Acharya Madireddy Andamma

సాహిత్యంలో అనేకరకాల ప్రక్రియలున్నాయి. అందులో చాటువులు కూడా ఒక భాగం. చాటువుకు నైఘంటికార్థం ప్రకారం ‘ప్రియమైనమాట (చాటు: ప్రియవచనం). ఆ చాటువు (ప్రియమైనమాట) వచనరూపంలో, గేయరూపంలో, పద్యరూపంలో ఎలా అయినా ఉండవచ్చు (ప్రస్తావన, సంస్కృతాంధ్ర చాటుమణిమాల). చాటువుల్లో చిరుధాన్యాల గురించి తెలుసుకుందాం.

చిరుధాన్యాలు: నైఘంటికార్థం

చిఱు:

చిఱు : వై. విణ. వృత్తి యందు చిఱుత శబ్దమునకు మీది వర్ణము లోపింపగా మిగిలిన రూపము. ఉదా. చిఱుగజ్జె,

చిఱుగెంపు, చిఱుచెమట, చిఱుచేప, చిఱుగాలి మొదలైనవి. చిఱుత – చిఱు చిరు

ధాన్యము(0):

ధాన్యము (0) వ 1. కొలుచు (నవధాన్యములు – గోధుమలు, యవలు, పసలు, సనగలు, కందులు, బొబ్బరలు, నువ్వులు, మినుములు, ఉలవలు), 2, దనియాలు (శ.ర). భాషాపరంగా చూస్తే చిరుధాన్యాలు, సిరిధాన్యాలు(శ్రీ-సిరి, ధాన్యాలు) దుష్టసమాసాలు.

సాహిత్యంలో ఒక భాగమైన చిరుధాన్యాల గురించి తెలుసుకుందాం. ఆంగ్లకొలమానం ఎక్కువగా వాడుకలోకి రాక పూర్వం ఏ ధాన్యాలనైనా కొలపాత్రలతో – తవ్వ, పేరు, మానిక, అడ్డ, కుండతో మొదలైన వాటితో కొలిచేవారు. ఈ కారణంగానే ‘కొలుచు’ అనునది ధాన్యానికి మారుపదంగా నిఘంటువుల్లో చేరిందని చెప్పవచ్చు. పదాలకు సంకోచవ్యాకోచాలు చెందుతుంటాయి. అది సహజం. అందువల్లనే ‘నన్నయనాటి కంపు మనకు ఇంపుగాదు’ అని ఈనాడు అంటున్నాం. నన్నయ నాడు (క్రీ.శ.11వ శతాబ్దం) కంపు పదానికి కేవలం ‘వాసన’ అనే అర్థం ఉండేది. ఈ నాడు కంపు అంటే ‘ముక్కు మూసుకునేంత దుర్వాసన’ అనే అర్థంలో ప్రయోగిస్తున్నాం. అలాగే ధాన్యం అనే పదం యొక్క అర్థం ‘కొలుచు’ అనే క్రియాపదం ‘కొలిచే పంట’కు పర్యాయపదంగా మారిందనవచ్చు.

ధాన్యాలు అనేకరకాలు. ఈ విషయం మీ అందరికీ తెలిసిందే. వాటిని మనం అనేకరకాలుగా – ఆకారస్వరూపం, పంటపండే కాలం, వంటవండించే పద్ధతులు, విత్తేపద్ధతులు, ఉపయోగం మొదలైన వాటిని బట్టి విభజించవచ్చు. గత థాబ్దం నుండి ‘చిరుధాన్యాల’నే పదం విపరీతంగా వాడుకలోకి వచ్చింది. దానికి అనేక కారణాలున్నాయి. వాటన్నిటి గురించి ఇక్కడ చర్చించడం భావ్యం కాదు.

చిరుధాన్యాలుగా ప్రధానంగా రాగులు, ఊదలు, కొర్రలు, సజ్జలు, జొన్నలు మొదలైనవాటిని మాత్రమే మనం పరిగణిస్తున్నాం. రాగులు, కొర్రలు మొదలైనవి 90 రోజుల్లోనే చేతికి వస్తాయి. కాని వీటి కన్నా సజ్జలు, జొన్నలు ఎక్కువ కాలం తీసుకుంటాయి. ఇప్పుడు ఇక్కడ కేవలం జొన్నలు, వాటితో చేసిన అంబలి గురించి మాత్రమే తెలుసుకుంటున్నాం. చాటువుల్లోనూ, శిష్టసాహిత్యంలోనూ వీటి ప్రస్తావన గురించి తెలుసుకుందాం.

జొన్నకూడు, అంబలి:

కావ్యయుగం(క్రీ.శ.14-15వ శతాబ్దం)లో శ్రీనాథుడు మిక్కిలి పేరుపొందినవాడు, కవిసార్వభౌమునిగా ప్రసిద్ధుడు. అతను చిరుధాన్యాల్లో భాగమైన జొన్నలతో తయారైన ఆహారం గురించి ఏం చెప్పాడో తెలుసుకుందాం.

కంద పద్యం:

రసికుడు పోవడు పలనా

డసగంగా రంభయైన ఏకులె వడకున్‌

వసుధేశుడైన దున్నును

కుసుమాస్త్రుండైన జొన్నకూడే కుడుచున్‌ (సంస్కృతాంధ్ర చాటుమణిమాల)

(పలనాడులో రంభ వంటి అందగత్తె కూడా ఏకులే వడకుతుంది. అక్కడి దొరలు (వసుధేశుడు, రాజు) కూడా (నాగలి పట్టి),పొలం దున్నుతాడు. మన్మథుడైనా జొన్నకూడే తింటాడు. కాబట్టి రసికుడు ఎవరైనా పలనాడు పోడని అన్నాడు)

పలనాడులోని పరిస్థితి:

శ్రీనాథుడు రాజాస్థానాల్లో తిరుగుతూ, భోగలాలసాలను అనుభవించినవాడు, రసిక జీవనం గడిపినవాడు. ఆయన ఒకసారి పలనాడు వెళ్లాడు. అక్కడి ప్రజల ఆహారం, ఆచారవ్యవహారాలు మోటుగా ఉండేవనీ, మోటువాడైనా, సుకుమారుడైనా జొన్నకూడే తింటారనే విషయాన్ని పరిహాసంగా పై పద్యంలో చెప్పాడు.

ఉత్పలమాల:

పుల్ల సరోజ నేత్ర యల పూతన చన్నుల చేదు ద్రావి నా

డల్లదవాగ్ని మ్రింగితి వటంచును నిక్కదవేల తింత్రిణీ

పల్లవ యుక్తమౌ నుడుకు బచ్చలి శాకము జొన్నకూటితో

మెల్లన యొక్క ముద్ద దిగ మ్రింగుము నీ పస గాననయ్యెడున్‌II

‘కృష్ణా! ఆనాడు నీవు చనుబాలవిషాన్ని తాగి హరించుకున్నావనీ, కార్చిచ్చును నోటిలో మింగి, చల్లార్చావనీ గొప్పలు చెప్పుకుంటున్నావు. అదేమంత గొప్ప విషయం కాదు. నీకు చేతనైతే జొన్న అన్నంలో చింత చిగురు వేసి వండిన బచ్చలికూరను కలుపుకొని, ఒక్క ముద్ద తిని చూడు. అప్పుడు నీ సామర్థ్యం తెలుస్తుంది).

శ్రీనాథుడు పలనాడులో తిరుగుతూ ఒకరింటికి ఆతిథ్యానికి వెళ్లాడు. అప్పుడాయనకు జొన్నన్నం, బచ్చలికూర భోజన0లో వడ్డించారు. ఆ సందర్భంలోనే కృష్ణుణ్ని సవాలు చేస్తూ, పై పద్యం చెప్పాడు.

శ్రీనాథుని మాటలను బట్టి చూస్తే విషాన్ని అయినా సులభంగా జీర్ణం చేసుకోవచ్చు కానీ జొన్న అన్నం, చింతచిగురు వేసి వండిన బచ్చలికూర తొందరగా జీర్ణం కాదనే విషయం తెలుస్తుంది. అంతేగాకుండా పలనాడు వాతావరణ పరిస్థితులు, ప్రజాల ఆర్థికపరిస్థితిగతులు, వర్షాధారపంటలు, ఆహారపు అలవాట్లు, ప్రజలస్థితిగతులు తెలుస్తున్నాయి.

శార్దూలం:

కుల్లాయుంచితి కోక చుట్టితి మహాకూర్పాసముం దొడ్లితిన్‌

వెల్లుల్లిం దిలపిష్టము న్మెసవితి న్విశ్వస్త వడ్డించగా

చల్లాయంబలి త్రావితిన్రుచుల దోసంబంచు పోనాడితిన్‌

తల్లీ కన్నడ రాజ్యలక్ష్మి! దయలేదా? నేను శ్రీనాథుడన్‌

(సంస్కృతాంధ్ర చాటుమణిమాల)

(కుల్లాయి కట్టుకున్నాను, చీర(కోక) ధరించాను, పొడుగు చేతుల పెద్ద చొక్కా తొడుక్కున్నాను. పూటకూటింటిలో విత0తువు వడ్డించగా వెల్లుల్లిని, నువ్వుపిండిని తిన్నాను. చల్లతో కూడిన అంబలిని తాగాను. రుచులను ఆశించడం తప్పని మానుకున్నాను. ఓ తల్లీ కన్నడరాజ్యలక్ష్మీ! నేను శ్రీనాథుడిని, దయలేదా అని అంటూ ఆ కన్నడతల్లికి తన దుర్దశను శ్రీనాథుడు రాజదర్శనానికి ఎదురుచూస్తున్న రోజులలో విన్నవించుకున్నాడు).

ఒకనాడు శ్రీనాథుడు కన్నడదేశానికి వెళ్లినప్పుడు రాజసన్మానం తొందరగా లభించని సందర్భంలో శ్రీనాథుడు కన్నడరాజ్యలక్ష్మితో మొరపెట్టుకున్న పద్యమిది. అని అంటారు. శ్రీనాథుడు పలనాడులోనే గాకుండా కన్నడనాడులో కూడా కష్టాలుపడ్డట్లు తెలుస్తుంది.

ఆటవెలది:

వంగతోట నుండు వరిమళ్లలో నుండు

జొన్నచేల నుండు చోద్యముగను

తలుపుమూల నుండు తలమీద నుండును

దీని భావమేమి తిరుమలేశI

పై పద్యం చదువగానే వంగతోటలో, పరిమళ్లలో, జొన్నచేలలో, తలుపుమూల, తలమీద ఉండేది ఏమిటి అనే ప్రశ్న,ఆలోచన మన మనసులో మొలకెత్తుంది. కాని కొంచెం లోతుగా ఆలోచిస్తే అందులోనే మనకు జవాబు కూడా లభిస్తుంది. పదాల విరుపును గమనిస్తే అసలు విషయం బోధపడ్తుంది.

వంగ తోటన్‌ ఉండు – తోటలోన వంగ ఉండు

వరి మళ్లలో నుండు – మళ్లలోన వరి ఉండు

జొన్న చేల నుండు – చేలన్‌ జొన్న ఉండు

తలుపు మూల నుండు – మూలన్‌ తలుపు ఉండు

తల మీద నుండును – మీదన్‌ (పై భాగాన) తల ఉండును (ఉంటుంది)

వేసవికాలం – అంబలి ప్రస్తావన:

చంపకమాల:

తెలినులి వెచ్చ యోగిరము దీయని చేరులు దిమ్మనంబులున్‌

బలుచని యంబళుల్‌ చెఱకుబాలెడ నీళ్లు రసావళుల్‌ ఫలం

బులును సుగంధ శీతజలమున్‌ నడపిందెలు నీరు చల్లయున్‌

వెలయగ బెట్టు భోజనము వేసవి జందనచర్చ మున్నుగన్‌బబ

(వేసవికాలంలో అతిథులకు ముందుగా తాపం చల్లార్చే గంధపుపూతపెట్టి, ఆయా పదార్థాలు వడ్డిస్తున్నారు.

కొంచెం వేడి గల అన్నం, తియ్యనిచారు, తీపిపదార్థాలు, పలుచని అంబళులు, చెరకుపాలు, కొబ్బరినీళ్లు, తీపి భక్ష్యాలు, పండ్లు, వాసనగల చల్లనినీరు, వేసవి వడను పోగొట్టడానికి ఊరవేసిన మామిడి పిందలు, నీరులెక్కువగా కలిపిన మజ్జిగతో తృప్తికలిగే విధంగా (విష్ణుచిత్తుడు అతిథులకు భోజనం పెట్టును. (ప.81, ప్రథమాశ్వాసం, ఆముక్తమాల్యద) (పైన చెప్పిన పదార్థాలన్నీ వేడిని పోగొట్టే పదార్థాలు), సజ్జ వేడి, జొన్న చలువ అంటారు.

పై పద్యాలను బట్టి చిరుధాన్యాల వైశిష్ట్యం, వాటిని తినడానికి రసికులు పడే కష్టాలు, ప్రజల స్థితిగతులు తెలుస్తున్నాయి. అంతేగాకుండా ‘ఓడలు బండ్లు, బండ్లు ఓడలు అవుతాయనే నానుడి కూడా ఈ చిరుధాన్యాలకు వర్తిస్తుంది. ఒక నాడు తినడానికి అయిష్టపడేవారు ఈనాడు ఆరోగ్య కారణంగా రొట్టెలు, ఉప్మా, గట్క, అంబలి, జావా రూపంలోతప్పనిసరిగా తినవలసిన పరిస్థితులు ఏర్పడ్డాయి.

జొన్నలు పండే ప్రాంతానికి జొన్నలగడ్డ(గెడ్డ) అనే పేరు ఉన్నట్లుగానే ఆ పేరుతో ఇంటిపేర్లు కూడా ఉన్నాయి. జొన్నలగడ్డ(గెడ్డ), జొన్నాడ అనే ఇంటిపేర్లు రెడ్లలో, బ్రాహ్మణుల్లో కనిపిస్తున్నాయి (బ్రాహ్మణుల గోత్రములు, ఇండ్లపేర్లు -శాఖలు). జొన్నలగడ్డ ఇంటి పేరుతో ఉన్న వ్యక్తులు ‘ఇంటర్‌ నెట్‌’ లో కూడా కనిపిస్తారు. జొన్నలగడ్డ గ్రామం గు0టూరుజిల్లాలో ఉంది. చిరుధాన్యాలలో భాగమైన జొన్నలు భోగిపండ్లలోనూ, తలంబ్రాలలోనూ కలుపుతారు. జొన్నలు కేవలం ఆహారం మాత్రమే గాకుండా ఒకసాంస్కృతిక వస్తువు అని కూడా చెప్పవచ్చు. వరిధాన్యాన్ని పొట్టుధాన్యంగానూ, సజ్జలు. జొన్నలను గట్టిధాన్యంగానూ పరిగణిస్తారు. వీటిలో పొట్టురూపకంగా ధాన్యం వృధా కాదు.

ఇలా జానపదుల రామాయణం కథలో భరతునికి పన్ను ఎగవేయడానికి (మోసగించడానికి కూడా ఈ జొన్న ఉపయోగపడింది. భరతుడు ‘మంచి ఫిలాసఫర్‌ (తత్త్వవేత్త). కాని సమర్థుడైన పరిపాలకుడు కాడు. హరతుని మంచితనాన్ని అలుసుగా తీసుకొని రైతులు పంటలు పండలేదని, పన్నులు ఎగవేస్తుంటారు. మంత్రులు ఈ విషయాన్ని భరతుని దృష్టికి తీసుకు వస్తారు. అప్పుడు భరతుడు ‘పంట పైకి కనిపించే విధంగా) వంగడాలు వేయమని చాటింపు వేస్తారు. రైతులు మొక్కజొన్న వేస్తారు. రైతులు మొక్కజొన్నలు విత్తి, మధ్యనున్న కంకులు తెంపుకొని, పంట పండలేదనిభరతునికి చూపిస్తారు.

భరతుడు ఈ సారి మొక్కమధ్యలో కాత కాసే పంటలు వేయమంటాడు. అప్పుడు రైతులు ఉల్లిగడ్డ, వేరుశనగ మొదలైనవి వేస్తారు. వీటికి పైన పూలు వస్తాయి. కాని భూమిలోపల (మొక్కకింద) కాపు వస్తుంది. రైతులు భూమిలోని గడ్డలు తెంపుకొని, మొక్కలను చూపించి పంట పండలేదని చెప్తారు. ఈసారి భూమిలోపల పండే పంటలు వేయమంటాడు. అప్పుడు రైతులు ‘జొన్న’ వేస్తారు.

జొన్నకర్ర, మొక్కజొన్నకర్ర చూడడానికి ఒకే విధంగా ఉంటాయి. రైతులు జొన్నమొక్క పైభాగంలోని కంకులు తెంపుకొని, పంట పండలేదని చెప్తారు. ఈ విధంగా జొన్నపంట పరిపాలకులను మోసం చేయడానికి కూడా పనికివచ్చింది.అందుకే పరిపాలకులకు క్షేత్రపరిజ్ఞానంకూడా ఉండాలంటారు. ఇలా ఒక్కొక్క ధాన్యం, ఆహారపదార్థం గురించి ఎంతైనా చెప్పుకుంటూ పోవచ్చు.

(అంబలి – చిరుధాన్యాలపిండి, నూకలు లేదా బియ్యం చేర్చి జాలువారుగా వండిన ఆహారం., గటక(గట్క) – చిరుధాన్యాలతో గట్టిగా వండిన వంట.

బర్పట – రవ్వలాగ విసరిన ధాన్యం.

ఆధార గ్రంథాలు:

1. సంస్కృతాంధ్ర చాటుమణిమాల

2. ఆముక్తమాల్యద

3. బ్రాహ్మణుల గోత్రములు, ఇండ్లపేర్లు – శాఖలు

4. శబ్దరత్నాకరం

సాంకేతిక పరిభాష

పరిచయం

ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం 1974లో వరంగల్ జిల్లా (వ.జి.)కు చెందిన 142 శాసనాలను ముద్రించింది. 1985కు పూర్వం ఆంధ్రప్రదేశ్లో జిల్లాలు తాలూకాలుగా విభజింపబడి ఉండేవి. ఈ కారణంగా ఆ యా గ్రామాలకింద తాలూకా పేరు ఉంటుంది. వరంగల్ జిల్లాలో ఉన్న 142శాసనాలు దిగువ తెలిపిన అరవైనా లుగు (64)  గ్రామాలల్లో లభించాయి. అత్యధిక శాసనాలు వరంగల్ తాలూకాలో ఉన్నాయి. అందులోనూ ఒక వరంగల్

కోటలోనే దాదాపు ఇరవై (20) శాసనాలున్నాయి, హనుమకొండలో పదిహేను (15) శాసనాల లభించాయి.

ఆ యా శాసనాల వివరాలను తెలుసుకున్న తర్వాత శాసనాలలోని సంవత్సరాల గురించి తెలుసుకుందాం.

శాసనాల వివరాలు:

అకారాది క్రమం ప్రకారం 63 గ్రామాలు – 142శాసనాలు

1)            అయ్యనవోలు     (శా.సం. 23, 103)

2)            అశోక్ నగర్                 (శా.సం.116)

3)            ఆకునూరు                 (శా.సం.3,37)

4)            ఇంగుర్తి           (శా.సం. 49, 59, 60. 76,106)

5)            ఉరుసుగుట్ట                (శా.సం. 99, 100)

6)            కంఠఆత్మకూరు   (శా.సం.75)

7)            కందికొండ                  (శా.సం. 194,105)

8)            కాజీపేట           (శా.సం. 1,4,15)

9)            కుందవరం                  (శా.సం. 58)

10)కుమరపల్లి              (శా.సం. 13)

11) కొండపర్తి               (శా.సం. 48, 142)

12) కొరవి                   (శా.సం.6,137,138, 139, 140)

13) కొలనుపల్లి    (శా.సం. 87,88)

14) గిర్మాజిపేట   (శా.సం. 61,93)

15) గుండాల      (శా.సం. 78, 117)

17) గుర్జాల                       (శా.సం. 32)

18) గూడూరు              (శా.సం. 27)

19) గోబిచెర్ల       (శా.సం. 120, 121,122)

20) గోవిందపురం (శా.సం. 26)

21) ఘనపూర్              (శా.సం. 82,114,115 )

22) చిట్యాలపాడు (శా.సం. 52)

23) చీర్యాల                 (శా.సం. 112,133)

24) జఫర్ ఘడ్             (శా.సం. 2)

25) తాటికొండ              (శా.సం. 30)

26) డిచ్చకుంట   (శా.సం. 55,56)

27) ధర్మారావుపేట         (శా.సం. 69)

28) ధర్మసాగర్             (శా.సం. 74)

29) నరసం పేట            (శా.సం. 16)

30) నర్సింలుపేట      ( శా.సం. 9)

31) నవాబుపేట   (శా.సం. 5,134)

32) నారాయణగిరి (శా.సం.     10,135,136)

33) నిడిగొండ     (శా.సం. 7.17,57)

34) నీలకుర్తి                (శా.సం. 77)

35) పర్కాల                (శా.సం.81)

36) పాకాల                 (శా.సం. 67)

36) పాకాల                 (శా.సం. 67)

37) పాలంపేట.  (శా.సం. 50, 79)

38) పెంబర్తి                 (శా.సం. 126)

39) పెద్దాపూర్              (శా.సం. 125)

40) పొన్నవోలు             (శా.సం. 10)

41) బనాజిపేట              (శా.సం. 14)

42) బెక్కల్లు       (శా.సం. 20,38,42)

43) బైరాన్పల్లి               (శా.సం. 18,19)

44) మచ్చపురం (శా.సం. 51,54)

45) మట్టెవాడ (శా.సం. 33,68,130)

46) మహబూబాద్         (శా.సం.84,90)

47) మాటేడు(శా.సం. 24, 25,86)

48) ముప్పవరం            (శా.సం. 70)

49) మేడపల్లి(శా.సం.21,118,119)

50) మొగలిచెర్ల    (శా.సం. 123,124)

51) మొరిపిరాల            (శా.సం. 40)

52) యెల్లంపేట             (శా.సం. 39)

53) యెల్కుర్తి     (శా.సం. 73,91)

54) రాంపూర్               (శా.సం. 85)

55) రాఘవాపురం          (శా.సం. 11)

56) రామన్నపేట           (శా.సం. 53)

57) రాయపర్తి     (శా.సం. 66, 83)

58) రాజులకొత్తపల్లి          (శా.సం. 92)

59) వరంగల్కోట శాసనాలు మొత్తం = 20

(3.30. 34,41,46,47,62,63,65,71,89,95, 96, 97, 98, 102, 108, 109, 111,131,132,141 =

20శాసనాలు

60) వర్దన్నపేట             (శా.సం. 72)

61) వెంకటాపురం (శా.సం. 31)

62) శామీర్ పేట            (శా.సం. 98)

63) సాయంపేట            (శా.సం. 110)

64) హన్మకొండ             (శా.సంఖ్యలు)

హన్మకొండశాసనాలు మొత్తం = 15 (శా.సం. 22, 23, 29, 35, 36, 43, 44,45,80,94,101,113,127, 128, 129).

శాసనాలుతాలూకాలు:

ఈ శాసనాలను తాలూకాల పరంగా విభజించిచూస్తే, అత్యధికంగా 72శాసనాలు వరంగల్లు తాలూకా లో లభించాయి. 23శాసనాలు మహబూబాబాద్ తాలూకాలో, 19శాసనాలు జనగాంతాలూకాలో, 15శాసనాలు నరసంపేట తాలూకాలో, 9శాసనాలు ములుగు తాలూకాలో, మూడు (3) శాసనాలు పర్కాలలో లభించాయి. ఒకే ఒక శాసనానికి రామన్నపేటశాసనం (53) తాలూకా పేరు లేకుండా ఉన్నది.

శాసనాలు – గ్రామాలు

శాసనాలను గ్రామాలపరంగా చూసినపుడు అ) అత్యధిక శాసనాలున్న గ్రామాలు, ఆ) ఐదు శాసనాలు ఉన్న గ్రామాలు, ఇ) మూడుశాసనాలున్న గ్రామాలు, ఈ) రెండు శాసనాలున్న గ్రామాలు, ఉ) ఒక శాసనమున్న గ్రామాలు అని విభజించవచ్చు.

ఈ విభజన వల్ల ఆయా గ్రామాల వైశిష్ట్యం, గ్రామాల ప్రాచీనత, ఆ యా గ్రామాలలో ఉన్న వ్యక్తులు, జరిగిన సంఘటనలు,వ్యక్తులఇంటిపేర్లు, వృత్తులఆపాధాన్యత, వారి కిచ్చిన లేదా పొందిన హక్కులు మొదలైన అంశాలు, వాటి ప్రాచీనతలు, ప్రాముఖ్యతలు తెలుస్తాయి.

అ) అత్యధిక శాసానాలున్న గ్రామాలు:

20 శాసనాలు – వరంగల్ కోట

(8.30.34,41,46,47,62,63,65,89,95,96, 97, 98, 102,108,109,111,131,132,141)-

వరంగల్ తాలూకా

15 శాసనాలు: హనుమకొండ

శా. సం. 22, 28, 29, 35, 36, 43, 44, 45,80, 94, 113,127, 128, 129 – వరంగల్ తాలూకా

ఆ) ఐదు శాసనాలు:గ్రామాలు:

కొరవి    (శా.సం. 6,137,138, 139, 140) మహబూబాబాద్ తాలూకా

ఇనుగుర్తి (49, 59, 60,76,106) మహబూబబాద్ తాలూకా

ఇ) మూడు శాసనాలున్న గ్రామాలు:

1) నిడిగొండ (శా.సం. 7,17,57) జనగాంతాలూకా

2) చేర్యాల(శా.సం. 8,112,133) జనగాంతాలూకా

3) బెక్కల్లు (శా.సం. 20,38,42) జనగాం తాలూకా

1) మాటేడు (శా.సం. 24, 25, 86)                     మహబూబాబాద్ తాలూకా

2) నర్సింలుపేట (శా.సం. 107,135,136)          మహబూబాబాద్ తాలూకా

1) మేడపల్లి       (శా.సం.21,118,119)                          నరసంపేటతాలూకా

1) ఖాజీపేట       (శా.సం. 1,3,15)                                  వరంగల్ తాలూకా

2) మట్టెవాడ      (శా.సం. 33, 68, 130)                         వరంగల్అలూకా

3) గోబిచెర్ల        (శా.సం. 120,121,122)                      వరంగల్అలూకా

ఈ) రెండు శాసనాలున్న గ్రామాలు:

1) ఆకునూరు(శా.సం. 3,37) జనగాంతాలూకా

2) నవాబుపేట (శా. సం. 5,134) జనగాంతాలూకా

3) బైరాన్ పల్లి     (శా.సం. 18,19) జనగాంతాలూకా

1) మహబూబాబాద్ (శా. సం. 84,90) మహబూబాబాద్లోలూకా

2) కందికొండ(శా.సం. 104,105) మహబూబాబాద్ లూకా

1)            పాలంపేట (శా.సం. 50, 79)               ములుగు తాలూకా

2)            మాచపురం (శా.సం. 51,54)            ములుగు తాలూకా

1)            గుండాల (శా.సం. 78,117) నరసంపేట తాలూకా

2) దిచ్చకుంట     (శా.సం. 55,56) నరసంపేట తాలూకా

1) మొగిలిచెర్ల     (శా.సం. 123, 124) వరంగల్ తాలూకా

2) అయ్యనవోలు (శా.సం. 23,103) వరంగల్ తాలూకా

3) ఉరుసుగుట్ట   (శా.సం. 99,100) వరంగల్ తాలూకా

4) కొండపర్తి       (శా.సం. 48,142) వరంగల్ తాలూకా

5) రాయపర్తి      (శా.సం. 66, 83) వరంగల్ తాలూకా

6) కొలనుపల్లి     (శా.సం. 87,88) వరంగల్ తాలూకా

7) యెల్కుర్తి      (శా.సం. 73,91) వరంగల్ తాలూకా

8) గిర్మాజిపేట     (శా. సం. 61,93) వరంగల్ తాలూకా

ఉ) ఒక్క శాసనమున్న గ్రామాలు

1) శామీర్పేట     (శా.సం. 12) జనగాంతాలూకా

2) గూడూరు      (శా.సం. 27 ) జనగాంతాలూకా

3) కుందవరం     (శా.సం. 58) జనగాంతాలూకా

4) పెంబర్తి         (శా.సం. 126) జనగాంతాలూకా

1) ఎల్లంపేట       (శా.సం. 39) మహబూబాబాద్లూకా

2) నీలకుర్తి        (శా.సం. 77) మహబూబాబాద్లూకా

3) రాజులకొత్తపల్లి (శా.సం. 92) మహబూబాబాద్లూకా

1)            వెంకటాపూర్ (శా.సం. 31) ములుగు తాలూకా

2)            చిట్యాలపాడు (శా.సం.52) ములుగు తాలూకా

1) ఖాన్ఆత్మకూర్ (శా.సం. 75) పర్కాల తాలూకా

2) పర్కాల (శా.సం.81) పర్కాల తాలూకా

3) సాయంపేట (శా. సం.110) పర్కాల తాలూకా

1) ధర్మారావుపేట (శా.సం. 69) నరసంపేట తాలూకా

2) రాంపూర్       (శా.సం.85) నరసంపేట తాలూకా

3) అశోక్ నగర్    (శా.సం. 116) నరసంపేట తాలూకా

4) గుర్జాల         (శా.సం. 32) నరసంపేట తాలూకా

5) పాకాల         (శా.సం. 67) నరసంపేట తాలూకా

6) బానాజిపేట     (శా.సం. 14) నరసంపేట తాలూకా

7) నరసంపేట (శా.సం. 16) నరసంపేట తాలూకా

8) గోవిందపురం (శా.సం. 26) నరసంపేట తాలూకా

1)            రామన్నపేట (శా.సం.53) తాలూకా పేరు లేదు

1) జాఫర్ ఘడ్ (శా.సం. 2) వరంగల్ తాలూకా

2) నారాయణగిరి (శా.సం. 9) వరంగల్ తాలూకా

3) పున్నవోలు (శా.సం. 10) వరంగల్ తాలూకా

4) రాఘవపురం  (శా.సం.11) వరంగల్ తాలూకా

5) కుమర్పల్లి      (శా.సం. 13) వరంగల్ తాలూకా

6)పెద్దాపూర్       (శా.సం. 125) వరంగల్ తాలూకా

7) సిద్ధేశ్వరగుట్టహనుమకొండ (శా.సం.101) వరంగల్ తాలూకా

8) మొరిపిరాల (శా.సం. 40) వరంగల్ తాలూకా)

9) ఖుషీమహల్ వరంగల్ (శా.సం.71) వరంగల్ తాలూకా

10) వర్ధన్నపేట (శా.సం. 72) వరంగల్ తాలూకా

11) ధర్మసాగర్ (శా.సం. 74) వరంగల్ తాలూకా

12) ముప్పవరం (శా.సం. 70) వరంగల్ తాలూకా

13) తాటికొండ (శా.సం. 30) వరంగల్ తాలూకా

శాసనాలు – సంవత్సరాలు

ఈ నూటనలభైరెండు(142) శాసనాలలో 87 శాసనాలకు సంవత్సరాలు లేవు. ఇక మిగిలినవి 55 శాసనాలు. అందులో ఒక శాసనంలో శక సంవత్సరం గాకుండా కలియుగసంవత్సరాన్ని పేర్కొన్నారు, శక సం వత్సరం పేర్కొనలేదు.

ఇక మిగిలిన 54శాసనాల్లో కొన్నిట్లో కేవలం తెలుగు అంకెల్లో శక సంవత్సరాన్ని పేర్కొన్నారు. ఇలా ఇలా రకరకాల విభజనలు పోగా పహేను (15) శాసనాలలోని సంవత్సరాలకు ‘సాంకేతిక పరిభాష’ను వాడార 3. అందులోనూ ఒకటి శిథిలరూపంలో ఉంది. ఇక మిగిలిన పద్నాలుగు 14) శాసనాలు స్పష్టంగా ‘సాంకేతిక పరిభాష’లో ఉన్నాయి.

మిగిలిన 54శాసనాలలో కొన్నిటిలో శకసంవత్సరం గాకుండా చాళుక్యవిక్రమశకం లేదా ఆయా రాజుల పరిపాలనా కాలాన్ని(సంవత్సరాన్ని) పేర్కొన్నారు. కొన్నిటిలో చాళుక్యవిక్రమశకం మరియు శక సంవత్స రాన్ని తెలుగుఅంకెల్లో పేర్కొన్నారు.

కొన్నిట్లో కేవలం శక సంవత్సరాన్ని తెలుగు అంకెల్లో పేర్కొన్నారు. ఇలా ఇలా రకరకాల విభజనలు పోగా పదిహేను(15) శాసనాల్లో సంవత్సరాలకు ‘సాంకేతిక పరిభాష’ను వాడారు. అందులోనూ ఒకటి శిథిల రూపంలో ఉంది. ఇక మిగిలిన పద్నాలుగు 14) శాసనాలు స్పష్టంగా ‘సాంకేతిక పరిభాష’లో ఉన్నాయి. ఈ వ్యాసంలో ఆ పద్నాలుగు(14) శాసనాల సాంకేతికపరిభాష గురించి, సంవత్సరాల గురించి వివరించడం జరిగింది.

ఈ పరిభాషను కుడి నుండి ఎడమకు చదవాలి, రాయాలి. అలా వచ్చిన శక సంవత్సరానికి 78 కలిపి తే వచ్చేది (కామన్ ఎరా = సి ఇ). ఇప్పుడు మనం వాడుకుంటున్న సాధారణ సంవత్సరం అంటే క్రీ.శ. వరంగల్ జిల్లా శాసనాలు-సంవత్సరాలు-సాంకేతిక పరిభాష:

1.సముద్ర పుర భేందుమితే శకాబ్దే

(మేడిపల్లిశాసనం.21, వరంగల్ జిల్లా శాసనాలు, పుట. 52)

సముద్రం  = 4

పుర     = 3

 ఖ      =  ఆకాశం=  0

ఇందు=చంద్రుడు= 1

శక సంవత్సరం 1034, క్రీ.శ. 1112

2. సక(శక)మహీపాలాబ్దనికరంబు నయజలనిధినభోవిధు సంఖ్య (మాటేడు శాసనం. 24, వరంగల్ జిల్లా

శాసనాలు, పుట. 68

నయ = కండ్లు =  2

జలనిధి=సముద్రం=4

నభ = ఆకాశం = శూన్యం = సున్న (0)

విధు = చంద్రుడు =

శక సంవత్సరం 1042, క్రీ.శ. 1120

3. రత్నాంబోధి వియత్శశాంక గత శాకాబ్దే

(గోవిందపురం శాసనం. 26, వరంగల్ జిల్లా శాసనాలు,పుట. 74)

రత్నం = త్రిరత్నాలు= 3

(బుద్ధం, ధర్మం, సంఘం శరణం గచ్ఛామి)

అంబోధి = సముద్రం= 4

వియత్ = ఆకాశం= 0

శశాంక=చంద్రుడు= 1

శక సంవత్సరం 1043, క్రీ.శ. 1121

4. శాకాబ్దే తత్వరురదైరిమతిమతి రుధిరోద్గారి

(కొండవర్తి శాసనం. 48, వరంగల్ జిల్లా శాసనాలు, పుట.136)

తత్వ = పంచభూత తత్త్వాలు (5×5) = 25

రుద్రైః = ఏకాదశ రుద్రులు = 11

శక సంవత్సరం 1125, క్రీ.శ.1203

5. శాక్యేహ్యర్కేందు సంఖ్యే

(ఇనుగుర్తి శాసనం. 49. వరంగల్ జిల్లా శాసనాలు, పుట.141)

అహి =నాగులు  = 8

అర్క = సూర్యుడు = 12

ఇందు = చంద్రుడు =1

శక సంవత్సరం 1128, క్రీ.శ.1206

6. శరలోకేందు భూసంఖ్యే శాకాబ్దే|

(పాలంపేట శాసనం. 50, వరంగల్ జిల్లా శాసనాలు, పుట. 149)

శర = మన్మథుని బాణాలు = 5

లోక = త్రిలోకాలు =3

ఇందు = చంద్రుడు = 1

భూ = భూమి =1

శక సంవత్సరం 1135, క్రీ.శ.1213

7. శరలోకేందు భూసంఖ్యే శాకాబ్దే

(చిట్యాలపాడు శాసనం. 52, వరంగల్ జిల్లా శాసనాలు, పుట. 156)

శర = మన్మథుని బాణాలు = 5

లోక = త్రిలోకాలు  =3

ఇందు = చంద్రుడు = 1

భూ = భూమి =1

శక సంవత్సరం 1135, క్రీ.శ.1213

8. చంద్రాబ్ధీశమితే ప్రమాధిని శకస్యాబ్ధౌ

(నిడిగొండ శాసనం. వరంగల్ జిల్లా శాసనాలు, పుట.171)

చంద్ర = చంద్రుడు = 1

అభి= సముద్రం  =4

ఈశ = ఈశులు = 11

శక సంవత్సరం 1141, క్రీ.శ.1219

9. ప్రమాధిని శకస్యాబ్దే, (త్ర ——) శిథిలం

(కుందవరం శాసనం, 58, వరంగల్ జిల్లా శాసనాలు, పుట. 176)

10. రామాబ్ధి రుద్రగణితే శాకేబ్దే వృషసంజ్ఞకే|

(ఇంగుర్తి శాసనం. 59, వరంగల్ జిల్లా శాసనాలు, పుట. 176)

రామ= ముగ్గురు రాముళ్లు = 3

అబ్ధి = సముద్రం = 4        

రుద్ర=ఏకాదశరుద్రులు = 11

శక సంవత్సరం 1143, క్రీ.శ. 1

11. నేత్ర రసేందు భూ పరిమితే శాకాబ్దకే

(కొండపర్తి శాసనం. 64, వరంగల్ జిల్లా శాసనాలు, పుట. 198)

నేత్ర = కండ్లు=2

రస = ఆరు రసాలు= 6

ఇందు = చందుడ్రు= 1

భూ= భూమి= 1

శక సంవత్సరం 1162, క్రీ.శ.1240 – 1

12. శాకాబ్దే గిరి తర్క భూ శశి మితే

(వరంగల్కోటశాసనం. 65, వరంగల్ జిల్లా శాసనాలు, పుట. 2000)

గిరి=  సప్తగిరులు= 7

తర్క= ఆరు శాస్త్రాలు= 6

భూ= భూమి= 1

శశి =చందుడ్రు= 1

శక సంవత్సరం 1167, క్రీ.శ. 1245

13. శాకాబ్దే శశినంద భాస్కరమితే

(అయనవోలుశాసనం. 103, వరంగల్ జిల్లా శాసనాలు, పుట. 273)

శశి = చంద్రుడు   = 1

నంద =  నందులు          = 9

భాస్కర = సూర్యుడు = 12

(ద్వాదశ ఆదిత్యులు)

శక సంవత్సరం 1291, క్రీ.శ.1369

14. శాకేద్రి రంధ్ర నేత్రేందు సంఖ్యే రాక్షసహాయనే

(కందికొండశాసనం. 104, వరంగల్ జిల్లా శాసనాలు, పుట. 279)

అద్రి=  పర్వతాలు =7

 రంధ్ర = మానవశరీరంలోని రంధ్రాలు= 9

నేత్ర = కండ్లు

ఇందు= చందుడ్రు =  1

శక సంవత్సరం 1297, క్రీ.శ.1375,

15. శాకాబ్దే తత్త్వ దేవవ్రజి(జ) విభుగణితే రక్తసంవామి వర్షే (వరంగల్కోటశాసనం. 111, వరంగల్ జిల్లా శాసనాలు, పుట. 291)

తత్త్వ = పంచభూత తత్వాలు = 25

దేవ=    4

ప్రజి= కృష్ణుడు    =1

శక సంవత్సరం 1425, క్రీ.శ. 1504,

వరంగల్ జిల్లాలోని పై శాసనాలను పరిశీలించినపుడు క్రీ.శ.12వ శతాబ్దపు ప్రారంభ కాలం నుండి అంటే పావులూరిమల్లన కాలం నుండి క్రీ.శ.14వ శతాబ్ది అంతం వరకు దాదాపు మూడు శతాబ్దాలు శాసనాల లో ఈ సాంకేతిక పరిభాషను వాడినట్టు తెలుస్తున్నది.

(ఈ వ్యాసం ఇంతకు ముందు వ్యాసానికి పొడిగింపు అని గమనించగలరు)

ఆధునిక నాగరికత, శాస్త్రవిజ్ఞానాభివృద్ధి చెందడం, ఉద్యోగరీత్యా సమయం లేకుండా ఉండడం, వృత్తులు, జీవనోపాధులలో మార్పులు రావడం, మతాలు మారడం, వలసలు వెళ్లడం, హేతువాదం మొదలైనవన్నీ ఆచారాలు మారడానికి కారణాలు.

వ్యక్తికి సంకేతం పేరు. అందువల్లనే ప్రపంచంలోని కోట్లాది మనుష్యులకు కోట్లాది పేర్లు ఏర్ప డ్డాయి. ఈ కోట్లాది మనుష్యుల్లో వ్యక్తులను పోలిన వ్యక్తులు ఉండడం అరుదేమోగానీ పేరును బోలిన పేర్లు అనేకంగా ఉంటాయి. అలాంటప్పుడు ఆ వ్యక్తులను వారి ఇంటిపేరుతోగానీ, తండ్రిపేరుతోగానీ, ప్రాంతం, రంగు, రూపు, ఆకారస్వరూపం, వయసు మొదలైన వాటిని జోడించిగానీ పిలవడం కద్దు. ఈ సువిశాల ప్రపంచంలోని ఇలాంటి పేర్లను, ఓ పట్టిక రాసి, పరిశీలించిచూస్తే అనేక విషయాలు వెలి కి వస్తాయి. కొన్నిపేర్లు చాలా వరకు మరుగున పడిపోయాయి. కొన్నిపేర్లు ఒకనాడు సర్వసాధారణంగా నూ, ఆ తర్వాత అసాధారణంగానూ, ఈనాడు వింతగానూ అనిపిస్తాయి. అంతేగాకుండా ఈ పేర్లను పరిశీలనాదృష్టితో చూసినపుడు సామాజిక రాజకీయ ఆర్థిక పరిస్థితుల ప్రభావం కూడా కనిపిస్తుంది. కొంతకాలం క్రితం వరకు ప్రతి ఒక్కరు ప్రకృతి మీదనే భారం వేసి, ‘నారు పోసినవాడు నీరు పొయ్య డా, కిస్కా కిస్మత్ ఉన్కే సాత్, పుట్టేవాడు రాముడౌతాడో, రావణుడౌతాడో (రాకాసుడౌతాడో’ అని కుటుంబనియంత్రణ పాటించకుండా పిల్లలను కంటూ ఉండేవారు. ఇప్పటికీ కొన్ని మతాలవారు, కొన్ని ప్రాంతాలవారు, మూఢవిశ్వాసాలు అధికంగా ఉన్నవారు, అదే పని చేస్తున్నారు. ఎవరైనా ఇద్దరు కొత్తవా రు కలిసినపుడు సర్వసాధారణంగా అడిగే ప్రశ్న ‘మీకు పిల్లలెంతమంది, ఏంచేస్తున్నార’ని అడుగుతారు. కాని ‘నీకెంత ధనముంది, ఎంత సంపద ఉంది’ అని అడగరు కదా’ అని వారి సంతానాపేక్షను సమర్థించుకుంటారు. వీరి సంతానాపేక్షకు తగినట్టుగానే ఆ కాలంలో అరడజనుకు తక్కువగా పుట్టకపోయే వారు. పిల్లలు కలగని వారికి అసలే కలగక పోయేవారు. కొందరు ఇద్దరు, ముగ్గురు భార్యలను చేసుకు న్నా సంతానం కలుగకపోయేది. మరి కొందరికి పుడుతూ గిడుతూ ఉండేవారు. సంతానం లేనివారు, సంతానం పుడుతూగిడుతూ ఉండేవారు.
సంతానం లేని వారు ఎదురైన దేవుళ్లకూ, రాళ్లకూ, రప్పలకూ, దయ్యాలకూ భూతాలకూ దండాలు ద స్కాలు పెడుతుండేవారు. మరికొందరు నాగుపాము, త్రాచుపాము శాపం తగిలిందనుకునేవారు. అందు వల్లనే గర్భస్రావం అవుతుందనుకునేవారు. సంతానం పొందడానికి, వారిని సంరక్షించుకోవడానికి నానా తిప్పలు పడుతుండేవారు. ఈ రోజుల్లోనూ సంతానం కోసం కుటుంబ వ్యక్తులు పడేపాట్లను వార్తాపత్రికల్లోనూ, టి.విల్లోనూ వార్తలుగా చూస్తూనే ఉన్నాం. ఈ తాపత్రయాలు పురాణకాలంనుండి ఈనాటి వరకూ – స్పష్టంగా వారు ఆచరించే ఆచారాల్లోనూ, సంతానానికి పెట్టుకునే పేర్లలోనూ కనిపి స్తున్నాయి. ముందుగా పుడుతూగిడుతూ ఉండే పిల్లలకోసం చేసే ఆచారాల గురించి తెలుసుకుందాం.
గ్రామాల్లో ఇంటివద్ద గర్భిణీస్త్రీ ప్రసవమైతే, శిశువు జన్మించగానే, వారిమీద కలినీళ్లు (కూరాడు కుండలోని నీళ్లు) చల్లి, మెత్తటి బట్టతో తుడిచి, చేటలో ధాన్యం పోసి, మెత్తటి బట్టవేసి, అందులో పడు కో బెడ్తారు. ఇది మనఆచారం.
పిల్లలు పుట్టి చనిపోతున్నపుడు పెద్దలు చెప్పిన ఆచారాల ప్రకారం అన్ని ‘సాగుబాట్లు’ చేస్తే పిల్లలు గిట్ట డం లేదనీ, చనిపోతున్నారని, అందుకు భిన్నంగా చేస్తేనైనా పిల్లలు బతుకుతారేమోనని భావించి, అలా కూడా చేసేవారు. ఆ శిశువును పెంట (చెత్తకుప్ప)మీదనో, బొందలలోనో, గొయ్యిలోనో, గాలిధూళికి కాసేపు పడుకోబెట్టి, తీసుకొని వచ్చేవారు. లేదా వయసుపండిన వ్యక్తి తిన్న ఎంగిలి విస్తరాకులోనో, పుల్లాకులపైననో పడుకోబెట్టేవారు. కొన్నిసార్లు కడుపునిండా కన్నతల్లికి (అధికసంతానం ఉన్న తల్లికి) దత్తత ఇచ్చేవారు. ఆ తర్వాత వారికి ‘తాలో తౌడో, బియ్యమో నూకలో రూకలో ‘ ఇచ్చి, వారి నుండి కొనుక్కునేవారు. లేదా వారి నుండి ఆ సంతానాన్ని భిక్షంగా అడుక్కునేవారు. మరికొందరు ‘చాకటింటి గుడ్డ చలవ’ అని చాకలింటి నుండి ఓ గుడ్డ తెచ్చి, అందులో పడుకోబెట్టేవారు. ఇవన్నీ కూడా సంతాన పరిరక్షణకోసం చేసే చర్యలే. ఈ విధంగా చేసే వారి పనులను బట్టే ఆ పిల్లలకు పేర్లు బెట్టేవారు.
ఉదా:
పెంటమ్మ మీద పడుకో బెట్టేవారిని పెంటయ్య, పెంటమ్మ అనీ, బొందపైన పడుకో బెట్టేవారిని బొందె(ద)య్య, బొందె(ద)మ్మ అనీ, విస్తరి మీద పడుకో బెట్టేవారిని ఇస్తారి, ఇస్తారమ్మ అనీ, పుల్లాకుల మీద పడుకోబెట్టే వారిని పుల్లయ్య, పుల్లమ్మ అనీ, గాలిలో ధూళిలో పడుకోట్టే వారిని గాలయ్య, ధూలయ్య అనీ ఇలా శిశువును దేని మీద పడుకోబెడే ఆ పేరు పెట్టేవారు.
—
శిశువును ఎవరికైనా దానం ఇచ్చేవారు. వారిని ప్రతిఫలం ఇచ్చి కొనుక్కునేవారు. ఆ మారకం (ప్రతిఫలం) వస్తువు తాలు, తౌడు, రొక్కం, రూక మొదలైనవి ఏవైనా కావచ్చు. అలా కొనుక్కున్న వారికి ఆయా వస్తువుల పేరు ‘తాలయ్య, తౌడయ్య, రొక్కమ్మ, రొక్కయ్య’ అని పేరు పెట్టే వారు. దానం ఇచ్చి తీసుకున్న వారిని దానయ్య, దానమ్మ అనీ, భిక్షం ఇచ్చి, మళ్లీ అడుక్కొని తెచ్చుకున్నవారిని భిక్షం, బిక్షమయ్య (బిచ్చం, బిచ్చమయ్య), బిచ్చపమ్మ అనీ పేరు పెట్టేవారు.
స్త్రీ ప్రసవించిన తర్వాత అలసటతో నిద్రించినపుడు, తల్లికి తెలియకుండా శిశువును బంధువు లు ‘దొంగలు’ ఎత్తుకొనిపోయినట్లు ఎత్తుకు పోయేవారు. మెలకువ వచ్చినతర్వాత శిశువుకోసం తల్లి రోదిస్తున్న సమయంలో ఆ శిశువును వెదకినట్లుగా చేసి, తల్లికి తెచ్చి ఇచ్చేవారు. దొంగలు ఎత్తుకు పోయిన ఆ శిశువుకు ‘దొంగయ్య’ అని పేరు పెట్టేవారు.
కొందరు ఏడు ఇండ్లల్లో భిక్షమడిగి తెచ్చిన సొమ్ముతో పంచలోహాలతీగను, ఒక ముత్యాన్ని, పగు(గ)డాన్ని కొంటారు. ఆ తీగకు పగడాన్ని, ముత్యాన్ని గుచ్చి విడిచెవుకు, విడిముక్కును కుట్టించి, పెట్టేవారు. కుడిచెవి, ఎడమ ముక్కుడానీ, ఎడమచెవి, కుడిముక్కును గానీ విడిముక్కు, విడిచెవి’ గానీ కుట్టిస్తుంటారు. భిక్షం అడిగి సంపాదించిన సొమ్ముతో విడిముక్కు విడిచెవి కుట్టించిన పిల్లలకు కూడా ‘భిక్షం, భిక్షమయ్య, బిచ్చపమ్మ’ అని పేరు పెట్టేవారు. ఇప్పటికీ ఇలాంటి పేర్లున్నవారు, ఆ తాలూకు చిహ్నాలు ఉన్నవారు మనకు కనిపిస్తుంటారు.
మొగులయ్య, మొగులమ్మ అని పేర్లు రావడానికి అనేక కారణాలున్నాయి. 1) కొంతమందికి ‘మొగుళ్లజబ్బు’ వస్తుంది. వాతావరణంలో తేమ ఎక్కువగా ఉండడంతో, కడుపు ఉబ్బి, శ్వాస తీసుకోవ డం చాల కష్టంగా ఉంటుంది. ఆ జబ్బువచ్చిన తర్వాత బతికిన వారికి కూడా ‘మొగులయ్య, మొగుల మ్మ’ అని పేరు పెట్టేవారు. 2) మరి కొందరు మొగుళ్లు (మబ్బులు) వచ్చిన సమయంలో పిల్లలను ఆరుబయట పండుకోబెట్టి వారికి మొగులయ్య, మొగులమ్మ అని పేరు పెట్టేవారు. 3) వానాకాలంలో బాగా మబ్బులు పట్టి, వాతావరణంలో తేమ శాతం పెరిగినప్పుడు, పసిపిల్లలకు శ్వాసపీల్చుకోవడం చా లా కష్టమవుతుంది. కడుపు ఉబ్బుతుంది. అలాంటి వారికి కడుపు పైన నూనె, పసుపు రుద్ది, జిల్లేడుపా లు గానీ, తమలపాకులు గానీ పెడుతుండేవారు. మంత్రాలు వేయించేవారు. ఈ జబ్బువచ్చి, బతికి బట్ట కట్టిన వారికి కూడా ‘మొగులయ్య, మొగులమ్మ’ అని పేరు పెట్టేవారు.
ఇలా అనేక బాలారిష్టాల నుండి శిశువు బయటపడి, ఎదిగే వరకు చేసే కొన్ని తతంగాలు కూ డా ఉన్నాయి. ఉదా: వెట్టికి పెంచడం.
పిల్లలను అపురూపంగా, ప్రేమగా పెంచడం వల్ల వారు అపురూపమై పోతున్నారని (మరణిస్తు నారని) భావించి, వారిని వెట్టికి పెంచుతారు. గారాబంతో చూడరు. వారి పట్ల తగిన శ్రద్ధ తీసుకోకుం డా, వెట్టికి పెంచినట్లు పెంచేవారు. అలాంటి వారికి చీమిడి కారుతున్నా, ఈగలు వాలుతున్నా, ఆకలై ఏడుస్తున్నా, అంతగా పట్టించుకోరు. సరైన బట్టలు గానీ, అందమైన బట్టలు గానీ వేయరు. కొత్తబట్టలు అసలే వేయరు. మంచిపేరు పెట్టరు. ఒక్క మాటలో చెప్పాలంటే ఇంటిల్లిపాది తమ మనసును, మమ తానురాగాలను చంపుకొని, ఈసడించుకుంటూ పెంచుతారు. వారు వెట్టిగా పెంచిన విధానానికి తగిన ట్టుగానే వారికి ‘ఎ(వె)ట్టయ్య, ఎ(వె)ట్టమ్మ’ అని పేర్లు పెట్టేవారు.
నరదృష్టి (కొందరిది) మంచిది కాదని, వారి దృష్టి ఎక్కడ పడితే అక్కడ, వారి దృష్టిదోషం వల్ల నష్టం జరుగుతుందని జానపదులు నమ్ముతారు. వారి సంతానానికి దృష్టిదోషం తగలకుండా వారి పిల్ల లకు కనుబొమల మధ్యన (ముక్కు,నొసలు కలిసే చోటు) లేదా గదుమ(చుబుకం) మీద పచ్చబొట్టు పొడిపిస్తారు. శరీరం పైన ఎలాంటి మచ్చలు లేనివారిని, అంగవైకల్యం లేనివారిని, అందమైన వారిని పూర్వకాలం పెద్దపెద్ద కట్టడాలకు, నిధులకు, చెరువులకు, కుంటలకు తరచుగా బలిచ్చేవారు. అంగవైక ల్యం ఉన్నా, పచ్చలు, మచ్చలు, ఉన్నా బలులివ్వరు. (అంతా ఒకందుకు మంచిదే అని మనం చిన్నప్పు డు విన్న రాజు, మంత్రి కథ ఇందుకు ఉదాహరణగా చెప్పుకోవచ్చు). అంతేగాకుండా అందంగా ఉన్న వారిపై మంత్రాలు నేర్చుకున్నవారు మంత్రానికి ‘పాటి’ చూసుకునేవారు (కుంటారు). పాటి అంటే మంత్రం ఫలిస్తుందా? లేదా? అని ప్రాక్టికల్స్ చేసి, చూసుకోవడం. ‘పాటి చూసుకోవడానికి పనికి రాకుండా కూడా ముక్కుపైన అడ్డంగా పచ్చబొట్టు పొడిపించేవారు.
మరికొన్ని పేర్లు ఆయా వ్యక్తుల ఉనికిని, సంఘటనలను తెలియజేస్తాయి. రెక్కాడితేగాని డొక్కా డని జీవులు కూలికోనాలకో, కట్టెకో పిడకకో, చేనుకో, అడవికో వెళ్తారు. ఇలాంటి పని నిండుచూలాలికై పచ్చిబాలెంతకైనా తప్పదు. నిండుచూలాలు పనికివెళ్లి, తిరిగిరావడానికి వెళ్లే పరిస్థితుల్లో ఏ అడవి లోనో ప్రసవించాల్సి వస్తుంది. ఆ విధంగా ఆగంగా ఆగంగా జన్మించినవారికి ఆ సంఘటనకు గుర్తుగా ‘ఆగయ్య, అడవయ్య, ఆగమ్మ అడివమ్మ ‘ అని పేర్లు పెట్టుకుంటారు. పిల్లలు దక్కని వారుకూడా అడ విలో పడుకోబెట్టి, తిరిగి తెచ్చుకొని, అవే పేర్లు పెట్టుకుంటారు.
ఇవేగాకుండా పిచ్చమ్మ, పిచ్చయ్య, బుచ్చమ్మ, బుచ్చయ్య, డొడ్డమ్మ, డొడ్డయ్య, ఉచ్చమ్మ, రొక్క(ల)మ్మ అనే పేర్లు కూడా ఒకనాడు సాధారణం. ఈనాడు ఇవి వింత పేర్లే. కానీ, ఒకనాడు సర్వ సాధారణం.
ప్రభుత్వం కుటుంబనియంత్రణా కార్యక్రమం చేపట్టనపుడు కూడా ప్రజలు దానిని ఆచరించిన ట్లు తెలుస్తుంది. అందుకుగాను వారు ఆపరేషన్లు చేయించుకోలేదు. భావజాలాన్ని ఉపయోగించుకున్నా రు. భగవంతుని మీద భారం వేసి, పిల్లలు ఇక చాలు, పిల్లలు వద్దనుకొని, అందరికన్నా చిన్నవారికి ‘సాలయ్య, సాలమ్మ (చాలు అయ్య, చాలు అమ్మ)’ అనీ పెట్టుకునేవారు. ‘ముద్దుకు మొద్దోడు’ అని పిలి చినట్లు, వింతగా మనకు అనిపించినా అవి ఒకనాటి మానవుల మనస్తత్వాన్ని, వారి ఆలోచనాసరళిని, ప్రకృతితో మానవుడికున్న అనుబంధాన్ని, గతం తాలూకు వాసనలను, అనుభవాలను, వాటిని వదలలే ని మానవుడిని మనకు గోచరింపజేస్తాయి.
ఆ పేర్లను బట్టి ఆ వ్యక్తులు ఏ ప్రాంతం వారో, ఏ మతం వారో తెలుసుకోవడానికి కూడా ఉపయోగ పడ్తాయి. దంపతులకు ‘సంతానం ఇచ్చే దైవం ముఖ్యం గానీ మతం కాదు. ఆ దైవం తమ మతం వాడా, ఇతర మతం వాడా అని ఆలోచించరు. ఈ కారణంగా తెలుగువారి పేర్లలో ముస్లింమతా నికి చెందిన పేర్లు, క్రిస్టియన్ మతానికి చెందిన పేర్లు కనిపిస్తుంటాయి.
దంపతులు దర్గాల వద్దకు వెళ్లి వచ్చింతర్వాత వారికి జన్మించిన సంతానానికి ఆయా దేవుళ్ల పేర్లు పెట్టుకుంటారు. ఉదాహరణకు – జానయ్య, జంగయ్య, జంగమ్మ, సైదయ్య జానపాడ్ సయ్యద్ ను, జహంగీర్, కాశిం మొదలైన పేర్లు అలాంటివే. పిల్లలను గిట్టించుకోవడానికి వింతైన మరో ఆచా రం, మరో ప్రయత్నం – లింగ సహజం కాని పేర్లు పెట్టడం. పేరు చివర ‘అమ్మ’ను చేర్చి మగపిల్లలకు ‘అయ్య’ను చేర్చి ఆడపిల్లలకు పేరు పెడుతుండేవారు. ఉదా: కిష్టమ్మ (మగవాళ్లపేరు, వేములకొండ గ్రామం, నల్లగొండజిల్లా)
పేర్లను బట్టి కూడా కొన్నిసార్లు – వారు ఏ ప్రాంతం వారో తెలుసుకోవడానికి అవకాశం ఉం టుంది. యాదగిరి పేరు వినగానే ఇది తెలంగాణవారి పేరనీ, మునయ్య, మునమ్మ అనగానే రాయల సీమ వాళ్ల పేర్లనీ, పైడితల్లి, పైడయ్య, పైడమ్మ విజయనగరం వారి పేర్లనీ చెప్పవచ్చు. అప్పయ్య, అప్ప లమ్మ. సింహాచలం (శ్రీకాకుళం), మస్తానమ్మ, మస్తానయ్య పేరు వినగనే గుంటూరు ప్రాంతం వారనీ తెలుసుకోవచచ్చు. ఉస్మానియావిశ్వవిద్యాలయం తెలుగుశాఖలో సుదీర్ఘకాలం తన సేవలందించిన కీ.శే. ఆచార్య నాయనికృష్ణకుమారి గారిని ఆమె ఇంటివారు, బంధువులు ‘మస్తానమ్మ’ అనే పిలిచేవారు. మొట్టమొదటి మన హైకోర్టు న్యాయాధిపతి పేరు మస్తానయ్యనే.

తెలుగువారు సాధారణంగా శిశువు జన్మించిన పదకొండవరోజు ‘పురుడు’ చేస్తారు. ఆ రోజు పేరంటాళ్లను పిలిచి, మంతస్రానితో శిశువుకు ‘పేరు’ పెట్టిస్తారు. మగపిల్లలకైతే ఆ రోజు ‘మొలదారం, మొల్దారం’ కూడా కడ్తారు. అకాలమృత్యువు పొందే పిల్లలకు నిర్ణీతదినం(11 వరోజు) కాకుండా ‘దొంగ పురుడు’ లేదా ‘కుక్కపురుడు’ చేస్తారు. అంటే పురుడును ముందే పదకొండ(11)వ రోజు కాగుండా 3, 5, 9రోజుల్లో – ఏదో ఒక రోజు చేస్తారు. బంధువులకు ఎవరికి తెలియకుండా చేసేది దొంగపురుడు. బంధువులను పిలిచి, విందు మొదలైనవి చేయకుండా కుక్కకు అన్నం పెడితే అది ‘కుక్క పురుడు’. కాలక్రమేణ ప్రజలు విద్యావంతులు కావడంతోనూ, శాస్త్ర సాంకేతిక విజ్ఞానం పెరగడంతోనూ నమ్మకాలపైన చెప్పుకున్న ఆచారాలు తగ్గినాయి. ఇలాంటి (ఒకనాటి) ఆచారాలు, పేర్లు మరుగునపడిపోతున్నాయి.

ఇటివల కాలంలో 21వరోజు నామకరణ మహోత్సవమని చేస్తున్నారు. కాని నిజానికి అది డోలారోహణ మహోత్సవానికి ఆ రోజు 21వ రోజు శిశువు తల్లిని (బాలెంతను) బావికి తీస్తారు. ఆ రోజు నుండి బాలెంత ఇంటి పని చేసుకోవచ్చు. ఎవరినైనా పెద్దవారిని వరసవాయి, పెద్దా చిన్నా అనే గౌరవం లేకుండా, పేరు పెట్టి పిలిస్తే – ఏమిరా! ‘బొడ్డుగోసి పేరు పెట్టినావురా?’ అని తిడ్తారు. సంతానం కలుగుతున్న కొద్ది, కొందరి కుటుంబాల్లో ఒక్కొక్కరకి రెండు రోజులు చొప్పున తగ్గించుకుంటూ పురుడు, బారసాల చేస్తారు. ఉదా : ‘పాశం’ ఇంటి పేరు కలిగిన గౌండ్లవారు, ముకునూరు గ్రామం, ఇబ్రహీం పట్నం మండలం.
ఇలాంటి ఎన్నో ఆచారాలు, మూఢ విశ్వాసాలు తగ్గుముఖం పట్టినాయి.

                                  

1. జీడిగింజ-ప్రాముఖ్యం

గ్రామీణుల జీవితంలో ప్రాధాన్యత కలిగిన అనేక వస్తువుల్లో జీడిగింజ ఒకటి. జీడిగింజ అనగానే ముందుగా మనకు గుర్తుకు వచ్చేది దాని ‘నలుపురంగు‘. అందుకే అది ‘నల్లజీడి‘గా ప్రసిద్ధి పొందింది. వంటల్లో ఉపయోగించే దాన్ని తెల్లజీడి, కొండజీడి, కాజు అని అంటారు. అన్నిపళ్లలో (ఫ్రూట్స్)లో గింజ ఉంటుంది. కాని జీడిగింజ పండుకు వెలుపల ఉంటుంది. ఈ విధంగా దీనికి రంగులోనే కాకుండా స్వరూపంలోనూ ఓ వైశిష్ట్యం ఉంది. నల్లజీడిగింజ ఆంగ్ల నామం మార్కింగ్ నట్, ట్రేసింగ్ నట్.

2. భారతీయ భాషల్లో నల్లజీడిగింజ పేర్లు

కన్నడం : అగ్నిముఖి, భల్లాతక, చేర, గెర్కాయి, కేరుబీజ.

తమిళం  : కెల్కొట్టాయి, అరుత్కర్మ్, కెరాన్ కొట్టాయి, ఎరిమముఖి, పెంగొట్టాయి, సెరావొట్టాయి.

తెలుగు : జీడి, తుమ్మెద మామిడి, నల్ల జీడి, భల్లాతక, గుడోవా,

మరాఠీ :   బిబ్బ, బిభ, బిబో, బిబ్బా,

మళయాళం : అలక్కుచేరు, కేరు, కెర్కోట్ట, షెగ్గొట్ట, తెల్కొట్ట.

హిందీ: ఖిలావా, బేలతక్, భేలా,

3. వివిధ గ్రంథాల్లో జీడి పేర్లు, గుణాలు

3.1 జీడిపేర్లు: సర్వమూలికా గుణరత్నాకరమ్ (పుట. 104) లో నల్లజీడి (భల్లాతక)కి ఉన్న పర్యాయపదాలు, దాని రుచులు, లక్షణాలు, మొదలైనవాటిని సంస్కృత శ్లోకాల్లో ఇచ్చారు. వాటి చీకను కింద తెలపడమైంది. భల్లాతకః, నభోభల్లీ, రవృక్షః, అగ్ని వక్రకః, అరుష్కర, రూక్ష్మ, తపనః, అగ్నిముఖీ, ధను

3.2. జీడిగుణాలు: జీడిపండు వగరుగా, మధురంగా ఉంటుంది. కొంచెం కాక (వేడి) చేస్తుంది. వీర్యవృద్ధిని కలుగజేస్తుంది. వాతం, శ్లేష్మం, ఉదరరోగం, అనాహం, కుష్టువు, అర్మరోగం, గ్రహణి, గుల్మం, జ్వరం, శ్విత, అగ్నిమాంద్యం, క్రిమిజ్వరాలను పోగొడుతుంది, కఫరోగం, బడలిక, వాపు, కడుపుబ్బరం, మలబద్ధకం, శూల, ఆధ్యానం, కృమలను పోగొట్టుతుంది. దాని మజ్జ అతితాపం, పిత్తం, వాతం, అరుచిని హరిస్తుంది. అంతేకాక శీఘ్రంగా పిత్తరోగాన్ని నిర్మూలిస్తుంది. ఈ అంశాలను ‘వస్తుగుణ దీపిక’లో కూడా చెప్పారు.

4. జానపదులు – జ్ఞానపదులు – వినూత్న ప్రయోగశీలురు

చెట్లకు, తాటిచెట్లకు చీమలు పట్టుకుండా జీడి పూస్తారు, కాళ్ళ పగుళ్ళకు, మడమ శూలకు, గుర్రం మూతులకు కూడా జీడిని పెడతారు. అంతేకాక జీడిని నూనెలో కాగబెట్టి, తలకు పెట్టుకుంటారు. వీటితోపాటు గంపలు, గుల్లలు, చేటలు, జల్లెడలకు, కుండలకు కూడా పూస్తారు. అయితే ఈ విషయాలను వైద్య గ్రంథాల్లో ఎక్కడా తెలపలేదు. జానపదులు వైద్య గ్రంథాలను చదవకపోయినా జీడిగింజను నిత్యజీవితంలో ఎన్నో రకాలుగా మనుషులకు, పశువులకు వాడుకుంటున్నారు. గింజలనుండి చమురు తీసి, చమురు తీయకుండా ఆచారవ్యహారాల్లో, అటు జానపద వైద్యంలో, ఇటు ఆయుర్వేద వైద్యంలో ఉపయోగిస్తున్నారు. ‘జానపదులు జ్ఞానపదులనీ, ప్రాయోగశీలురనీ, వినూత్న శాస్త్రీయ ఆవిష్కరణల కర్తలనీ, వారు జీడిగింజలను ఉపయోగించుకునే తీరును బట్టి చెప్పవచ్చు. నిరూపించవచ్చు. ఎలాగో తెలుసుకుందాం-

4.1. ఆచారవ్యవహారాల్లో, శుభకార్యాల్లో జీడిగింజు: 4.1.1 హిందువుల వివాహ సమయంలో కుమ్మరింటి నుండి ‘అరివేణి కుండలు’ను ఇంటికి తీసుకురావడం అందరికీ తెలిసిన విషయమే. కొందరి ఇండ్లల్లో వారి ఆనవాయితీ ప్రకారం ఆ కుండలను ఇంటిలో దించిన తర్వాత, వాటిలో ఎరుపు, నలుపు, తెలుపు రంగుల్లో నైవేద్యం (అన్నం) సమర్పిస్తారు. ఎరుపుకోసం కుంకుమను కానీ, సున్నం, పసుపులు మిశ్రవాన్నిగానీ వాడ్తారు. అలాగే నలుపుకు బొగ్గును దంచి, ఆ పొడినిగానీ, మసినిగానీ వాడుతారు. ఆ నైవేద్యంపై నుండి, అరివేణులపై నుండి ‘సూదికి గుచ్చిన జీడిగింజ’ను మూడుసార్లు తిప్పి, ఆ నైవేద్యం పైన పెడ్తారు.

4,1,2. సంక్రాంతి సమయంలో పిల్లల తలపై పోసే భోగిపండ్లలో జీడి(గింజ) పండ్లను కూడా కలుపుతారు. ఇల్లు అనగానే ఇంటికి ఓ భౌతికస్వరూపం, ఆ ఇంట్లో ఉండే ఇల్లాలు (గృహిణి), పిల్లలు, పెద్దలు, గొడ్డుగోదలు (పశుసంపద), వాటి పిల్లాజెల్లా మొదలైనవి గుర్తుకు వస్తాయి. వీటికి జీడిగింజకు ఉన్న సంబంధం కూడా తెలుసుకుందాం. 4.2. గృహిణులకు నిత్యావసర (ఔపయోగిక) వస్తువు: 1, పప్పులకు, పొడులకు క్రిమిసంహారక పదార్థం (మందు), 2. వస్తువుల మన్నికకు, దృఢత్వానికి ఉపయోగపడే రసాయనం, 3. ఆయురారోగ్యాలను కలిగించే మందు దినుసు.

4.2.1. క్రిమిసంహారక పదార్థం: దీర్ఘకాలం నిలవ ఉండే పప్పులు, మిరపపొడి, దనియాలపొడి, పసుపు పొడి, మొదలయిన వాటిలో జీడిగింజలను వేసిపెట్టడంవల్ల పురుగు పట్టదు. గింజ ఘాటువల్ల ఆ పొడుల్లో తెల్లపురుగు వంటి క్రిమికీటకాదులు చేరవు, పొడులు చాలాకాలం నిలువ ఉంటాయి.

4.2.2. వస్తువులకు మన్నిక: జీడినూనెను (చమురును, రసాన్ని, తైలాన్ని) చేటలు, జల్లెడలు, గుల్లలు, కుండలు, మొదలైన వాటికి దట్టగా పట్టించడం వల్ల అవి సుదీర్ఘకాలం మన్నికతో ఉంటాయి. అవి జీడినూనెతో గట్టిపడతాయి, కిందపడ్డా విరిగిపోవు. వాటి పేడు (చెక్క బడ్డ)కు కూడా పురుగు పట్టదు.

మామిడికాయ వంటి నిలవపచ్చళ్ళకు ‘జీడిపోత పోసిన కుండలు’ను ఉపయోగిస్తారు. అవి నేటి జాడీలలాగ పనిచేస్తాయి. పూర్వకాలంలో జీడిపోత పోసిన (పూత పూసిన కుండల్లోనే పచ్చడి పెట్టుకొన్నారు. అందులోనే నిలవ చేసుకున్నారు. అందుకోసం జీడగింజలతో ‘బట్టీ’ పెట్టి, వాటినుండి చమురును తీశారు. దాన్ని దట్టంగా కుండలలోపల పట్టించారు. అది ఆరిన తర్వాత అందులో పచ్చడిని నింపారు. జీడిగింజ చమురువల్ల కుండగోడలు గట్టిపడతాయి, అంతేకాక, కుండలను ఉప్పుకారం పచ్చడికుండ ‘మట్టి’ పచ్చడిలోకి రాలదు.

4. 3. ఆయురారోగ్యాలను కలిగించే మందు దినుసుః గృహవైద్యంలో జీడిగింజను మించిన మరో వస్తువు లేదంటే అతిశయోక్తి కాదు. దీన్ని అంటువ్యాధులు, దగ్గులు, చర్మవ్యాధులు, నొప్పులు, చుండ్రు, మొదలైన వాటికి ఉపయోగిస్తారు.

ఇంట్లో శిశువులు, పిల్లలు అకారణంగా గుక్కపట్టి (నిర్విరామంగా) ఏడుస్తుంటారు. వారి ‘ఏద్పు’కు దృష్టిదోషం (దిష్టి) కారణం అనుకుంటారు. మాటలు  204 వచ్చిన పిల్లలైతే, కడుపు పట్టుకొని, కడుపు నొస్తుందని ఏడుస్తారు. వారి కడుపు మీద వేలుతో కొట్టి చూస్తారు. కడుపు ఉబ్బరంగా ఉండి, ‘టక్ టక్’ అని శబ్దం వస్తే, ‘సరదృష్టి – దిష్టి’ కారణం అనుకుంటారు. అప్పుడు డబ్బడం లేదా ఒక ఇనుప చువ్వకు జీడిగింజను గుచ్చి, దానికి అగ్గిని అంటిస్తారు. దానిని ఎడమచేతిలో పట్టుకొని, పిల్లల మీదినుండి తల చుట్టూ వలయాకారంగా తిప్పి, ఆ తర్వాత ముఖం మీది నుండి కిందికి ‘దిగతుడుస్తారు. ఆ జీడిగింజ చిటపటలాడుతూ, పల్చటి చమురు (రసం) కారిస్తే దృష్టిదోషం (దిష్టి/ జిష్టి) తగిలిందనీ, చిటపటలాడకుండా చిక్కటి రసాన్ని కారిస్తే, దృష్టిదోషం తగల్లేదని భావస్తారు. రోగం పోవాలని భావించినపుడు, దేనినైనా తిప్పి తీయదల్చుకున్నప్పుడు, వ్యక్తులకు పైనుండి కిందికి దిగతుడవాలి. అంటే చేతిని పైనుంచి కిందికి తేవాలి. అలా గాకుండా చేతిని కిందినుండి పైకి ఎగతుడిస్తే, రోగమైనా, జిష్టి అయినా ఎక్కువవుతుందని

కలరా వంటి అంటువ్యాధులు ప్రబలినప్పుడు చిన్నా పెద్దా భేదం లేకుండా ఈ జీడిగింజ చమురును పాదం మధ్యలో (అరికాలులో పెట్టుకుంటారు. పిల్లలకు, పెద్దలకు రకరకాల దగ్గులు వచ్చినప్పుడు, జీడిగింజను కచ్చె పిచ్చె మెత్తగా కాకుండా, కసపిస గా దంచి, పాలల్లో వేసి, మరిగించి, వడబోసి, బాధితులకు తాగిస్తారు.

స్త్రీలు నిరంతరం నీళ్ళల్లోనే పనిచేయాల్సి ఉంటుంది. అలాంటప్పుడు చేతిగోళ్ల పక్కన, కాలివేళ్ళ మధ్య దురద, నొప్పి కలుగుతుంది. ఆ చిగురును సన్న సూదిమొనతో కొంచెం అటుఇటు అని (కెలగించి), ఆ సందుల్లో జీడిగింజ నూనె (రసం) పూయాలి. దానివల్ల నొప్పి, దురద (ఇన్ఫెక్షన్) తగ్గుతుంది. అంతేగాకుండా, కాలి మడమలు పగిలి, నెర్రెలు (వెడల్పుగా చీలడం) ఏర్పడతాయి. నడవడానికి కూడా చాలా ఇబ్బందిగా ఉ ంటుంది. అలాంటప్పుడు ఆ నెర్రెలకు జీడిపూస్తే, నొప్పులు తగ్గుతాయి, నెర్రెలు మానతాయి.

మడమనొప్పి లేచినా, మడమ వెనకాల ‘గుర్రం మూతులు’ వచ్చి, నొప్పి కలిగినా, జీడిగింజతో కాల్చాలి. గింజకు ఒకవైపు చిన్నరంధ్రం పెట్టి, మరోవైపు డబ్బడం గుచ్చి, దీపానికి (సెగకు) కాలిస్తే, అందులో నుండి జీడినూనె బయటకు వస్తుంది. వేడిగా ఉన్నప్పుడు అలాగే కాలుకు పెట్టి నొక్కాలి. కొందరికి ఇది పడక వుండు కూడా అవుతుంది.ముల్లు గుచ్చుకొన్నచోట కూడా ఇలా చేస్తే, నొప్పితగ్గుతుంది.

పూర్వం తలకు మరిగించిన మంచినూనె వాడారు. ఆ నూనె మరుగుతున్నప్పుడు అందులో కొంచెం ఆముదం, సువాసనకోసం కచ్చూరాలు, తుంగగడ్డలు వేసేవారు. ఆ నూనెలోనే నల్లజీడిగింజలను కూడా వేసేవారు. అందులో వేయగానే అవి చిట్లి (పగిలి), అందులోని చమురు నూనెలోకి వచ్చేది, చల్లారిన తర్వాత దాన్ని వడగట్టి, తలకు రాసుకునేవారు.

4.4. దిష్టి తగలకుండా పశువులకు, వాహనాలకు జీడిగింజల దండలు: గ్రామాల్లో ఆవులు, బర్రెలు ఈనగానే (ప్రసవించగానే), వాటికి పెయ్యి కడిగి (స్నానం చేయించి), ‘జీడిగింజల దండ’ కడ్తారు. ఈనిన కొత్తలో దూడ చిన్నగా ఉండి, పాలు తక్కువగా తాగడం వల్ల పొదుగు బరువుగా ఉంటుంది. దూడ కూడా గంతులు వేస్తూ అందంగా, ఆనందదంగా ఎగురుతుంటుంది. వాటిని కొందరు ఈర్ష్యాసూయలతో చూస్తారని, వారి చూపువల్ల ఆ తల్లీపిల్లలకు దిష్టి తగుల్తందని భావిస్తారు. దిష్టి తగిలితే పాలు తగ్గుతాయి. పాడిపశువులు ఎండిపోకుండా ఉండాలని, నల్లదారానికి కుచ్చిన జీడిగింజలదండలను వాటి కాలుకుగానీ, మెడకుగానీ, రెండింటికిగానీ కడ్తారు. జీడిగింజల దండలు అంగడి (సంత) జరిగిన రోజు కొనుక్కోవచ్చు. ఆ దండల్లో జీడిగింజలతోపాటు గవ్వలు, పగడాలు (ఎర్ర పూసలు) కూడా ఉంటాయి. కొందరు ఆ దండలో నిమ్మకాయలు కూడా కలిపి కడ్తారు. అంతేగాకుండా వాటికి ఏమైనా జరిగినా, పాలు ఇవ్వక పోయినా, మేత మేయకపోయినా, పాలు ఇగిరిపోతున్నా, పెరుగు బంకలాగా సాగుతున్నా, వాటికి దిష్టి తగిలిందని, జీడిగింజులతోపాటు, మిరపకాయలతో కూడా దిష్టి తీస్తారు.

ద్విచక్ర వాహనాలు, ఆటోలు, కార్లు, వ్యానులు, లారీలు, మొదలైన వాహనాలు, ఎద్దుల బిళ్లు, వ్యాపార సంబంధ ఇతర వాహనాలకు కూడా దృష్టి తగలకుండా జీడిగింజల దండలను కడతారు.

4.5. జీడిగింజ (చమురు / నూనె) చెట్లు: తాటి చెట్లను ‘భూలోక కల్పవృక్షాలు’ అంటారు, తాటి ‘కల్లు’ను తాగడానికి గండుచీమలు బారు (వరసలు) కడ్తాయి, కల్లుగీత కార్మికుడు రోజుకు మూడుసార్లు కల్లు తేవడానికి చెట్టు ఎక్కవలసి ఉంటుంది. చెట్టుపైకి వెళ్తుంటే అవి కుడుతుంటాయి. వాటి బాధకు తాళలేక కిందికి దునికితే, కార్మికుని ప్రాణాలకు అపాయం ఏర్పడుతుంది, గాయాలవుతాయి. ఈ కారణంగా వాటి బాధ పోవడానికి, ఆ చెట్టుపైకి ఎక్కకుండా ఉండడానికి తాటి చెట్టు చుట్టూ జీడిచమురుతో వెడల్పుగా ‘జీడికట్టు’ పెడ్తారు. అంతేగాకుండా తాటికల్లుపై ‘నరదృష్టి’ పడకూడదని, కల్లు ఉత్పత్తి తగ్గ కూడదని, చెట్టు ఎండిపోకూడదని చెట్టుమొదలుకు జీడిగింజనూనెతో ‘జీడికట్టు’ను వలయాకారంగా పెడ్తారు. ఈ జీడికట్టునుండి వచ్చే ఘాటువల్ల గండుచీమలు కూడా కల్లుతాగడానికి చెట్టుపైకి ఎక్కవు.

4.6. బట్టలకు గుర్తులు పెట్టడానికి రజకులు వాడతారు: జీడిగింజను ‘మార్కింగ్ నట్, దోభీ నటి’ అని కూడా అంటారు. దీనికి ఈ పేరు వారివల్లనే వచ్చింది. అందరికన్నా రజకులు తెలివైనవారు అనే గుర్తింపు కూడా జీడిగింజ వల్లనే వచ్చిందంటే ఆశ్చర్యంలేదు.

| బట్టలు ఏ ఇంటివో తెలుసుకోవడానికి చుక్కలతో ఒక గుర్తును ఏర్పాటుచేసుకుంటారు. ఆ గుర్తులను ఆయా ఇంటివారి బట్టలపైన నల్ల జీడిగింజ చమురుతో పెడ్తారు. బట్టలు చిరిగిపోతాయి, కాని జీడిగింజ చమురు గుర్తులు పోవు.

జీడిచమురు పైన తెలంగాణలో ఒక ఉయ్యాలపాట కూడా ఉంది. ‘ఒక మరదలు (ఆడపడుచు) తన అన్నభార్య (వదిన) వద్ద పట్టుచీరను అడుక్కొని, కట్టుకొని, ‘బతుకమ్మ’ ఆడడానికి వెళ్తుంది. ఒక ఆకతాయి అబ్బాయి ఆమె పట్టు చీరపైన చిత్తన గొయ్య (రంగులు చిమ్మేగొట్టం)తో ‘జీడి చమురు’ను కొడ్తాడు (చిల్లిస్తాడు). ఆ అమ్మాయి ఆ చీరతో ఇంటికి వెళ్తే, వదిన కొత్తచీర అని భయపడి, రజకుని వద్దకు వెళ్తుంది. దాన్ని ఉతికి, మచ్చలు పోగొట్టి ఇవ్వమని అడుగుతుంది. ఆ రజకుడు ఇదే సమయమని, ఆమె భయాన్ని తన స్వార్థానికి వాడుకుంటాడు. ‘నువ్వు నన్ను పెండ్లి చేసుకుంటే, తికిస్తాను’ అంటాడు. అందుకు ఆమె ఒప్పు కుంటుంది, పెండ్లి చేసుకుంటుంది. అయితే రజకుడు ఆ చీరను ఎంత ఉతికినా మచ్చలు పోవు. ఆమె పుట్టింటికి పోదు, ‘ఫస్ట్ ఎయిడ్ బాక్స్ లోని అయొడిన్ లాగా మంచికి, చెడుకు పైన చెప్పుకున్న విధంగా గ్రామాల్లో జీడిగింజ ఒక ఔషధంగా ఉపయోగపడుతున్నది. ఆయుర్వేద గ్రంథాల్లో ఆయుర్వృద్ధి కోసం, కుష్టు, ఆర్మరోగాలు పోగొట్టడానికి, పుండ్లమచ్చలు పోగొట్టడానికి, రోగనిరోధకశక్తిని మొదలైనవాటిని పెంచుకోవడానికి నల్లజీడిగింజలను వాడారని తెలుస్తున్నది. ఈ నల్లజీడిగింజతో జానపదులు చేసే వైద్యం ఎంతవరకు శాస్త్రీయమైందో తెలుసుకోవడానికి కూడా ఆయుర్వేద వైద్యగ్రంథాలను సంప్రదిస్తే బాగుంటుంది. 5. ఆయుర్వేద వైద్య గ్రంథాల్లో నల్లజీడి

ఆయుర్వేద గ్రంథాలు: 1. అగ్నివేశమహర్షి రచించిన చరక సంహిత, 2.సుశ్రుత సంహిత, 3. ధన్వంతరి, 4. బసవరాజీయమ్, 5. భైషజ్యరత్నాకరమ్ 6. సర్వమూలికా గుణరత్నాకరమ్, 7. వస్తుగుణదీపిక, మొదలైనవి బాగా ప్రసిద్ధి పొందాయి.

‘కృతయుగంలో చరక సంహిత, త్రేతాయుగంలో రసరత్నాకరమ్, ద్వాపరయుగంలో సిద్ధ-ద్యాభువు, కలియుగంలో బసవరాజీయమ్ శ్రేష్ఠమైన గ్రంథాలని బసవరాజీయం (పుట. 3)లో చెప్పారు. అలాగే ధన్వంతరి ఆయుర్వేద గ్రంథంలో కూడా చరక సంహిత, తర్వాతనే సుశ్రుత సంహిత అని చెప్పారు. వస్తు గుణ దీపిక (పుట 35) లో జీడిగింజ పేర్లను, గుణాలను కూడా చెప్పారు. కాబట్టి ముందుగా చరకసంహితలో జీడిగింజ గురించి ఏం చెప్పారో చూద్దాం. చరక సంహిత మూడు అంశాలు 1. భల్లాతక క్షీరరసాయన యోగం (పుట 35), 2. భల్లాతక క్షౌద్ర రసాయనం (పుట 37), 3. భల్లాతక తైలప్రయోగం (పులు 37) గురించి చెప్పారు.

5.1. చరక సంహిత-భల్లాతక క్షీర రసాయన యోగం: వాతావరణ వైపరీత్యాల వల్ల, వృక్షసామాన్యమైన రోగాలవల్ల చెడిపోని, రసంతో బాగానిండినవి, మంచి పరిమాణం కలవి, నేరేడుపండ్లలాగ నల్లని కాంతి కలిగిన నల్లజీడిగింజలను జ్యేష్ఠమాసంలోనైనా, ఆషాఢమాసంలోనైనా తెచ్చుకోవాలి. వాటిని యవలరాశిలోనైనా, ఉద్దుల (ఎనుముల) రాశిలోనైనా నాల్గునెలలు పెట్టాలి. ఆ తర్వాత ఆ గింజలను వెలికి దీయాలి. ఆరోగ్యవంతుడైనవ్యక్తి వాటిని ఆరోహణావరోహణాక్రమంలో 30 రోజులు వాడాలి. పైన చెప్పుకున్న జీడిగింజల నుండి తొలుత పదింటిని నలగ దంచాలి. దానికి ఎనిమిది భాగాలు నీళ్లు పోసి, ఎనిదవ వంతు మిగిలేటట్లు కాచాలి. ఆ రసాన్ని వడగట్టాలి. అందులో ఆవుపాలు కలపాలి. వాటిని తాగే ముందు నోటికి ‘నెయ్యి’ని పూసుకోవాలి. పాలతో కూడిన ఆ జీడిగింజల రసాన్ని మార్గశిర మాసంలోనైనా, పుష్యమాసంలోనైనా తాగాలి. ఇది మొదటి దినం సేవించే పద్ధతి.

రెండవదినం నుండి మిగిలిన (29) రోజులు రోజుకు ఒక్కొక్కటి చొప్పున (10-1) పెంచుకుంటూ పోవాలి. అలా రోజుకు ఒక్కొక్క జీడిగింజ వంతున పది కన్న ఎక్కువగ చేర్చుకుంటూ పైన చెప్పిన విధంగా ఎనిమిదిపాళ్లు నీళ్లు పోసి, ఎనిమిదవ భాగం మిగుల కాచి, వడగట్టి, అందులో పాలు కలుపుకొని తాగాలి. ఈ విధంగా ఒక్కొక్క గింజవంతున హెచ్చించుకుంటూ, ముప్ఫైగింజలు అయ్యే వరకు, పైన చెప్పిన విధంగానే తాగాలి. ఆ గింజల సంఖ్య ‘ముప్పై’ అయిపోయిన మరుసటి రోజునుండి. ఒక్కొక్క గింజ వంతున తగ్గించుకుంటూ, ప్రతి రోజు పైన చెప్పిన విధంగానే తాగాలి. అలా వాడిన మొదటినుండి ఉపయోగించినవన్నీ కలిపి, ‘ఒక వేయి’ సంఖ్య అయ్యేవరకు మాత్రమే తాగాలి. వేయిసంఖ్య కాగానే పూర్తిగా మానాలి.

పై రసాయనం వాడినప్పుడు, ప్రతిదినం ఔషధం జీర్ణమై, ఆకలి కల్గినపుడు ‘రాజనాల’ అన్నమైనా లేదా 60 రోజుల్లో పండే ‘సంబావుల’ అన్నమైనా నేతిని, పాలను కలిపి తినాలి. ఈ రసాయనాన్ని ఉపయోగించడంవల్ల యౌవనం స్థిరంగా ఉంటుంది. నూరు సంవత్సరాలకాలం సుఖంగా జీవించి ఉంటాడు. భల్లాతక (నల్లజీడి) రసాన్ని పాలల్లో (క్షీరంలో) కలిపి వాడడం వల్ల దీన్ని ‘భల్లాతక క్షీరరసాయనము’అని అంటారు. 5.2. భల్లాతక క్షౌద్ర రసాయనం: ఇంతకుముందు (నల్లజీడి గింజల గురించి చెప్పుకున్న లక్షణాలు కలిగిన జీడిగింజలను ముక్కలుముక్కలు చేయాలి. ఆ ముక్కలను ‘సన్నని రంధ్రాలు కలిగిన ఒక కుండ’లో నిండుగ పోయాలి.

భూమిలో గుంటను తవ్వి, నూనె లేదా నెయ్యిలో చాలాకాలం మాగిన (పీల్చుకొన్న) కుండను కంఠం వరకు పాతాలి. పైన చెప్పుకున్న రంధ్రాలున్న పాత్రను దానిపై ఇమిడి ఉండునట్లు బోర్లించాలి. అవి రెండూ కలిపిన చోటు వద్ద (సందులను) నల్లని బంకమట్టిని పూయాలి. దానిపైన ‘ఏడు పిడకలు’ చేత మూటుబెట్టి, ఉడికించాలి. వేడికి గింజలు పగిలి, గింజల్లోని చమురు (తైలం) కింది కుండలోకి కారుతుంది. ఆ గింజల చమురుకు ఎనిమిది భాగాలు తేనెను, రెండింతలు నేయిని కలిపి, ప్రతిదినం ఉదయం పూట, జఠరాగ్నిని అనుసరించి, వాడుకోవాలి. ఈ రసాయనాన్ని వాడడంవల్ల, నూరు సంవత్సరాల వరకు ముసలితనం దరిచేరదు (పుట 37) క్షాద్రం అంటే తేనె. 5.3. భల్లాతక తైల ప్రయోగం: పైన చెప్పిన ‘ధి’ ప్రకారం సిద్ధమైన భల్లాతక స్వరసాన్నే ‘భల్లాతక తైలం’ అంటారు. భల్లాతక తైలాన్ని, పాలును ఒక పాత్రప్రమాణం (ఆడకం) సిద్ధం చేసుకొని, అందులో సమభాగం ఆవుపాలను పోసి, అక్ష(కర) ప్రమాణం అతి మధుర కల్కాన్ని చేర్చి, స్నేహక ప్రకారం పక్వం చేయాలి. పైన చెప్పిన పాలను, అతిమధుర కల్కాన్ని మాటిమాటికి చేరుస్తూ, వంద మార్లు చేయాలి. ఈ భల్లాతక తైలాన్ని, ఇంతకు ముందు చెప్పిన భల్లాతక స్వరసంలాగా ఎనిమిదింతలు తేనెను, నాల్గవపాలు నేతిని చేర్చి, తగిన పరిమాణంలో సేవించాలి (పుట. 37).

భల్లాతక యోగ విశేషాలు పది. అవి- 1, భల్లాతక ఘృతం (జీడి, నేయి), 2. భల్లాతక క్షీరం (జీడిపాలు), 3. భల్లాతక కేంద్రము (జీడి, తేనె), 4. గుడ భల్లాతకము (జీడి, బెల్లం), 5, భల్లాతక యూషము (జీడి,గంజి), 6, భల్లాతక తైలము (జీడి తైలం), 7. భల్లాతక ఫలము, (జీడి, మాంసం- జీడిగింజలను చేర్చి సంస్కరింపదగిన మాంసం),

8.భల్లాతక సక్తువు (జీడి, సత్తుపిండి జీడిగింజలను చేర్చి, సంస్కరింపబగిని సత్తుపిండి). 9. భల్లాతక లవణము (జీడి, లవణం), 10, భల్లాతకతర్పణము (వేపుడు బియ్యపు పిండిని మూకుటిలో వెచ్చ జేయుచు, అందులో నీరు పోసి, ఉడికించిన ముద్ద) పైన చెప్పిన వాటితో వేరువేరుగా సంస్కారం చేయబడినదే భల్లాతకమృతం.

ఆయుర్వేదంలో మిక్కిలి ప్రసిద్ధిపొందిన రెండవ గ్రంథం- సుబ్రత సంహిత, అందులో మూడు విషయాలు- 1. భల్లాతక తైలం కృష్ణకర్మకు లేపనం (పుట 29, 30), 2.భల్లాతక కల్పం (పుట,122), 3. భల్లాతక ధానాలు (పుట 123,124) గురించి చెప్పారు. 5.4. భల్లాతక తైలం (లేపనం) కృష్ణకర్మకు లేపనం: వ్రణం (పుండు), మచ్చలు ఏర్పడినపుడు ‘కృష్ణకర్మ’ను చేయాలి. అందుకు ‘భల్లాతక తైల లేపనం’ చేయాలి.

నల్లజీడిగింజలను ముందుగా ఏడురోజులు గోమూత్రంలో తడిపి, ఎండబెట్టాలి. తరువాత పాలలో నానవేయాలి. బాగుగా నానిన తర్వాత వాటిని తీసి, మధ్యకు రెండు ముక్కలుగా కత్తిరించాలి. వాటి కింది భాగంలో చిన్న రంధ్రాలున్న ఇనుప పాత్రలో పోయాలి. వేరొకమట్టి పాత్రకు లోపల నేతిపూసి ఆరబెట్టాలి. దానిని భూమిలో మెడ వరకు పాతిపెట్టాలి, దాని మూతిమీద జీడిగింజలు పోసిన ఇనుపపాత్ర అడుగుమోపి, నిలబెట్టి, దాని మూతిమీద మూకుడు బోర్లించి, మెత్తాలి. ఆ ఇనుపకుండ చుట్టు పిడకలు పేర్చి (పెట్టి) పుటం వేయాలి. అప్పుడు ఆ జీడిగింజలు చమురు అడుగున ఉన్న మట్టి పాత్రలోనికి దిగుతుంది. దానిని మెల్లెగ తీయాలి. అందులో మేకలు, గొర్రెలు, ఆవులు, గేదెలు, మొదలైన వాటి డెక్కల గిట్టలను కాల్చి, ఆ మసిని మెత్తగా నూరి కలిపి, తెల్లగా ఉండే కురుపు మచ్చలపైన పూయాలి. దానివల్ల ఆ మచ్చలు నల్లబడి శరీరం సవర్ణమగును, (“కృష్ణకర్మ’కు భల్లాతక తైలం లేపనం, చికిత్సాస్థానం, ప్రథమ అధ్యాయం, పుట 29, 30 6. జానపదులు ప్రాయోగిక జ్ఞానం: పైన చెప్పుకున్న జీడిగింజ జానపదులు నిత్యజీవితంలో ఒక భాగమై, సుస్థిర స్థానాన్ని సంపాదించుకొని ఉంది. ఇలా వారికి ‘ఔపయోగిక వస్తువు’గా, జీర్ణాశయవ్యాధులు మొదలైన వాటికి ‘వైద్య దినుసు”గా అనేక విధాలుగా పనికి వస్తున్నది. ఇలాంటి నల్లజీడి గురించి జానపదులు, వైద్యశాస్త్ర గ్రంథాలు ఏమన్నాయో కూడా తెలుసుకున్నాం.

జానపదుల పూర్తిగా ప్రాయోగిక వైద్యం, ప్రాయోగిక జ్ఞానం, వైద్య గ్రంథాలలో చెప్పని అనేక రోగాలకు కూడా ఈ జీడిగింజను ఔషధంగా ఉపయోగిస్తున్నారు. జీడిగింజలనుండి తైలం తీసే పద్ధతిని జానపదులను చూసి, వైద్యులు నేర్చుకున్నారా?

వైద్యులను చూసి, జానపదులు నేర్చుకున్నారా? అనే సంధిగ్ధావస్థ ఎవరికైనా కలుగుతుంది. ఇప్పటికీ కల్లుగీత కార్మికులు బట్టీ పెట్టి, జీడిగింజలనుండి చమురును తీస్తున్నారు. ఏది ఏమైనా జానపదుల జీవితంలో ‘జీడి’కి ప్రాశస్త్య స్థానమున్న దనేది సుస్పష్టం.

ఆధార గ్రంథాలు:

1 . అగ్నివేశమహర్షికృత చరకసంహిత, పండిత నుదురుపాటి విశ్వనాథ శాస్త్రి (వ్యాఖ్యానం), రోహిణి పబ్లికేషన్స్, రాజమండ్రి, ప్రథమముద్రణ, 2010.

2. పండిత మల్లంపల్లి భైరవమూర్తి పంతులు, ధన్వంతరి ఆయుర్వేద గ్రంథము. ఎ.బి.ఎస్. పబ్లిషరు, 4వ ముద్రణ. సంవత్సరం

3. బసవరాజు. బసవరాజీయము. ఎ.బి. ఎఎస్ పబ్లికేషన్స్, రాజమండ్రి, 1998.

4. రామచంద్రరావు, పువ్వాడ, భైషజ్య రత్నాకరం, రోహిణి, పబ్లికేషన్స్, 2016.

5. సుబ్బారాయుడు, యర్రా, వస్తుగుణ దీపిక, ఎ.బి, ఎఎస్ పబ్లిషర్పు, 11వ ముద్రణ. 2010.

6. సుశ్రుతుడు. సుశ్రుత సంహిత, ద్వితీయ ముద్రణ, 2014.

7. సూర్యనారాయణరావు, పువ్వాడ సర్వమూలికా గుణరత్నాకరం, ముద్రణ మోహన్ పబ్లికేషన్స్ 2016