యగారికి కవిత్వం పట్ల ఉన్న భావనలను చక్కగా విశ్లేషించారు. మనసు పొరల్లో చిక్కిన.. మర్మ భావనలను తొలగించేది.. తరిగిపోని అనుభూతుల స్మరణీయం చేసేదని వివరించారు. కవిత్వం- జీవధార కవిత్వం- ఒక హృదయ శ్వాస అంటూ కొనసాగించారు. కవిత్వం- ఒక ఆలాపన, కవిత్వం – ఒక జీవన స్పర్శ అని తేల్చిచెప్పారు. కవిత్వం ఒక వాహిని అనీ.. అదే నా ఊపిరి అని మంచి ముగింపునిచ్చారు. మరో కవితలోనూ.. కవిత్వం అమృతధారలను రుచి చూపిస్తుందనీ.. అమ్మలాలనను మరిపిస్తుందని ఆత్మీయతను అందిస్తుందని తెలియజేశారు.

2020లో ‘కనురెప్పల సవ్వడి’ కవితా సంపుటిలో 65 కవితలను పొందుపరిచారు. కవిత్వం మనిషి అంతరాత్మతతో సంభాషణ వంటిది.. ఈ సంభాషణ కవిలోనే ఉన్న కవితాత్మక ధ్యానంలో కొనసాగుతుంది. ఈ సంభాషణం ఫలితమే కవితగా వ్యక్తమవుతుంది. ఈ క్రమంలోనే లక్ష్మయ్యగారు ”కనురెప్ప సవ్వడి”లో చోటు కల్పించిన కవితల్లో ఆయన ఉత్తమ వ్యక్తిత్వాన్ని.. సున్నిత మనస్తత్వాన్ని.. సామాజిక దృక్పథాన్ని అడుగడుగునా గమనిస్తాం.

ప్రకృతి యొక్క ప్రాశస్త్యాన్ని ప్రస్తావిస్తూ… ”సంతృప్తగానం” కవితను రాశారు. సంతృప్తి.. మనిషి స్వరమైతే.. సంతోషాలు వెన్నంటే ఉంటాయని తేల్చి చెప్పారు. ప్రకృతి మించిన పరిపూర్ణతకై పరుగు ఎండమావి వంటిదని పేర్కొన్నారు. మమతల మాధుర్యమే నీ సొంతం.. అదే కదా జీవిత మకరందం అంటూ కవితను ముగించడం బాగుంది.
భార్యాభర్తల బంధాన్ని ప్రతిఫలింపజేస్తూ ”సంసార గీతం” కవితను రమణీయ భావాలతో తీర్చిదిద్దారు.

సప్తపదుల సరిగమలు
సరాగాల మాధుర్యంలో
సరససల్లాపాల క్రీడాంగనం
అలుపేలేని జీవన యానానికి
ఆదరువయ్యే ఇంధనమంటూ
కవితను చక్కగా ఎత్తుకున్నారు.
ఆలుమగల యుగళగీతం అనురాగార్ణవాలకు ఆనంద హేతువులనీ.. మనసులు కలబోసుకొని.. మమతలు ముడి వేసుకుని.. కలిమిలేముల కాలాన్ని.. అనువుగా మలచుకునే ఇష్టపదుల గీతం అని తేల్చి చెప్పారు.

పెద్దలెన్ని సుద్దులు చెప్పినా
ఆలుమగలు అణకువతో
ఒద్దికగా దిద్దుకునే కాపురమే
అనురాగ గోపురం

అంటూ చక్కని భావాలకు అక్షరాకృతినిచ్చారు.

మంచు కురిసే వేళలో
మదిని దోచే భావ సమీరాలు
హేమంత గీతికల కచేరీలో
రాగ రంజితమౌ ఖజానాలు అంటూ ”భావవీచికలు” కవితను రూపుదిద్దారు.

”మనోహర దృశ్యం” కవితలో లక్ష్మయ్యగారు చక్కని భావుకతతో చిక్కని కవిత్వాన్ని రాశారు. అరుణ కిరణాల నులివెచ్చని స్పర్శకు అమలిన ఆహార్యపు తుషార బిందువులు.. ముగ్ధమనోహర ప్రకృతి వీడి.. నీరుగారి పోతున్న తీరు

ధరిత్రి ఒడిలో
తుషార బిందువులను జల్లి
తడి తడి తమకంతో తళుకులీని
శ్వేతవర్ణపు యవనికలను
తెరలు తెరలుగా పంపిస్తూ
మంచు దుప్పటిలా
మనోహర దృశ్యాన్ని ఆవిష్కరించింది అని రాయడం ఆయన కలం బలాన్ని సూచిస్తుంది.

లక్ష్మయ్యగారు తాను స్థాపించి నిర్వహిస్తున్న ‘నేటికవిత’ సమూహంపై రాసిన ‘500 సుమగంధాలు’ కవిత అందరినీ ఇట్టే ఆకట్టుకునేలా ఉంది.

నేటి కవితతో
సహజీవనం చేస్తూ పరిమళాలు
సాహితీ సౌరభాలు పంచుతున్న
సమస్త సాహితీ దురంధరులు అంటూ కవితను ప్రారంభించిన తీరు బాగుంది.
నేటి కవితే శ్వాసగా
సమూహమే బాసటగా
అక్షర నైవేద్యాలతో
అయిదు వందల రోజులుగా
నన్ను నడిపిస్తున్న
నాతో నడిచివస్తున్న
నేస్తాలందరితో
అల్లుకున్న పరిమళాలను
ఆనందంతో ఆస్వాదిస్తున్నానంటూ చక్కగా ముగించారు.

”ఆలుమగల ఆల్బం” కవితలో…
కంటికి ఇంపైన కానుక
ఒంటరితనపు నిగళానన్ని చెరిపేసి
జంటగా వెంటవచ్చిన నేస్తం
మనసుతో పలికే మౌనగీతమే
మనోహర దృశ్యకావ్యం అని వ్యాఖ్యానించారు.

చెట్టాపట్టాలేసుకుంటూ
అలుపూ సొలుపూ ఎరుగక కడకు
అన్యోన్యతనే నిలుపుకు సాగే
మధుర భావనల మంజుల సర్వమే
ఆవిష్కృతమౌ ఇలలోనా… అంటూ రాసి ఆలుమగల బంధాన్ని అక్షరాల్లో నిక్షిప్తం చేశారు.

‘కనుపాపకే తెలిసేది’ కవితలో…
కాటుక చాటున దాగిన
కమనీయ కెమెరాలకు
చలువదనం చెమరించే
సుతిమెత్తని పార్శ్వం
చెప్పే ఊసులు, బహిర్గతం చేసే రహస్యాలు
మరో కంటికి కనబడనీయని
కనురెప్పల సవ్వడి.. కంటి పాపకే కదా తెలిసేది అంటూ రాయడం బాగుంది.

2021లో ”హృదయనది” పేరుతో తమ ఆరో కవితా సంపుటిని వెలువరించారు. ఈ పుస్తకంలో 96 కవితలు భిన్నమైన కవితా వస్తువులతో ముస్తాబై రావడం విశేషం.

కలకు ఇలకు సౌమ్యం కుదరని
అందీ అందని అందలాలనూ గుర్తించని
అసమర్థుని ఆవేదనా సవ్వడి
అపరిపక్వ చేష్టల గారడి అంటూ
‘హెచ్చరిక’ కవితను తీర్చిదిద్దారు.

బతుకెంత విచిత్రం…
నింగినీ నేలనూ ఎదురెదురు దిక్కులని
దిక్కుతోచని సమాధానాల సుడిలో నేలరాలిన వసంతం..
అసంతృప్తిలోనే ముగిసిన జీవనయాత్ర..
గతి తప్పని సూరీడు గమనాన్ని
మననం చేసుకోని మసలు తీరు
చరిత్రలో ఒక పేజీగా
గుణపాఠం మూటవుతుంది
చక్రభ్రమణమై గోచరిస్తుంది
మనిషి మనిషికీ హెచ్చరికవుతుంది

అంటూ గొప్ప సందేశాన్ని అందించారు.
”పసిడి మనసు” కవితలో అన్నెం పున్నెం.. కల్లాకపటం.. ఈర్ష్యా ద్వేషం.. అహంభావం.. దరి చేరనీయని బాల్యం గురించి చక్కగా ఆవిష్కరించారు.

బోసినవ్వుల ఆరాటం
చెలిమి కలిమికై ఉబలాటం
ఆనంద డోలికలో సహవాసం
పసిడి పాపల సర్వస్వం అంటూ నవ్వుల పువ్వులు పంచే చిన్నారులను అందంగా ఆవిష్కరించారు.
”ఎంత హాయి” కవితలో రమణీయ భావాలకు చోటు కల్పించారు.

తెల్లని పిండార బోసిన
వెండి వెలుగుల జిలుగుల్లో
ఇంటి డాబాపై మల్లెల సౌరభాలను
మోసుకొస్తూ వీచిన గాలులు
మేనును తాకినపుడు
మనసు పరవశంతో
మధురగానం పాడదా? అంటూ లక్ష్మయ్యగారు చక్కని భావుకతను ప్రదర్శించారు.

ప్రవహించే నదిలా
రుధిర సంగమాల వేణిలా
మలినాల మాటల్ని తేటపరిచి
వర్ణాలు వేరైనా రక్తవర్ణమొక్కటనే
సందేశాన్ని సమాజానికి ప్రసరింపజేద్దాం
అంటూ ”హృదయ నది” కవిత ద్వారా పిలుపునిచ్చారు.

ఒక నీవు – ఒక నేను
తీరాలు – దేహాలు వేరైనా
వెన్నుదన్నుగా నిలిచిన మనోస్థైర్యంతో
చిత్రంగా మన ఇరువురి గుండెలయ
ఒకే గీతం ఆలపిస్తున్నాయంటూ నువ్వు నేనూ ఒక్కటేనన్న సమైక్య వాదాన్ని ప్రకటించడం ప్రశంసనీయం.
”స్వప్న జగత్తుకు నీరాజనాలు” కవితలో.. అస్తిత్వ భావనలు.. అంకురించి.. థాబ్దాల కలగా ప్రత్యేక రాష్ట్రం.. సాకారమై ఆవిర్భవించిన సందర్భం.. కలలకు హారతి పట్టిన నేపథ్యం.. చేతనత్వ ప్రతిబింబాలుగా ప్రతిఫలించి – స్వప్న జగత్తుకు నీరాజనాలు పలుకుదాం అంటూ పిలుపునిచ్చారు.
”కమనీయ చిత్రం” కవిత ద్వారా ఉమ్మడి కుటుంబాల ఆవశ్యకతను నొక్కి చెప్పారు.
అనురాగ బంధాలతో… ఆత్మీయతల కలబోతతో.. ఆప్యాయతా పలకరింపులతో.. వరసైన పిలుపులతో అలరారే ఆనందాల హరివిల్లు ఉమ్మడి కుటుంబాల లోగిళ్ళు సమాజంలో మళ్లీ చిగురు తొడగాలని కాంక్షించారు. వృద్ధాశ్రమాలను దృశ్యమానం చేస్తూ ”మమతల కూడలి” కవితను రూపుదిద్దారు.

ఆ నేలనేలంతా అనుభవాల సారవంతం
మమతల మాధుర్యాలు కురిపించి
బ్రతుకు పండించుకున్న పండుటాకులు
ముదిమి తోడై మురిపాలకు దూరమై
వృద్ధాశ్రమాలకు చేరువైన ఊడలు
ఆప్యాయతానురాగాలు కరువై
ఆశగా నిత్యం గేటువైపు చూసే కళ్ళు అంటూ
కవి లక్ష్మయ్యగారు ఆర్ద్రమైన భావాలకు చోటు కల్పించారు.

జీవన్నాటక ప్రయాణంలో
ఆత్మీయ బంధాల మైలురాళ్ళను దాటి
అనుబంధ సుగంధాల రాదారిలో
మజిలీలన్నీ మమతల కూడలులేనని
వ్యాఖ్యానించారు. నిజమే కదా!

”అద్దం’ కవితలో.. అద్దం.. నా అందచందాలకు చెలికత్తె.. వీలు చిక్కినప్పుడల్లా.. చూస్తూ.. మురిసి పోయే సమయాలు.. నేను యాది మరువని క్షణాలు అని కవితను ఎత్తుకున్న తీరు బాగుంది.
”మా ఇంటి వాలు కుర్చీ” కవితలో చిన్నప్పుడు మడత కుర్చీతో తమ నాన్నకున్న అనుబంధాన్ని అందంగా ఆవిష్కరించారు.

మా ఇంటి మడత కుర్చీ
అదే తట్టు కుర్చీ
పేరేదైనా మా యింటి దర్పం మా వాలు కుర్చీ…
మా నాన్నకది సుఖాసనం
వాలుకుర్చీకి జనుపవస్త్రం తొడుగు
పొడవాటి చేతులు
పక్కనే ముక్కాలు పీట
దానిపైన పాన్‌ దానా అంటూ
వాలుకుర్చీతో ముడిపడి ఉన్న పాత జ్ఞాపకాలను గుర్తు చేసుకున్నారు.
పై ఆరు కవితా సంబంధ గ్రంథాలే కాక.. లక్ష్మయ్యగారు ఉదయసాహితి పక్షాన.. తమ సంపాదకత్వంలో బ్యాలెట్‌ బ్యాలెట్‌, బాల్యం-బతుకమ్మా, ఉదయకిరణాలు, తెలుగు వెలుగు, ఆకాశంలో సగం, చెలిమి, వసంత రాగాలు, గురువు, సహచరి, ముదిమి, వివాహబంధం వంటి కవితా సంకలనాలను వెలువరించారు. ”నేటి కవిత” అంతర్జాతీయ సమూహానికి సారథ్యం వహిస్తూ లక్ష్మయ్యగారు తమ సంపాదకత్వంలో కవిత్వం, కథలు, గేయాలు, చిత్రకవితలు వంటి అంశాలకు సంబంధించిన గ్రంథాలనూ ప్రకటించడం ప్రశంసనీయం – ఇలా శ్రీ శ్రీదాస్యం లక్ష్మయ్యగారు తమ కవితాయానం కొనసాగిస్తున్నారు. సామాజిక చైతన్యం కోసం అనేక సందేశాత్మక, కవితాత్మక కవిత్వాన్ని సృజన చేసి సాహితీ క్షేత్రాన కవిగా తమకంటూ ఓ ప్రత్యేక స్థానాన్ని పదిలపరుచుకోవడం ప్రశంసనీయం.
లక్ష్మయ్యగారి జీవితం, వ్యక్తిత్వం, వ్యవస్థా ప్రియత్వం అందరికీ ఆదర్శప్రాయం – జూలై 31, 2024న ఉపాధ్యాయులుగా ఉద్యోగ విరమణ చేస్తున్న సందర్భంగా హృదయపూర్వక శుభాకాంక్షలు తెలియజేస్తున్నాను.

గాఢమైన తాత్త్విక అభివ్యక్తికి చిరునామాగా భాసిల్లుతున్న కవి మునిమడుగుల రాజారావు గారు గత రెండు దశాబ్దాలకు పైగా కవిత్వ సృజన చేస్తూ.. తెలుగు పాఠక లోకానికి చేరువైనారు. తాత్విక చింతనతో సాహితీ యానం చేస్తున్న ఆయన ‘అనాగరిక గేయం’, ‘దుఃఖనది’ పేర్లతో గ్రంథాలను వెలువరించి.. అందరి దృష్టినాకర్షించారు. తాత్విక తిలకాన్ని అద్దుతూ “నేను ఎవరు?” దీర్ఘ కవితను రూపుదిద్దిన ఆయన… ప్రతి రచనలో మానవుని అస్తిత్వ పరివేదనను అక్షరాల్లో నిక్షిప్తం చేసిన అనుభవం ఆయనకు ఉంది. కవిత్వంలో వర్తమాన జీవితంలోని సత్యాలను ఆవిష్కరించడానికి ఆయన చేసిన కృషి అభినందనీయం. శ్రమకి.. మనిషి దుఃఖానికి ఉన్న సంబంధాన్ని తాత్త్విక కోణంలో కవిత్వ సృజన చేయడంలో ఆయన సిద్ధహస్తులు. కవి మునిమడుగుల గారి కవిత్వంలో బహుళత్వాల్ని అడుగడుగున చూస్తాం.. అలతి అలతి పదాలతో అద్భుతమైన తాత్వికతతో ఆయన జ్ఞాపకాలను విలక్షణమైన అభివ్యక్తితో కవిత్వంలో నిక్షిప్తం చేయడం ప్రశంసనీయం.

‘అనాగరిక గేయం’, ‘దుఃఖ నది’, ‘నేను ఎవరు?’ గ్రంథాలతో పాటు మునిమడుగుల గారు ‘సత్యం వైపు పయనం’, ‘సత్యమంటే ఏమిటి?” తాత్త్విక వ్యాసాల సంపుటిని ప్రచురించారు. గత రెండు దశాబ్దాలకు పైగా ఆయన రాస్తున్న కవిత్వాన్ని సమగ్ర దర్శనం చేసేందుకు “మునిమడుగుల రాజారావు సమగ్ర కవిత్వం” పేరుతో పాలపిట్ట పబ్లికేషన్స్ ద్వారా ఓ గ్రంథం వెలువరించారు. ఈ గ్రంథంలో రాజారావు గారి కవిత్వాన్ని సమగ్రంగా వీక్షించగలం.. సామాజిక సంక్లిష్టతలకీ, జీవన సంవేదనలకీ గల మూలాలను ఆవిష్కరించేందుకు ఆయన కవిత్వాన్ని పండించిన తీరు ఈ గ్రంథం ద్వారా గ్రహించగలం.. ప్రతీ కవితలోనూ ఆయన తాత్విక కవితాధారను గమనించగలం.

“పాదముద్రలు” శీర్షికతో రాసిన కవితలో… ఎక్కడినుంచో వస్తోన్న / పాదాల పయనంలో / కుండల కొద్దీ నింపుకు

న్న / సామాజిక దుఃఖమంతా ఘనీభవించాక / ఇప్పుడు కన్నీటి బొట్లు / రాలడానికి నిరాకరిస్తున్నాయనీ..  కారణం.. / కన్నీళ్ల వర్షానికి | వసంతం వచ్చి | చిగురించిన చెట్టు కదా / జీవితమని.. జీవితాన్ని / తాత్త్విక కోణంలో అద్భుతంగా ఆవిష్కరించారు.

మరో కవితలో.. అసమాన శాసన విషపు కోరల్లో చిక్కి / విలవిలలాడిన పాదాలు.. | తలల ముందర నడవలేక.. / కాళ్లని చేతుల్ల పెట్టుకుని నడిచెల్లిన పాదాలు / బ్రతుక్కి అర్థమేంటో తెలీక అంటూ / రాసిన పంక్తులు ఆయన కలం బలాన్ని సూచించేలా కొలువుదీరాయి.

“అణచివేతకు అనేక రూపాలు” శీర్షికతో రాసిన కవితలో.. అణచివేతకు గల అనేక రూపాలను ఏకరువు పెట్టారు. కనురెప్పల ప్రకంపనాలకు శబ్దాలు ప్రసవించవని.. రాజ్యమేలే వెలుతురులో నక్షత్రాలు ప్రకాశించవని చక్కని ముగింపునిచ్చారు.

“శిల్పి తాకని రాయి కూడా శిల్పమే”

కవితలో.. కవి రాజారావు గారు చక్కని భావుకతను ప్రదర్శించారు. నువ్వులో నూనె వుందనీ.! పువ్వులో మకరందముందనీ.. పాలలో నెయ్యి వుందనీ.. వాటిని పిండుకుని గ్రోలిన మనిషి.. శిల్పి తాకని రాయి కూడా ఒక శిల్పమే అన్న ‘ఎరుక’ లేక మహా నిశ్శబ్ద అడుగు పొరల కింద అజేయమైన దాని అంతః సౌందర్య స్పృహ లేక.. గొంగళి పురుగును అనాకారి అన్నాడని వ్యాఖ్యానించడంలో కవి ఔచిత్యాన్ని ప్రశంసించి తీరుతాం.

కాలమంటే / నిన్న నుంచి రేపటికి / జీవిత సాగిన దూరమని తేల్చి చెబుతూ..

వర్తమానం.. కాలం నడిచే భూమిక’ కవితను రాశారు. కాలమంటే ఏమిటో విభిన్న కోణాల్లో కవి చిత్రించిన తీరు బాగుంది.

‘దుఃఖ నది’ కవితలో కవి యొక్క తాత్త్వికత ఆద్యంతం కానవస్తుంది. ఈ భూమ్మీద మనిషి పుట్టకముందే మరణం పుట్టిందని విడమరిచి చెప్పారు. కాలాన్ని మూడు ముక్కలుగా నరికి.. గత కాలపు దారాలకు వేలాడుతూ.. క్షణక్షణం మరణించనందుకే.. మనసు మరుక్షణం నూతనంగా జన్మించనందుకే.. మానవజాతి అంత క్షేత్రంలో దుఃఖపు ఊట బయలు దేరిందనీ.. ఆపై నదిలా నడక కొనసాగిందని మంచి సందేశాన్నందించారు.

‘నాగలి శవమైంది’ కవితను ఆరంగా తీర్చిదిద్దారు.

‘చివరి ఆత్మీయుడు’ కవితలో కాటికాపరిని ఉన్నతంగా ఆవిష్కరించారు. అనురాగ బంధపు వలలు.. ఒంటరిగా స్మశానంలో.. చివరి ఆత్మీయుడైన కాటికాపరి సేవలను ప్రస్తావించిన తీరు బాగుంది.

‘ప్రసవించని ఒక పురిటి నొప్పుల కల’ కవిత అర్థవంతంగా మలచబడింది.

నాగలితో / పొలాలను దువ్వీ దువ్వీ / పుండు పుండైన / ఎద్దుల కాలి డెక్కల సాక్షిగా… అంటూ పొట్టకొచ్చిన పొలంను అక్షరాల్లో బంధించారు. కోతకొచ్చిన పొలమంతా తెల్లదోమ కాటుకు తెల్ల బోయింది.. మట్టిని నమ్ముకున్నందుకు కాదు.. నమ్మించి వంచించే మనిషిని నమ్ముకున్నందుకు అంటూ.. నర్మగర్భంగా నకిలీ మందులు అమ్మే వ్యాపారులను ఎండగట్టారు. పశువుల కన్నీళ్ల సాక్షిగా.. శ్రమ జీవుల నాలుగు కాళ్ల సాక్షిగా.. కవి ఆర్ద్రమైన భావాలతో ఈ కవితను రాశారు.

“ప్రేమ కరువై బీడు” కవితను ప్రేమికుల ఆత్మహత్యలకు చలించి రాశారు.

ఎన్ని మార్లయినా సరే! | గాయాలకు గేయాలకు | దుఃఖమే | చివరి చరణమంటూ ‘దుఃఖ తీరాలు’ శీర్షికతో రాసిన కవితలో నవ్వులన్నీ ఆత్మల మెరుపులైనాక.. దుఃఖమొకటే వెచ్చని ఊపిరితో సేదదీర్చే తల్లిడొక్క అని వ్యాఖ్యానించారు.

కవితకే అనర్హం అని శ్రీశ్రీ గారన్నట్లు.. కవి రాజారావు గారు “ఆదిలాబాద్ రంజన్లు” శీర్షికతో మరో కవితను ఇందులో పొందుపరిచారు. ఎదులాపురంలోని ఎద్దుల్లా కష్టించే మట్టి జీవాల స్పర్శతో రూపుదిద్దుకునే రంజన్ల వెనుక ఉన్న శ్రమైక సౌందర్యాన్ని ఈ కవితలో ఆవిష్కరించారు.

అలికిడి లేని పరమాద్భుత ప్రకంపనాలతో / మూసుకుపోయిన అంతర్లోకాలకు / దారులు తెరిచే / నిశ్శబ్ద ప్రపంచంగా.. స్మశానాన్ని అభివర్ణిస్తూ మరో కవితను రాశారు.

‘నులక మంచం’ కవితలో చుట్టాల చూపులకు… మమతల మర్యాదలిచ్చీ | అనుబంధాల ఆత్మలను కలిపినవి / నులక మంచాలేనని తేల్చి చెప్పారు. ఎక్కడినుంచో వచ్చిన సింగిల్ కాట్, డబుల్ కాట్లకు కాల్లు విరిగిన నులక మంచం మూలన మూలుగుతున్నదని వాపోయారు.

కర్తవ్య పిడుగు చప్పుడు ఉలికిపడి లేచి.. నిద్ర దుప్పటిని నిలువునా తన్నేసి.. వేగుచుక్క కన్నా వేగంగా లేస్తాడంటూ “పాలవాడు” కవితలో పాలవాడిని ఉన్నతంగా దృశ్యమానం చేశారు.

“పొయిల కట్టెలు” కవితలో నెత్తిమీద బతుకు బరువును .. కాళ్ళతో జోక్కుంటూ.. పరుగులాంటి నడకతో.. ఆ పూట తిండి గింజల కోసం తిప్పలుపడే పొయిల కట్టెల మోపును నెత్తిన పెట్టుకుని అమ్మకానికి బయలుదేరే బడుగు జీవుల కష్టాలను ఆర్బంగా అక్షరాల్లో నిక్షిప్తం చేశారు. సన్నగిల్లిన సుట్ట పేల్క అశక్తతతకు బరువును మోయలేక.. వాళ్లు బేరంలో ఓడిపోతారని కవి తమ ఆవేదనను వ్యక్తపరిచారు.

“అస్థిపంజరం ఆగని నవ్వు” కవితలో మనిషి నైజంకు అద్దం పట్టారు.

మనిషికి భ్రమలో జీవించడం గొప్ప హాయి అని వ్యాఖ్యానించారు. మనిషి తన జీవితమంతా ఏడుస్తాడు. లోపల అస్థిపంజరం పగలబడి నవ్వుతూ ఉంటుందని వివరించారు. ముగింపులో పెదాలు విచ్చుకుంటే నవ్వైంది.. పెదాలు రాలిపోతే భయమైంది అంటూ తాత్వికతతో కూడిన జీవన సత్యాన్ని ఆవిష్కరించారు.

“నీరెండ సౌందర్యం” కవితలో పల్లెతనాన్ని.. పల్లె జీవన సంస్కృతిని ప్రస్తావించిన తీరు బాగుంది. ప్రపంచీకరణ నేపథ్యంలో పల్లెలు చిల్లంకల్లం అవుతున్న తీరుతెన్నులను తెలియజెబుతూ ముగింపులో.. పల్లె నాగరికతలను తరాలుగా మోసి మోసి.. నొనలు విరిగి కమ్ములూడి పల్లె సంస్కృతికి ప్రతీకగా మిగిలిన “కచ్చులం..” నీరెండలో పరమాద్భుత ప్రకటన అంటూ నర్మగర్భంగా నీరెండ ప్రాశస్త్యాన్ని వివరించారు.

“అమ్మ స్పర్శ కోసం…” కవితలో పదబంధాల కూర్పు చాలా బాగుంది. అనారోగ్యానికి గురైనప్పుడు.. తమ ఊరెళ్లడం.. అమ చేతి స్పర్శ ఓ దివ్య ఔషధంలా పనిచేయడం.. మళ్లీ మామూలు మనిషినైపోవడం అంటూ రాసిన పంక్తులు.. బాగున్నాయి.. పల్లె పట్ల.. పల్లె అందాల పట్ల.. ఉన్న మక్కువ.. మరియు అమ్మ పట్ల ఉన్న ప్రేమాభిమానాలను కవి ఈ కవితలో చక్కగా ప్రస్తావించారు.

“బంగారు బాల్యం” కవితలో కవి చిన్నప్పటి జ్ఞాపకాలను నెమరు వేసుకున్నారు.

“కవిత బిడ్డకు బారసాల” కవితలో.. పుస్తకావిష్కరణ శుభకార్యాన్ని ‘కవిత’ బిడ్డకు బారసాలగా అభివర్ణించారు. కవి రాజారావు గారు వృత్తిరీత్యా బీమా సంస్థలో ఉద్యోగి.. కనుక వృత్తి పట్ల గౌరవంతో “బీమా దీపం’ కవితను రాసి మెప్పించారు.

ఇంకా ఈ గ్రంథంలో “పిచ్చుక గూళ్లు”, “వలలోని పక్షులు”, “గుడిసె” కన్నీళ్లు, “చెట్లే నయం”, “చినుకు విత్తనాలు” కవితలు ఆలోచనాత్మకంగా తీర్చి దిద్దబడినాయి. “నా తలకాయ నాది కాదు”, “బతుక్కి అర్థం?”, “మానవతా చిరునామా” వంటి కవితలు గ్రంథానికి నిండుదనాన్ని కూర్చాయి.

“నేను ఎవరు?” దీర్ఘకవితలో పరిపూర్ణంగా జీవించడానికి వీలుగా.. తనపై తనకు స్పష్టతను యివ్వడానికి మానవీయ విలువలు కాపాడటానికి మనిషిగా ఎప్పుడో ఒకసారి మనల్ని మనం ప్రశ్నించుకుని.. హృదయ సంస్కారం చేసుకోవాలన్న గొప్ప సందేశాన్నిస్తూ కవి రాజారావు గారు తమ తాత్త్విక భావధారకు చోటు కల్పించారు. ‘ఎరుక’తో సముద్రంలోంచి సముద్రంలోకి” సత్యాన్వేషణకై చేసే ప్రయత్నం ఈ దీర్ఘ కావ్య లక్ష్యంగా మనకు కనబడుతుంది. అద్భుతమైన అభివ్యక్తితో… విలక్షణమైన చతురతతో.. చక్కని భావుకతతో ప్రతీ పంక్తిని కవితామయం చేశారు. లోతైన భావాలతో, తాత్త్విక చింతనతో ఈ దీర్ఘ కవితకు జీవంపోశారు. ఈ కవితలో జీవం ఉంది.. జీవితముంది. వర్ణనలు.. ఉపమానాలు.. పోలికలు.. సందర్భోచితంగా.. ఔచిత్యవంతంగా ప్రయోగించడంలో కవి సఫలీకృతు లైనారు. లోలోపలి ప్రేమ జగత్తును తట్టి లేపి.. లోలోపలి ఆత్మకు దారుల్ని చూపేలా కవితా రచనను కొనసాగించారు. ఉద్వేగ వైరుధ్యాలన్నీ దుఃఖ పునాదికి ధాతువులేనని తేల్చి చెప్పారు. చేజారిన ప్రతీది మళ్లీ చేతికి అదే రూపేణ ఇవ్వలేమనీ.. బంధాలన్నీ జ్ఞాపకాలేననీ.. అవి మనసు పరుపుపై కుంభకర్ణునిలా కునుకులేస్తుంటాయని పేర్కొన్నారు. ఆలోచనలు అంతా ఒక మనసు పెట్టేననీ.. అది గతం ఉత్పత్తి చేసిన తీయని జ్ఞాపకాల తేనె తుట్టె అని అభివర్ణించడం బాగుంది.

మనసంటే గతమేననీ.. అది అనేక అనుభవాల మూట అనీ… ఎన్నెన్నో జ్ఞాపకాల పూదోటగా వర్ణిస్తూ రాసిన పంక్తులు కవితలో చక్కగా ఒదిగిపోయాయి.

మనసంటే – మనిషి /మనిషంటే – మనసు/మనసే – నేను / (నేను ఎవరో తెలిసే దాకా)/కాని / ‘నేను’ అంటే అహం | అహంకారమంటే / మనసు ఉపరితల ఆకారమని.. మనసు కదే రూపొందించిన ఓ పెద్ద కారాగారమని తెలియజెప్పడంలో కవి రాజారావు గారి తాత్త్విక దృక్పథాన్ని అభినందించి తీరుతాం. “నేను ఎవరు?” ప్రశ్నకు.. “అంతిమ సత్యం” అని తేల్చి చెబుతూ.. ఈ కావ్యానికి ఆలోచనాత్మక ముగింపు నిచ్చారు. కవి రాజారావు గారి ఈ దీర్ఘకావ్యం ఓ కరదీపికలా పని చేస్తుంది. ఈ గ్రంథం చివరన అణచివేతకు అనేక రూపాలు శీర్షికన రాసిన కవితలన్నీ కవి యొక్క పరిశీలనా పటిమకు.. ఆయన ఉత్తమ వ్యక్తిత్వానికి… సున్నిత మనస్తత్వానికి అద్దం పట్టే విధంగా ఉన్నాయి.

జీవితమంటేనే కఠిన పార్శ్వాల్ని నిశ్శబ్దంగా మోస్తూ కొనసాగించాల్సిందన్న అర్థం ధ్వనించే విధంగా “పాత చెప్పులు కు(కొట్టువాడు” కవితను రూపుదిద్దారు. ఇంకా ఈ విభాగంలో “నిర్మల్ కోటలు”, “ఒక చెట్టు కథ”, “పాత సామాను కొంటాం”, “విధివంచితుడైన కండక్టర్”, “కదిలె” సెలయేరు, “లోపలి తలుపు తెరిచాక”, “రెండూ అయినప్పుడూ”, “పాములతోనే జీవితమైనప్పుడూ”, “బాలసంతోని పాట” వంటి శీర్షికలతో కవి రాజారావు గారు వస్తువైవిధ్యాన్ని ప్రదర్శిస్తూ.. తమ సృజనాత్మక ప్రతిభను చాటుకున్నారు.

ఇలా రెండు దశాబ్దాలకు పైగా కవి రాజారావు గారు రాసిన కవిత్వంలోని ఆణిముత్యాలను ఒకే చోట లభ్యమయ్యేలా తాను రికార్డు చేసి “సమగ్ర కవిత్వం” రూపంలో పాఠక లోకానికి అందివ్వడం అభినందనీయం.

పేజీలు : 224, వెల: రూ.150/-

ప్రతులకు :

మునిమడుగుల రాజారావు

ఇ.నెం. 7-2-83/49/294,

ఇందిరానగర్, నిర్మల్ – 504106

9493430130

<—-Burra Venkatesham(I.A.S.)

 

మకుటధారియై తెలుగు సాహిత్యంలోకి.. శతకం ఎప్పుడు వచ్చిందో సాహితీవేత్తలకు తెలుసు.. అప్పటి నుండి ఇప్పటివరకు మెరుగులు దిద్దుకుంటూ వస్తూనే ఉంది. మకుటం తలపై ఉంటుంది. కాని శతకంలో సర్వసాధారణంగా క్రిందనే ఉంటుంది. క్రింద ఉండేవి పాదాలు.. శతకం నిండా పాదాలే ఉంటాయి.. అందులో క్రింది పాదం కాని, ఆ పాదంలో కొంత భాగం కాని మకుటంగా ఉంటుంది. శతకంలో జీవితమ్ ఆవిష్కరింప బడుతుంది. ఎందరో మహానుభావులు తమ జీవితానుభవాన్ని రంగరించి.. శతకాలను మనకు అందించారు. జీవన సత్యాలను అద్భుతమైన రీతిలో ఛందోబద్ధంగా పద్యాలను రూపుదిద్దిన వారున్నారు. ఛందస్సనే సంకెళ్లలో బంధించబడటం వల్ల… నేటి ఆధునిక ప్రపంచానికి తగిన విధంగా శతకాలు రావడం లేదు.. నేటి తరానికి ముఖ్యంగా యువతీ యువకులకు సులభంగా పద్యాల్లోని సారం.. సందేశం అర్థమయ్యే రీతిలో.. ఛందస్సును కాస్త ప్రక్కన పెట్టి… నిఘంటువు సహాయం లేకుండా.. చదవగానే మనసుకు హత్తుకునేలా శతకాలు రావలసి ఉంది.

ఈ క్రమంలోనే… సీనియర్ ఐఏఎస్ అధికారి.. సాహిత్యమంటే మక్కువ చూపే తెలుగు భాషా ప్రేమికులు శ్రీ బుర్రా వెంకటేశం గారు తమ అంతరంగంలో గుట్టుగా, గుట్టగా గూడుకట్టుకున్న భావాలను.. జీవన సత్యాలను.. అక్షరబద్ధం చేస్తూ “జీవన ధన్య శతకం” పేరుతో ఓ గ్రంథాన్ని వెలుగులోకి తేవడం ఆహ్వానింపదగింది.. ఛందస్సుతో పని లేకుండా.. సులభంగా అందరికీ అర్థమయ్యే రీతిలో ఈ శతకంలో వెంటేశంగారు పద్యాలను పొందుపరిచారు. సదా పరిపాలనలో క్షణం తీరిక లేకుండా ఉండే ఆయన.. లోకహితం కోసం.. సామాజిక చైతన్యం కోసం.. జన జాగృతికై.. తమ జీవితానుభవాలను ఏర్చి కూర్చి చక్కని పదబంధాలతో పద్యాలను అల్లడం ప్రశంసనీయం.. సార్వజనీన అంశాలకు పెద్దపీట వేస్తూ.. ఓ దార్శనికునిగా ఇప్పటి తరానికే కాదు.. రాబోయే తరాలకు సైతం.. మార్గదర్శకంగా ఉండేందుకు వీలుగా.. తమ లోక పరిశీలనను జోడించి.. మేధస్సును మేళవించి ఇందలి పద్యాలకు జీవం పోశారు. యువతీ యువకులకే కాక అన్ని వయసుల వారికి ఉపయుక్తంగా ఉండేలా తీర్చిదిద్దారు.

తెలంగాణ ప్రభుత్వం ద్వారా 2017లో నిర్వహింపబడిన ప్రపంచ తెలుగు మహా సభల సందర్భంగా క్రియాశీలకంగా నిర్వహణ బాధ్యతలను నిర్వర్తించిన ఆయనకు స్వయంగా తెలుగులో ఆంగ్లంలో గ్రంథాలను వెలువరించిన అనుభవమూ ఉంది. “సెల్ఫీ ఆఫ్ సక్సెస్” అను విజయం మరియు విజేతల గాథల పుస్తకం… అందరి మన్ననలు పొందింది. ఆ పుస్తకాన్నే “గెలుపు పిలుపు”పేరుతో తెలుగులోకి తీసుకొచ్చారు. ఈ గ్రంథం తెలుగులో.. ఆంగ్లంలోనూ బహుళ ప్రాచుర్యాన్ని పొందటం విశేషం.. తెలుగు భాష పట్ల అమిత ఆసక్తిని చూపే కవి వెంకటేశం గారు సహజమైన రీతిలో “జీవన ధన్య” శతకాన్ని వెలుగులోకి తెచ్చారు. “సత్యమిదే తెలుసుకో మిత్రమా” మకుటంతో తమ రచనను కొనసాగించారు. నాలుగు పాదాల్లో.. మొదటి రెండు పాదాల్లో కవిగా తాము చెప్పదలచుకొన్న విషయాన్ని చెప్పుతూ.. మూడవ పాదంలో నిర్దేశిత లక్ష్యాన్ని సూటిగా ప్రకటించే ప్రయత్నం చేయడం ప్రశంసనీయం. ఛందస్సు లేకుండానే సహజ శతకానికి తెర లేపారు.

శతక సాహిత్యంలో ఓ కొత్త ఒరవడికి శ్రీకారం చుట్టారు. కవి వెంకటేశం గారి మనోఫలకంపై ఎప్పటి నుండో నర్తిస్తున్న ఆ జీవన సత్యాలను ఇందలి పద్యాల్లో నిక్షిప్తం చేశారు. ‘సత్యమిదే తెలుసుకో మిత్రమా’ అనే మకుటంతో…

ఈ శతకంలో నాలుగు భాగాలుగా వివిధ అంశాలపై దృష్టి సారిస్తూ పద్యరచన చేయడం విశేషం..

మొదటి భాగంలో జీవన సత్యాలను.. ఆవిష్కరించారు. రెండో భాగంలో “గెలుపు/ ఆత్మవిశ్వాసం”వంటి అంశాలకు చోటు కల్పించారు. మూడో భాగంలో “జీవన బంధాలు.. జీవన దశలను”, నాల్గో భాగంలో “తాత్విక చింతన దైవ చింతన” వంటి అంశాలను పద్యాల్లో నిక్షిప్తం చేశారు. కవి వెంకటేశం గారి పద్యాల్లో ఆయన ఉత్తమ వ్యక్తిత్వం.. సామాజిక చింతనం.. సున్నిత మనస్తత్వం అడుగడుగున మనకు కానవస్తాయి. నాలుగు భాగాలుగా రూపుదిద్దుకున్న ఈ శతకం మరో విశేషమేమిటంటే… ప్రతి భాగం చివరన ప్రతి పద్యంలోని ఆణిముత్యాల్లాంటి నిర్దేశిత లక్ష్యాలను పొందుపరిచి శతకానికి మరింత శోభను కలిగించారు.

అంతేగాక ప్రతి భాగం చివరన “మీ మదిలోని మీ మాట” శీర్షికను పొందుపరిచి.. పాఠకులు శతక పద్యాలను మరింత ఆసక్తిగా చదవడం కోసం.. చదివిన పద్యాల్లోని సారాన్ని మరొక్కసారి మననం చేసుకుని స్వీయ స్పందనకు అవకాశం కల్పించడం ఓ కొత్త ప్రయోగం.. ‘సత్యమిదే తెలుసుకో మిత్రమా!’ మకుటుంతో సాగే ఇందలి పద్యాలను పరిశీలిద్దాం.

“జీవన సత్యాలు” విభాగంలో కవి యొక్క ఉత్తమ సంస్కారాన్ని వీక్షించగలం.. సామాజిక చైతన్యం కోసం ఆయన పడే ఆరాటాన్ని చూడగలం.. యువతీ యువకులకే కాదు అందరికీ ఉపయుక్తంగా ఉండే విధంగా పద్యాలకు జీవం పోశారు.

పుచ్చుకొనడం కోసం పోటీ ఏంటి? ఇవ్వటంలో ఉండాలి కాని? అంటూ పుచ్చుకొనటం దైన్యం.. ఇవ్వటం ధన్యమని మొదటి పద్యంలోనే తేల్చి చెప్పారు. ఇంకా ఇందలి పద్యాల్లో…

లొంగుబాటు లేని ధైర్యం కొరత లేని ధనం వంటిదని… నగుబాటు లేని జీవితం ధన్యమని హితవు పలికారు. శాశ్వత సుఖం ఎంతో ధన్యమైనదని తెలియజెప్పారు.

ఎన్నో భాషలు తెలిసిన పండితుడైనా ఇంటి ఇల్లాలు కంటి భాష చదువలేడని.. లిపి లేని కంటి భాష చదువగల నేర్పు ధన్యమని నిగూఢంగా… బలంగా కవి వెంకటేశం గారు తమ భావ ప్రకటన చేయడంలో సఫలీకృతులైనారు.

రాశి-వాసిల జ్ఞానం ధన్యమని.. పదవికున్న విలువ పద్ధతికి లేదు.. వెదికి మరీ వచ్చి గౌరవిస్తారు పదవిలో.. అయితే.. గౌరవం ఉందని గర్వం పెరగకుంటేనే ధన్యమని విడమరిచి చెప్పారు. విలువలు శాశ్వతమని.. వేషభూషణాలు అశాశ్వతమనే విచక్షణ ధన్యమంటూ మరో పద్యాన్ని రాశారు. చకచక మారే పడతి అంతరంగం మధురిమ ధన్యమంటూ రాసిన పద్యంలో పడతి అంతరంగం సాంతం ఎరుగుట అసాధ్యమని నొక్కి వక్కాణించారు.

ఇంకో పద్యం ద్వారా అందరి నవ్వులో నీ భాగముండాలని హితవు పలికారు. ఎదుగుతూ ఒదుగుతూ గెలుచుటయే ధన్యమనే జీవన సత్యాన్ని మరో పద్యం ద్వారా తెలియజెప్పారు.

ఇలా జీవన సత్యాలను అలతి అలతి పదాలతో మొదటి విభాగంలో సందేశాత్మకంగా ఆవిష్కరించారు.

“గెలుపు | ఆత్మవిశ్వాసం” శీర్షికతో రెండో భాగాన్ని తీర్చిదిద్దారు.

ఓ పద్యంలో…

శక్తివంతమైన సంతకం ఏది?

పెద్ద పదవిదా? గొప్ప పనిదా? లాభాలు తెచ్చేదా?

చరిత్ర సృష్టించేదా? అని ప్రశ్నించుకుంటూ.. కవి వెంకటేశం గారు.. గెలుపు ఫలాల పంపకం చేసే సంతకం ధన్యమని తేల్చి చెప్పారు.

నీలోనే నేనున్నానని పిలుస్తుంది గెలుపు… ఆ పిలుపు వైపు మలుపు నీ చూపు.. ఆ దిశగా పయనించే జీవితం ధన్యమని హితవు పలికారు.

ఇంకొక పద్యంలో మలుపు లేని దారి ఉండదని.. వియోగం లేని సహయోగం లేదని గెలుపు ఓటముల సంయోగ జీవనం ధన్యమని అభిప్రాయపడ్డారు.

యువతీ యువకులకు చక్కని మార్గదర్శనం చేస్తూ ఈ విభాగంలో పొందుపరచబడిన పద్యాలు ప్రేరణ దాయకంగా కొలువుదీరాయి.

భయం.. నీలోని బలహీనత.. అభయం నీవు ప్రకటించే బలమని సూచించిన తీరు బాగుంది.

ఇలా రెండో విభాగంలోని పద్యాల ద్వారా నిరంతర శ్రమతో.. మొక్కవోని ఆత్మవిశ్వాసంతో ఆశావహ దృక్పథంతో ముందుకు సాగి గెలుపు సాధించాలని సూచించారు.

ధనమే జీవనం కాదని.. జీవితంలో భాగమని, ప్రేమ లేని ధనం విలువ శూన్యమని విడమరిచి చెబుతూ.. మూడో విభాగంలో “జీవన సంబంధాలు జీవన దశలు” శీర్షికతో పద్యాలను రాసి బంధుమిత్రులతో సంబంధ బాంధవ్యాలు ఎలా పదిల పరుచుకోవాలో వివరించారు.

తల్లిదండ్రుల పట్ల.. స్నేహితుల పట్ల ప్రేమానురాగాలతో వ్యవహరించాలన్న అర్థం ధ్వనించేలా.. ఇందలి పద్యాలకు జీవం పోశారు. మలి సంధ్యలో ధనం ముఖ్యం కాదని.. స్థిరపడిన సంతానం.., బాధించని అనారోగ్యం.. మనస్సుకిష్టమైన పని ధన్యమని అభిప్రాయపడ్డారు.

జీవన దశల్లోని అనుభూతులను అనుభవాలను అక్షరాల్లో నిక్షిప్తం చేస్తూ.. పసితనమున తప్పటడుగులు అద్భుతమని.. పడుచుతనమున జీవన యానపు తడబాటులు.. ముసలితనమున స్థిరచిత్తం.. నిశ్చలత్వం ధన్యమని సూచించారు. మాతృత్వపు మధురిమలో బాల్యం.. రూపసుల మోహంలో యౌవనం.. కాసుల వేటలో మిగతా జీవితం.. అంటూ జీవన సరిగమలను మరో పద్యంలో ఆవిష్కరించిన తీరు బాగుంది. ఇంకా ఈ మూడో విభాగంలో పసిపాపల నవ్వుల పువ్వులను, జవనుల చిరునవ్వులను – మలి వయసులోని బోసి నవ్వులను వివరిస్తూ.. కోపతాపాలను కరిగించుట శ్రేయస్కరమని తెలిపారు.

గడచిన గతం బాల్యం….

నేటి జీవన సౌధ పునాది కూడా బాల్యమని..

రేపటి మలిసంధ్య జ్ఞాపకం బాల్యం అదే ధన్యమని విడమరిచి వివరించారు.

కవి వెంకటేశం గారు ఇంకా ఈ విభాగంలో ప్రాణమున్నంతవరకు తరగని మాతృప్రేమను.. ఊపిరున్నంత వరకు సరిహద్దులో దేశ ప్రేమను ప్రస్తావిస్తూ ప్రేమ స్వరూపాలు ఎన్నైనా, ప్రేమ శాశ్వతం ధన్యమని తెలియ జెప్పారు. ఇలా జీవన యానంలోని వివిధ దశలను కవి తమ అనుభవాలను జోడించి జీవన సత్యాలను ఆవిష్కరించి స్ఫూర్తిని నింపేలా మూడో విభాగంలో పద్యాలకు జీవం పోశారు.

ఇక చివరి నాలుగో విభాగంలో “తాత్విక చింతన / దైవ చింతన” శీర్షికతో పద్యాలను పొందుపరిచి.. ఆనందం మన సహజ స్వభావమని.. దుఃఖం మనం తెచ్చి పెట్టుకున్న అనుభవమని..  కలిమి లేముల విచక్షణ మరిస్తే ధన్యమని అభిప్రాయపడ్డారు.

నదీ ప్రవాహంలా.. సాగే జీవన పయనమే ధన్యమని.. మరో పద్యంలో పేర్కొన్నారు.

కాలం – జ్ఞాపకాన్ని ఇచ్చిందా? జ్ఞాపకం కాలాన్నీ గుర్తుకు తెచ్చిందా? అంటూ ప్రశ్నించుకుంటూనే కవి కాలం కొన్ని జ్ఞాపకాలను దాచేస్తుందని….. జ్ఞాపకం కొంతసేపు కాలాన్ని బంధించేస్తుంది… అదే జీవన ధన్యమని పేర్కొన్నారు.

మరికొన్ని పద్యాల్లో.. భిన్నత్వంలో ఏకత్వం.. ఆద్యంతం లేని ప్రేమ… అంతుచిక్కని జీవన సంక్లిష్టత.. భ్రాంతి జీవన వైరుధ్యాలను కవి వెంకటేశం గారు తాత్త్వికతతో సందేశాత్మకంగా ఆవిష్కరించారు.

ఇంకా.. భావనా శక్తి విస్తరణ గురించి.. మనకు మనం చిత్రించే కళాఖండం గురించి.. కవి ప్రకటించిన భావాలు ప్రేరణదాయకంగా ఉన్నాయి.. ఇంకో పద్యం ద్వారా కావాలన్న కోరిక.. ఇంతేనా అన్న నిరాశ అంతా నాదే అన్నీ నాకే అన్న అత్యాశ.. పరులదీ తనకే అన్న దురాశ వదులుకోవాలని సూచించారు.

ఇంద్రియాలకతీతంగా మనోనేత్ర సందర్శన భాగ్యమని.. పరమాత్మ అలౌకిక సౌందర్యం ధన్యమని మరొక పద్యంలో వివరించిన తీరు బాగుంది. ప్రకృతి దైవ చింతన తుదకు శరణ్యం అనుటే ధన్యమని తేల్చి చెప్పారు.

ఇలా ఈ పుస్తకంలోని అనేక పంక్తులు ఉదహరించడానికి యోగ్యంగా ఉన్నాయి. ప్రతి పద్యం ఓ ఆణిముత్యంలా రూపుదిద్దుకుంది. జీవన సత్యాన్ని ప్రకటించేలా కొలువుదీరింది. కవి వెంకటేశం గారు ప్రకటించిన భావాలన్నీ గొప్ప సందేశాలను మోసుకొచ్చాయి. సామాజిక చైతన్యానికి మధుర గుళికలుగా ఉపయోగపడేలా ఉన్నాయి. ఈ సందర్భంగా కవి వెంకటేశం గారికి శుభాకాంక్షలు తెలియజేద్దాం.

– దాస్యం సేనాధిపతి