కథలు

అది నిండు పౌర్ణమి రాత్రి… ఆరుబయట మంచంపై పడుకున్న..పంకజానికి… మబ్బుల మాటున.. దోబూచు లాడుతూ… చల్లని వెన్నెల వెదజల్లుతున్న…
చందమామ కానీ… కొబ్బరి చెట్టు ఆకుల సందుల్లోంచి… తళుక్కున మెరిసే.. తారలు కానీ..కనిపించడం లేదు…

తనకు రోజు వచ్చే.. ఆ భయంకరమైన స్వప్నం గురించే… ఆలోచిస్తుంది…ప్రతి రోజు..అర్ద రాత్రి ఒంటిగంటకి …భయంతో.. ఒక్కసారిగా… ఉలిక్కిపడి లేచే.. తన కల.. గురించి…గట్టిగా ఊపిరి పీల్చుకుంటూ… లేచి పక్కనే ఉన్న వాటర్ బాటిల్ లో… నీళ్ళు తాగి కాసేపు నిశ్శబ్దంగా కూర్చుంది…

మరుసటి రోజు రాత్రి కూడా అదే కల వచ్చి.. మళ్లీ లేచి కూర్చుంది.. ఆమెకు… రోజూ ఈ కలలు రావడం… ప్రారంభమయ్యాయి…

ఏదో.. పోగొట్టుకున్నట్టు పరధ్యానంగా…ఉంటున్న పంకజాన్ని..చూస్తూ..ఏమైందని అడిగాడు.. భర్త పరంధామం…

ప్రతిరోజు వచ్చే.. తన స్వప్నం.. గురించి.. భయపడుతూ…భాధపడుతూ… పూసగుచ్చినట్టుగా…చెప్పింది…పంకజం…

అతనికి..ఆమె అవస్థ… చూడలేక… హృదయం.. భాధతో.. విల, విల లాడింది…
చివరకు ఒకరోజు ఆమెను… ఆ పట్టణంలోని… ప్రముఖ.. సైకియాట్రిస్ట్..వద్దకు తీసుకెళ్లి సమస్యను.. పరిష్కరించాలని.. నిర్ణయించుకున్నాడు…

మరునాడు…. అపాయిట్మెంట్ తీసుకొని…భార్యను వెంటపెట్టుకుని..మానసిక వైద్యుడి వద్దకు.. వెళ్లాడు..

డాక్టర్ గారు.. నా అరవై కేజీల బంగారం.. ఈ ఇరవై రోజుల్లో… యాభై కేజీలు..
అయింది… అర్ద రాత్రి.. ఉలిక్కి పడి లేస్తుంది….వొళ్ళంతా..ఒణికి పోతుంది…ఏదో.. పీడ కల వచ్చింది.. అంటుంది… ఒక కల ఇంతలా…
భయపెడుతుందా????
అసలు ఏం అంతుచిక్కకుండా…ఉంది.. ఎలాగైనా… నా భార్యను..మీరే కాపాడాలి… అని కన్నీళ్ల..
పర్యంతం అయిన.. పరంధామాన్ని…జాలిగా చూస్తూ….

మీ కల గురించి వివరంగా చెప్పండి…అన్నాడు..డాక్టర్…పంకజాన్ని.. చూస్తూ…

” నిగనిగలాడే గుండుతో… ఒకతను.. ఊరికే రావు… ఊరికే రావు… ఫోటో తీసుకో… నాలుగు చోట్ల.. చూపించు…
మా వద్దకు రా…మా వద్దకు రా అంటూ ప్రతి రోజు.. పిలుస్తున్నాడండి…
నాకు చాలా.. భయంగా.. ఉంది…ఆ కల.. కాసేపైనా.. మర్చిపోదామని…టీవీ
ఆంచేస్తే… ప్రతి ఛానల్లో… అతనే కన్పించి… ఇంకా.. భయమేస్తోంది… ఇదంతా.. నాకు భ్రమ..
అని సరిపెట్టుకుందామన్నా… సాధ్యం కాకుండా ఉంది అంటూ… కన్నీళ్లు పెట్టుకుంది…
పంకజం…

సమస్య ఏంటో.. ఇట్టే.. అర్ధం అయిన… డాక్టర్.. “చూడండి సర్ “మీ భార్యకు…
“రోజు కలలో.. కనిపించేది…మరేంటో కాదు… ” అది ప్రముఖ గోల్డ్ షాప్ అడ్వర్టైజ్మెంట్ !
మీరు వెంటనే.. తల తాకట్టు పెట్టి…అయినా.. సరే… ఆ షాప్కీ తీసికెళ్లి… మీ భార్యకు.. బంగారు నగలు కొని పెట్టండి…
అప్పుడే… ఇలాంటి కలలు.. రాకుండా.. ఉంటాయి… వీలైనంత త్వరగా.. వెళ్ళండి…” అన్న డాక్టర్ గారి మాటలకి…
అవాక్కయిన పరంధామం….
“కలలు”ఊరికే రావు..అనుకుని… తెల్లమొఖం వేసాడు….

కొన్ని, చిన్న అక్క తమ్ములు. ఓ రోజు వాళ్ళమ్మ పని మీద బయటకు వెళ్ళింది. ఇంట్లో ఇద్దరే ఉన్నారు కన్న కు ఏమన్నా తినాలని అనిపించింది .ఆగలేక వంటింట్లోకి వెళ్లి అన్నీ కలియ చూసింది .ఉప్పు ,కారం ,పప్పులు ఏవేవో కనిపించాయి .కానీ …అది అందుకోవడం ఎలా ?అని అనుకుని, చిన్న ను రా అని పిలిచి పై అరలో చక్కర ఉంది ఇద్దరం తిందాం ,ఎలాగైనా తీయరా !అన్నది వాడితో! వాడికి చక్కర చూడగానే నోరూరింది. అంతే !ఆ మూలన ఉన్న స్టూల్ లాక్కు వచ్చి, దానిపైకి ఎక్కి, నిక్కి నిక్కి చివరకు అందుకున్నాడు .ఇద్దరూ పిడికిళ్లతో చక్కెర తీసుకొని బుక్కారు .ఏమి ఎరగనట్టే ఆ డబ్బాను అలాగే అక్కడే పెట్టి, అమ్మ వచ్చేసరికి బుద్ధిగా కూర్చుని చదువుకుంటున్నారు.
అమ్మ కూరగాయలు వంటింట్లో పెట్టడానికి వెళ్లేసరికి చీమలు నేల మీద కనబడ్డాయి. చూస్తే, కింద చక్కెర కనిపించింది. డబ్బా చూస్తే అందులో చక్కర కొంచెం తగ్గినట్టు అనిపించింది.
“కన్నా !చక్కర తిన్నారా ?”అంటూ దగ్గరగా వచ్చేసరికి భయంతో “నేను తినలేదు” అన్నది కన్న.
“చిన్న !చక్కెర తిన్నారా?” అని చిన్న అని అడిగితే కాస్త తటపటాయించి” తిన్నాం” అన్నాడు .అంతే !”అబద్ధం చెప్తావా ?”అంటూ కన్నా ను చెంపపై కొట్టింది .”చిన్నా”అని పిలిచి ,”నా చిట్టి తండ్రీ” అంటూ దగ్గరగా తీసుకొని బుగ్గపై ముద్దు ఇచ్చి ,చేతిలో ఓ చాక్లెట్ పెట్టింది.

నిజం చెప్పి కొట్టించినందుకు కోపంగా ఉన్నా, సగం చాక్లెట్ కన్నాకు ఇవ్వగానే అది నోట్లో పెట్టుకుని “నిజం ఇంత తీయగా ఉంటుందా!” అని మనసులో అనుకోవడమే కాదు ,”నిజం నిర్భయంగా చెప్పాలి”మనసులో నిర్ణయించుకుంది కన్న!
*-నిజం వినడానికే చేదుగాని దాని ఫలితం మాత్రం తీయగా మధురంగానే ఉంటుంది

అడవి అంతా ఒకే విషయం పై చర్చలు జరుగుతున్నాయి. ఆరోజు మృగరాజు నిర్ణయించిన విషయంపై అన్ని జంతువులూ మాట్లాడుకుంటున్నాయి. కాకులన్నీ చెట్టు మీద వాలి వాటిలో అవి చర్చించుకుంటున్నాయి. కోతులు మరోవైపు కూర్చుని మాట్లాడుకుంటున్నాయి ! ఏ జాతి జంతువులు ఆ జాతంతా ఒక చోట కూడి ఈ సమస్యనెలా పరిష్కరించాలా అని తలలు బద్దలు కొట్టుకుంటున్నాయి.
ఆరోజు నిద్రలేవగానే మృగరాజుకు ఒక మిత ఆలోచన వచ్చింది. వచ్చిందే తడవుగా జంతువులన్నింటినీ పిలిచి సమావేశపరిచి తన ఆలోచన చెప్పింది ఆ మాట వినగానే జంతువులకు గుండెల్లో రాయి పడింది మృగరాజు ఏమన్నదంటే “నేను ఈ రాజ్యానికి రాజును కదా! నేను మాట్లాడే భాషనే మీరు కూడా మాట్లాడాలి యదారాజా! తథాప్రజా అన్నారు కదా! రాజు వలె ప్రజలు ఉండాలి. మీరంతా రెపటి నుండి నాలాగా గర్జించటం మొదలు పెట్టండి”
ఈ మాటలు విన్న దగ్గర నుంచీ జంతువులు ఇలా గుంపులుగా కూర్చుని మాట్లాడుకుంటున్నాయి ఏనుగులు. ఓ గుంపుగా, పులులు మరో గుంపులా, జింకలు మరోచోట సమావేశమయ్యాయి పెద్ద జంతువులన్నీ ఒక చోట ఉంటే చిన్న జంతువులన్నీ మరో చోట కూర్చున్నాయి. ఏది ఏమైనా గర్జించటం ఎలా నేర్చుకోవాలో అర్థం కాలేదు.
పులులు ఎంత అరిచినా గాండ్రింపే అనిపిస్తున్నది. కానీ గర్జింపులా రావటం లేదు. ఏనుగులు అరుస్తున్నాయి ఘీంకారమే వినిపిస్తోంది కానీ గర్జనలా వినిపించటం లేదు గుర్రాలు, గాడిదలు బాగా గర్జించామనుకున్నాయి. అన్నీ సకిలింపులు, ఓండ్రు పెట్టడాలే అయ్యాయి.
జంతువులన్నీ గొంతెత్తి అరుస్తున్నాయి. గానీ ఏ జంతువు కూడా గర్జించలేక పోతున్నది. సాయంత్రందాకా అరిచి అరిచి అలిసిపోయి చెట్ల కింద కూలబడ్డాయి. ఏం చేద్దాం ఏం చేద్దాం అంటూ చర్చించుకున్నాయి. ఒళ్ళు అలిసిపోవడంతో బుర్రలూ పనిచేయడం మానేశాయి.
ఒక ఏనుగు ఒక ఉపాయం చెప్పింది. మిగతా జంతువులన్నీ తల ఊపాయి. జంతువులన్నీ మూకుమ్మడిగా మృగరాజు దగ్గరకు వెళ్ళారు.
”మహారాజా! మీరు ఆడవికే రాజు కదా! ముందుగా మీరు మా బాషల్లో మాట్లాడితే చూడాలని ఉన్నది. మేమంతా మందమతులం. త్వరగా నేర్చుకోలేక పోతున్నాం. మీరు ఒక్కసారి మా అందరి మాటల్లో మాట్లాడితే విని తరించాలని ఉన్నది ప్రజలందరికీ రాజు గొప్పదనం గురించి తెలియాలి. మీరు గొప్పవారు ఒక్కసారి మీ ప్రతిభను చూపండి” అని జంతువులన్నీ వేడుకున్నాయి.
అన్ని జంతువులు దీనంగా మొహం పెట్టి వేడుకుంటుంటే సింహరాజు గర్వంగా మీసం మెలేసింది. తర్వాత గొంతు సవరించుకొని ఒక్క జంతువు యొక్క అరుపూ వినిపించాలనుకున్నది. ఏనుగుల్లా ఘీంకారం చేద్దామని ప్రయత్నించింది. కానీ నోరు పెగల్లేదు పులిలా గాండ్రిద్దా మనుకున్నది. రాలేదు అదేమిటి ఎంత ప్రయత్నించినా ఏ జంతువు అరుపూ రావడం లేదు చిన్న పక్షులు కాకి, పిచ్చుకల్లా అరుద్దాం. సులభంగా ఉంటుంది అనుకున్నంది ఏముంది కావ్ కావ్ అనటమే కదా అనటమే కదా అనుకుంటే అదీ రాలేడు. గ్రామ సింహం అని నారే పెట్టుకున్నది భౌ భౌ అని చూద్దామంటే, అబ్బె ఏదీ రాదే ఏం చేయడం. సింహానికి పరువు పోయింది. ఏం చేయాలో అర్థం కాక తల దించుకున్నది.
ఏనుగుల నాయకుడు “ఇందులో మీ తప్పేమి లేదు మహారాజా ! సృష్టిలో ఒక్కో జంతువుకు ఒక్కో అరుపు ఒక్కో భాష ఉన్నాయి. అవి అలాగే మాట్లాడగలవు. అందరూ అన్ని అరుపులూ అరిచేస్తే ఆయా జంతువుల ప్రత్యేకత ఎలా తెలుస్తుంది. భిన్నత్యంలో ఏకత్వం ఉంటేనే అడవి ప్రశాంతంగా ఉంటుంది. ఈ భాషల గోల వదిలేసి అందరం కలిసిమెలిసి ఉందాం” అన్నాడు.
జంతువులన్నీ “మహారాజుకు జై” అని అరిచాయి. సింహం సంతోషంగా తల ఊపింది.

ఏం చేస్తున్నావే! ఒకసారి ఇటురా అన్నాడు బాపు…

“అత్తకు పూజ కోసం నీళ్లు పెడుతున్న ఏం కావాలో చెప్పండి” అన్నది అమ్మ…

“రేపు పెద్ద ఏకాదశి కదా ఉపవాసంతో అలసటగా ఉంటది అందుకని ఈ రోజే పులికాపు చెయ్” అన్నాడు బాపు.

“సరే ఇవాళనే చేస్తా పిల్లలు స్కూల్ కి వెళ్ళిన తర్వాత మొదలు పెడతా” అన్నది అమ్మ,…

“మడివంట అమ్మ చేస్తుంది ఈరోజు నువ్వు పులికాపు చెయ్” అన్నాడు బాపు…

“పాపం !అత్తను ఎందుకు శ్రమ పెట్టడం రెండు పనులు నేనే చేస్తా మెల్లగా” అన్నది అమ్మ…

అక్కడే ఉన్నా నాయనమ్మ “కూర్చున్న చోట పులికాపు నేను చేస్తాలే నువ్వు వంట పనులు చూసుకో “అన్నది మెల్లగా…

“ఏదో ఒకటి ఇద్దరు చేసుకోండి” అని చెప్పి బాపు దేవుడి పూజ చేయడంలో నిమగ్నమయ్యారు.

అంతా వింటున్న నాకు “వావ్! పులికాపు చేస్తారట ఎలా ఉంటుందో కొత్తరకం వంటకమేమో! అమ్మను అడుగుదామంటే నాకు స్కూలు టైం అయింది సరేలే వచ్చిన తర్వాత తింటా ఎలా ఉంటుందో? ఏమో మా ఫ్రెండ్స్ అందరికి కూడా చెప్పాలి బాగుంటే మళ్ళీ ఒకసారి అమ్మతో చేయించుకుని వాళ్లను కూడా పిలిచి పెట్టాలి”. ఇలా ఆలోచించుకుంటూ స్కూలుకు చేరుకున్నాను.. క్లాస్ లో కూడా అప్పుడప్పుడు పులికాపు గుర్తొస్తూనే ఉంది ఫ్రెండ్స్ తో చెప్పాను కూడా మా అమ్మ పులికాపు చేస్తానంది అని..

“అవునా! ఎలా ఉంటుంది అది మాకు రుచి చూపిస్తావా “అన్నారు ఫ్రెండ్స్…

“ఏమోనే నేను ఇప్పటివరకు తినలేదు తిన్న తర్వాత బాగుంటే మీ అందరిని కూడా పిలుస్తాను “అని చెప్పాను..

ఒంటిగంట అయింది మధ్యాహ్నం బెల్ కొట్టారు అందరము భోజనాలకు ఇంట్లోకి పరుగు తీసాము…

ఇంటికెళ్లి పుస్తకాల సంచి టేబుల్ మీద పడేసి వంటింట్లోకి వెళ్లి అమ్మా! నాయనమ్మా! ఏది పులికాపు చేశారా” అని అడిగాను..

“ఆ చేసాము అనగానే ఉవ్వెత్తున సంతోషంతో పొంగి పోయాను

“అన్నం తినడానికి వచ్చేయండి కాళ్లు కడుక్కొని రండి” అని చెప్పింది అమ్మ..

కాళ్లు చేతులు కడుక్కొని వంటింట్లోకి వచ్చి పీట మీద కూర్చొని
” ముందు పులికాపు పెట్టు ఆ తర్వాత అన్నం తింటా. పొద్దుటి నుండి ఎదురుచూస్తున్న దానికోసం” అని అన్నాను…

అమ్మా నాయనమ్మ విస్తు పోయారు..

“ఏంటి పులి కాపు పెడితే తింటావా తినడానికి అదేమైనా వస్తువా తిండి పదార్థమా ?”అని ఇద్దరూ ముక్తకంఠంతో అన్నారు..

“మరి ఏంటిది పులికాపు అంటే తినేది కాదా మరి ఏంటిది “అన్నాను బిక్క మొహం వేసుకొని…

అమ్మ నాయనమ్మ నవ్వుతూనే ఉన్నారు…

“ముందా నవ్వు ఆపండి ఎందుకు నవ్వుతున్నారు అసలు పులికాపు పెట్టమంటే పెట్టకుండా” అన్నాను..

వెంటనే అమ్మ “అయ్యో పిచ్చి పిల్ల పులికాపు అంటే దేవుళ్ళని శుభ్రపరచడం చింతపండుతో కడిగి చక్కగా అలంకరించి పూజ చేసి నైవేద్యం పెట్టాలన్నమాట రేపు ఏకాదశి కదా అందుకనే ఈరోజే పులికాపు చేసాము “అని చెప్పింది..

ఎంతో ఆశగా ఎదురుచూసిన నాకు నిరాశ కలిగింది ఏడుపు మొహంతో కొంచెం కోపంతో గబగబా నాలుగు మెతుకులు తిని స్కూలుకు పరిగెత్తాను..

క్లాసులోకి వెళ్లిన వెంటనే ఫ్రెండ్స్ అడిగిన మొదటి మాట
“పులికాపు ఎలా ఉందే తీయగా ఉందా కారంగా ఉందా అసలు ఎలా ఉంటుంది “అని ప్రశ్నల వర్షం కురిపించారు….

కక్క లేక మింగలేక అసలు విషయం వివరించాను వాళ్ళకి ..వాళ్లు నన్ను చూసి నవ్వుతూనే ఉన్నారు ..అసలే కోపంగా ఉన్న నాకు ఇంకా కోపం ఎక్కువైంది…

సాయంత్రం ఇంటికి వచ్చిన నాకు బాపు ఇంట్లో ఎదురయ్యాడు నన్ను చూసి

“ఏంది బిడ్డ పులికాపు అంటే తినేది అనుకున్నవా అయ్యో నీకు ఇష్టం ఉన్నది చేసుకుందాం లే “అని దగ్గరికి తీసుకున్నాడు అమ్మ మధ్యాహ్నం వచ్చినప్పుడు చెప్పిందట ఇలా జరిగిందని..

పులికాపు కథ అలా జరిగింది
_***

సుజిత్, వంశీ స్కూల్ బస్ దిగి కబుర్లు చెప్పుకుంటూ ఇల్లు చేరారు. సుజిత్ బెల్ కొట్టబోతూఉండగా వంశీ తల్లి కృష్ణవేణి వచ్చి “సుజిత్…ఇదిగో మీ బామ్మ గారు నీకు తాళం చెవి ఇమ్మన్నారు. ఆవిడ బయటికెళ్ళారు. డైనింగ్ టేబుల్ మీద పాలు, తినటానికి స్నాక్స్ పెట్టారుట. నువ్వు అవి పూర్తి చేసే లోపే వచ్చేస్తానన్నారు” అని చెప్పారు.

“ఈ టైం లో ఎక్కడికెళ్ళిందబ్బా బామ్మ?” అనుకుంటూ కాళ్ళూ చేతులు కడుక్కుని స్కూల్ బట్టలు మార్చి పాలు తాగేసి షటిల్ ఆడుకోవటానికి బయలుదేరుతుండగా, బామ్మ హడావుడిగా వచ్చింది.

“బామ్మా..నేను పాలు తాగేశాను. షటిల్ ఆడుకోవటానికెళుతున్నా” అని చెప్పి వెళ్ళిపోయాడు సుజిత్.

మరునాడు సుజిత్, బామ్మ ఇంచుమించు ఒకేసారి వచ్చారు.

అలా వారం గడిచాక, ఒక రోజు సుజిత్ కంటే ముందు వచ్చిన బామ్మ అతను స్కూల్ నించి వచ్చేసరికి తలుపు తీసి బయటే నిల్చుంది.

“ఓహ్ బామ్మా నువ్వింట్లోనే ఉన్నవా? రోజూ ఎక్కడికెళుతున్నావ్” అనడిగాడు.

కళ్ళు పెద్దవి చేసి, మొహం వెలిగిపోతూ ఎవరైనా వింటారేమో అని బామ్మ చుట్టూ చూస్తూ రోజూ తనెక్కడికి వెళుతున్నదో సుజిత్ చెవిలో రహస్యంగా చెప్పింది. “ఎవరికీ చెప్పకు. అందరినీ ఆశ్చర్య పరుద్దాం! సరేనా?” అన్నది.

సుజిత్ తలూపి బామ్మని అభినందన పూర్వకంగా హత్తుకుని, వదిలేసి ఆడుకోవటానికి వెళ్ళిపోయాడు.

* * * *

బాగా తలనొప్పిగా ఉండి, మధ్యాహ్నం త్వరగా వచ్చేసింది సుజన. తన దగ్గర ఉన్న కీ తో తలుపు తీసుకుని లోపలికొచ్చి, ఇల్లు నిశ్శబ్దంగా ఉండే సరికి “అత్తయ్య ఎక్కడికెళ్ళారబ్బా! మధ్యాహ్నం బయటికెళుతున్నట్టు పొద్దునేమీ చెప్పలేదే! ఒంట్లో బాగాలేదా? హాస్పిటల్ కి ఏమయినా వెళ్ళారా?” అని ఆదుర్దాగా కృష్ణవేణి వాళ్ళ బెల్ కొట్టి అడిగింది.

“తెలియదు సుజనా! మూడు గం. లప్పుడు, నెల రోజుల నించి కీ మా ఇంట్లో ఇచ్చి వెళుతున్నారు. సుజిత్ వచ్చి తనే తలుపు తీసుకుని పాలు తాగి ఆడుకోవటానికి వెళుతున్నాడు” అని చెప్పింది.

వీళ్ళ మాటలు విని లోపల నించి కృష్ణవేణి కూతురు మల్లిక వచ్చి “బామ్మ గారు మొన్నొక రోజు మన ఎదురు ఫ్లాట్స్ లో ఉండే బంటి వాళ్ళ తాతగారితో కలిసి వస్తూ కనిపించారు. సరుకులకో, కూరలకో వెళ్ళుంటారనుకున్నాను. నేను ఇంటికొచ్చేసరికే బామ్మ గారు మీ ఇంట్లోకెళ్ళిపోయారు” అన్నది.

“కూరలకి, సరుకులకి ఆవిడ వెళ్ళటమెందుకు? ఆదివారం నాడు నేను, అంకుల్ వెళ్ళి తెస్తున్నాం కదా! అయినా ప్రతి రోజూ బయటికెళ్ళి తెచ్చేవేం ఉంటాయి” అని ఆశ్చర్యంగా, అనుమానంగా అనుకుంటూ లోపలికొచ్చింది.

సుజన లోపలికొచ్చాక, బామ్మ ఇంటికొచ్చింది. తలుపు ఓరగా తెరిచి ఉండటం చూసి..మనవడు వచ్చేసుంటాడు అనుకుంటూ లోపలికొచ్చేసరికి కోడలు సుజన కనిపించింది. “అప్పుడే వచ్చేశావేం? ఒంట్లో బానే ఉందా” అనడిగారు. “ఆ మాట నేనడగాలి. చెప్ప చెయ్యకుండా నెల రోజుల నించి మధ్యాహ్నం మూడింటికి ఎక్కడికెళుతున్నారు? బయట పనులు పెద్దావిడ చేత చేయిస్తున్నామని అందరూ మా గురించి ఏమనుకుంటారు? బంటి వాళ్ళ తాతగారు కూడా మీతో వస్తున్నారుట..ఎదురింటి మల్లిక చెప్పింది” అన్నది.

సుజన తన పాటికి తను మాట్లాడుతుంటే, తనకేం సంబంధం లేనట్లు లోపలికెళ్ళి కాళ్ళు కడుక్కుని వచ్చి “టీ కలపనా” అనడిగారు. “అడిగిన దానికి జవాబు చెప్పరా? వస్తూ రోడ్డు దాటేటప్పుడు ఏ యాక్సిడెంటో జరిగితే మీ అబ్బాయి నన్ను కేకలేస్తారు” అన్నది.

అలా గద్దించినట్టు అడిగేసరికి బామ్మ గారు మనసు కష్టపెట్టుకుని బాధగా బయట మెట్ల మీద కూర్చున్నారు. స్కూల్ నించి వచ్చిన సుజిత్ బామ్మ అక్కడ కూర్చోవటం కనిపించి, ఏం జరిగిందని అడిగి తను కూడా బ్యాగ్ అక్కడే పడేసి బామ్మ పక్కనే కూర్చున్నాడు.

పిల్లవాడు ఇంకా రాలేదేంటని చూడటానికి బయటికొచ్చిన సుజనకి ఇద్దరూ మూతులు ముడుచుకుని అక్కడ కూర్చుని కనిపించారు. “బాగుంది సంబరం! అంటే తప్పు. ఏం చేస్తున్నారో చెప్పరు! వాడిది బాల్యం, మీది రెండో బాల్యం! ఉక్రోషాలకేం తక్కువ లేదు” అన్నది.

“నువ్వు బామ్మనేమన్నావ్? బామ్మ నా ఫ్రెండ్! ఆవిడని ఏమన్నా అంటే నీతో మాట్లాడను. చూడు పాపం ఎలా చిన్నబుచ్చుకుందో” అన్నాడు సుజిత్.

* * * *

టెంత్ క్లాసులో స్కూల్ ఫస్ట్ వచ్చిన శకుంతల ఇంటర్మీడియెట్ చదువుతూ ఉండగా, ఇంట్లో వాళ్ళు పెళ్ళి చేశారు. నలుగురి పిల్లల మధ్యలో మధ్య తరగతి కుటుంబంలో పుట్టిన శకుంతలకి, కుటుంబ నిర్ణయాన్ని వ్యతిరేకించే అవకాశం లేదు మరి!

స్వతహాగా ఉన్న తెలివితేటలు చురుకుదనంతో ఉమ్మడి కుటుంబాన్ని సమర్ధంగా నడిపి ఇద్దరు ఆడపడుచుల పెళ్ళిళ్ళు చేసి, ఇద్దరు మరుదులని చదివించి ప్రయోజకులని చేసింది.

తన పిల్లలు జీవితంలో స్థిరపడి, బాధ్యతలన్నీ తీరాక..చిన్నప్పుడు చదువుకోలేక పోయాననే అసంతృప్తిని నెరవేర్చుకోవటానికి ఇంటికి దగ్గరలో ఉన్న కంప్యూటర్ సెంటర్ లో చేరి ఎమ్మెస్ ఆఫీస్, ఎక్సెల్ నేర్చుకుంటూ …తనకంటూ ఒక ఐడి క్రియేట్ చేసుకుని కూతురుకి మెయిల్స్ ఇవ్వటం, యూ ట్యూబ్ లో తను చేసే వంటలు లోడ్ చెయ్యటం నేర్చుకున్నది.

మనవడికి అవసరమైన స్టడీ మెటీరియల్ నెట్ లో వెదికి డెస్క్ టాప్ మీద పెట్టి వాడి ప్రాజెక్ట్ వర్క్ కి సహాయం చెయ్యాలనే తాపత్రయం లో ఉన్న శకుంతలని కోడలు నిగ్గదీసి అడిగేసరికి ఉక్రోషం వచ్చింది.

ఆఫీస్ నించి ఇంటికొచ్చిన కొడుకు రఘు, అమ్మ చిన్నబుచ్చుకున్న మొహం చూసి సుజనని అడిగాడు.

మధ్యాహ్నం నించి జరుగుతున్న ప్రహసనం అంతా చెప్పింది.

“దానికంత రాద్ధాంతం ఎందుకు” అని “అమ్మా నువ్వొక్క దానివే బయటికెళితే ఏ యాక్సిడెంట్ అయినా జరుగుతుందని భయపడుతోంది. ఇంతకీ ఎక్కడికెళుతున్నావ్” అని లాలనగా అడిగాడు.

శకుంతల కొడుకు లాప్ టాప్ తీసుకుని తన ఐడి ద్వారా కూతురుకి ఇచ్చిన మెయిల్స్, తన ఫైల్ లో ఆవిడ కుటుంబ నెలవారీ ఖర్చులు తయారు చేసిన ఎక్సెల్ షీట్…కొడుకు కొత్తగా కొనాలనుకుంటున్న “విల్లా” కి తను తయారు చేసిన బడ్జెట్ చూపించేసరికి, రఘుకి నోట మాట రాలేదు.

“ఎప్పుడు నేర్చుకున్నవమ్మా ఇవన్నీ? ఈ వయసులో మేమే తడబడుతున్నాం! అద్భుతం.. నీ దగ్గర మేం చాలా నేర్చుకోవాలి” అని ఇప్పుడర్ధమయిందా అమ్మ మధ్యాహ్నాలు ఎక్కడికెళుతున్నదో, ఏం చేస్తున్నదో అన్నట్టు భార్య వైపు చూశాడు రఘు.

 దట్టమైన మబ్బులు పరుచుకున్నాయి. చిరుజల్లు వానకురుస్తుంది చిరుజల్లుల్లో తడిసిన నేలతల్లి తన పరిమాళన్ని గాలి ద్వారా లోకంలో వెదజల్లుతుంది. వర్షం నీటిలో తడిసిన చెట్లు, ఆకులు పువ్వులు ఆనందంలో ఒకకొమ్మ పై మరోకొమ్మ వంగి గుసగుసలాడుతుంటే పుష్పాలు తమ మకరందమును పంచుతూ ఆనందడోలికల్లో తెలియాడుతున్నాయి. అంతలోనే పెద్ద ఉరుము ఆ వెంటనే మెరుపులు ఒక్కసారి వాతవరణమును భయకపితులను చేసింది. వీది దీపాలు వస్తూ పోతున్నాయి. సరిగ్గా అదే సమయంలో ఓ ఆటోరిక్షా కిర్రుమంటు శబ్ధం చేసుకుంటు గాంధీ బొమ్మ వద్దకు వచ్చి ఆగింది. ఆటు, ఇటు చూసి అందులోని మనుష్యులు వెనుదిరిగిపోయారు. వారు వెళ్ళి తరువాత జల్లువాన కాస్త జడివానగా మారింది. ఆమసక వెలుతురులో ఎదో నీడ కన్పిపించింది. మూడుకాళ్ళ (చేతికర్ర)ను అసరచేసుకొని అడుగులో అడుగువేసుకుంటు నెమ్మదిగా గాంధీ బొమ్మ వద్దకు చేరుకుంది. పైన కాస్త కప్పు ఉండటము వల్ల తడిసిన చీర చెంగును పర్చుకొని తన చేతులనే తలగడగా చేసుకొని, కాళ్ళు కడుపులోకి ముడ్చుకొని గాంధీ తాత వైపుచూడసాగింది. మహత్మ ఏమిటి ఈ కాలం? నీవు కోరుకున్న ఆహింస సమాజం? ఎక్కడ? ధర్మ నమసిపోతుంది. “ఏది జీవితం, ఏది మృత్యువు, ఏది నరకం”. అని ఆనాడు శ్రీశ్రీమహకవి అన్నారు “మాయమవుతున్నాడమ్మ మనిషన్నవాడు” అని నేటికాలంలో అందెశ్రీ గారు పాట రాశాడు. ఈనాటి నాస్థితి మరణమా! నరకమా, మృత్యువా తెలియకుంది బాపు నీవు మళ్లీ జన్మిస్తావా! మాలాంటి వాళ్ళు ఎందరో వున్నారు. వారికి జీవన విముక్తినైన ఇవ్వు, లేదా జీవనరక్షణనైనా ఇవ్వు కానీ ‘అంపశమ్య బ్రతుకులు బ్రతకలేకున్నాము. మానవుడు రాకెట్ ప్రయోగము చేస్తున్నాడు. ఖగోళ పరిశోధనలు చేస్తున్నారు. కాని కన్నవారి ఆత్మఘోష పరిశోధన చేయడం లేదు. నీవు ఎవరిలోనైన పరకాయ ప్రవేశం చేసి మాలాంటి వారికి ఆత్మశాంతి కల్గించు అంటు మౌనంగా కళ్ళ నుండి నీరు ధారపాతంగా ప్రవాహిస్తు ఉండగా మగతగా కళ్ళు మూతలు పడిపోయాయి.

బళ్ళున తెల్లవారింది గాంధి బొమ్మ దగ్గర పిల్ల పెద్ద, ముసలి అందరు గుమిగూడరు ఎదో అలజడిగా, అందోళనగా వుంది. నాకు మెలకువ వచ్చింది. రాత్రి కలలోని నుండి బయటకు రాలేదు. కాని ఎదురుగా గుంపు దగ్గరకు పోయి చూశాను నేను రాత్రి కలలో చూచిన హృదయ విచారకర దృశ్యం సాక్షాత్తుగా నాఎదుట ఉంది. అందరు తలో మాట అంటున్నారు అసలు ‘ఉపిరి’ వుందా! లేదా? అనే ‘సందేహం’ నేను దగ్గరికి వెళ్ళెలోపే వేరే వారు నాడీ పరిక్ష, శ్వాస చూసి బ్రతికె ఉందని ఋజువు చేశారు. అక్కడ చేరిన వారిలో సగం మంది వెళ్ళిపోయారు. మిగతవారు తమ ఇళ్ళల్లోకి వెళ్ళి ఒకరు నీళ్ళు తెచ్చి ముఖం పై చల్లీ త్రాగించారు. నేను వేడిగా పాలు తీసుకునిపోయి త్రాగించాను. అవ్వ కాస్త కోలుకున్నది. కానీ ఆమె బట్టలు అన్ని తడిసి పోయి ఉన్నాయి. మరో తల్లి పొడి బట్టలు తెచ్చింది. కట్టించాము. మాకు సూర్యకిరణాల నులివెచ్చధనము తోడునిల్చింది దాంతో అవ్వది మంచి జుట్టు ఆ జుట్టుకాస్త సరిచేసి పైకి ముడిచి పెట్టాము. పర్వాలేదు అసరా ఇస్తే కూర్చుంది. నీ పేరు ఏంటి? అవ్వ అని అడిగాము చెప్పటానికి కాస్త తటపటాయించింది. కాసేపటికి “రాజమ్మ” అని చెప్పింది. ఇంక వివరాలు అడిగితె చెప్పటానికి నిరాకరించింది. మేము బలవంతం చేయ చేయలేదు. నా ఫ్రెండ్ డా|| రామిరెడ్డి గారికి ఫోన్ చేసింది. డాక్టరు గారు వచ్చి ‘ఉలన్ కంబలి కప్పి’ బలానికి టానిక్ ఇచ్చి వెళ్ళారు. కాసేపటికి అవ్వకు బోజనం పెట్టి టానిక్ ఇచ్చి పడుకోబెట్టాము. రాత్రికి పగలుకు ఎంత తేడానో అవ్వకూడ అదే తేడాతో మనస్సులో మదనపడ్తునే వుంది. గతం తాలుకు వైభవం తన సంతానం, వారి వృద్ధి ఆనంద, తన భాగస్వామి సహచర్యం అన్ని కళ్ళముందు కదలాడుతున్నట్లున్నాయి. కళ్ళు మూసుకొనే వున్నాయి కాని కంటి కొనలనుండి నీరు కారిపోతుంది. అది గమనించి మేము అవ్వను కాసేపు ఒంటరిగానే ఒదిలేశాము.

సాయంకాలం వేళ పిల్లలు అందరు స్కూల్ వదలగానే గాంధీ బొమ్మ దగ్గర చేరి ఆడుకుంటారు కాని ఆరోజు వారు అవ్వనుచూసి కాస్త బెరుకుగానే వున్నారు. ఇంతలో చింటూ గాడు దగ్గరకు పోయి అవ్వ మాతో ఆడుకుంటావా. చాక్లెట్ ఇస్తాను అన్నాడు. అవ్వ మోహంలో ఎదో తెలియని వెలుగు కన్పిపించింది. చాక్లెట్ తీసుకొని చింటూగాడి నోట్లోపెడ్తూ నాకు పళ్ళులేవు నాయన నీవే తిను అంది. అయితే ఐస్క్రీమ్ తింటావా అంటు నానిగాడు వచ్చాడు. అవ్వనవ్వుతు వారించింది. అలా కాసేపు పిల్లలు అవ్వతో గడిపి ఎవరి ఇండ్లకు వారు వెళ్ళి పోయారు. ‘టీగ్లాస్’ తీసుకొని నేను అవ్వ దగ్గరకు పోయి గ్లాసు నోటికి అందించా ఎంతో కృతఘ్నత భావంతో నావైపు చూస్తు ‘టీ’ తాగింది అవ్వ. అవ్వతాత పేరు చెప్పు అన్నాను. అవ్వ సిగ్గుపడి పోయి కాసేపు ఆగి “రామచంద్రయ్య” అని చెప్పింది. ఇంక నెమ్మదిగా వివరాల్లోకి వెళ్లాను. ఎక్కడినుండి వచ్చావు నీవు నీకు ఎవరు లేరా! అని అడిగినాను. ఓక్షణం మౌనం రాజ్యమేలింది. నెమ్మదిగా తనకు ఓకొడుకు, కూతురు ఉన్నారని, ఈ మధ్యనే తనకొడుకు చనిపోయాడని అతనికి నల్గురు కూతుళ్లు అని, తన కూతురు మరో ఊరిలో స్థిరపడిందని చెప్పింది కళ్ళ నీళ్ళతో. ఇంక వివరాలు అడిగితే రెండు చేతులు జోడించి దండం పెడ్తూ అడగవద్దని వారికి చెడ్డ పేరు వద్దని వారించింది. దాదాపు 90సంవత్సరాల వయస్సులో వున్న ఆతల్లి మనసా, వాంచ తన వారి కుటుంబ క్షేమంనే కోరుతుంది. తప్ప మరో ఆలోచనలేదు. అదేకాబోలు తల్లిప్రేమ భూమాతలా ఎన్నితప్పులు చేసిన క్షమిస్తుంది. ఇక్కడికి ఎలా వచ్చావంటే దాదాపు 40కీ, లో మీటర్లు నడిచి వచ్చానని చెప్పింది. ఆమాట విన్న ప్రతి హృదయం చలించిపోయింది. ఒకరి మెహలు ఒకరు చూసుకుంటు అవ్వ ద్గర ఉన్న వాకింగ్ స్టాండ్ అది కూడ చాలపాతది దాంతో ఇంత దూరం తలుచుకుంటేనేమైండ్ ఓక్షణం పనిచేయడం మానేసింది. అవ్వకు రాత్రి బోజనం ఏర్పాటు చేసినాము. ఎవరింట్లోనైనా వుండు రమ్మని అడిగాము అవ్వ ఓప్పుకోలేదు. దాంతో పడకకు కావలసి ఏర్పాట్లు కూడా చేశాము.

ఇంటికొచ్చి పడుకున్నాను పైనా ఫ్యాన్ తిరుగుతుంది. నాలో ఆలోచనలు కూడ అంతే స్వీడ్గా తిరుగుతున్నాయి. స్త్రీ జన్మఇంతేనా లేక మానవజన్మనే ఇంతనా. ముసలి తనం వరమా! శాపమా! యవ్వనము బాధ్యతలతో గడిచిపోతుంది. బాల్యము చదువుతో, నడివయస్సు నల్లేరు మీద బండి అయితే ముసలి తన అంపశయ్య మీద ఎదురు చూపులా! ఎంటి ఈసృష్టి దీనికి పరిష్కరము లేదా లాంటి ఎన్నో ఆలోచనలు మనస్సు నిండా తేనేటిగల్లా ముసురుకున్నాయి. ఆలోచనల్తో ఎపుడు నిద్రపోయానో నాకే తెలియదు. ఫోన్ మ్రోగుతుంది ఎక్కడో లీలాగా విన్పిస్తుంది నిద్రమత్తు వీడలేదు అదే పనిగా సెల్ఫోన్ మోగుతూనె వుంది దాంతో మెలకువలోకి వచ్చి ఫోన్ ఆన్ చేసి మాట్లాడిన రాత్రి ఎవరో ఇద్దరు మనుష్యులు వచ్చి అవ్వను కొట్టపోయారంట దారిన పోతున్న వారు చూసి వాళ్లను పట్టుకొని పోలీసులకు అప్పగింస్తానంటే అవ్వ ఓప్పుకోలేదట ఇంతలో వారు పారిపోయారంటా నా ఫ్రెండ్ చెప్పిన విషయం. అప్పుడు అర్థం అయింది అవ్వను ఎవరో కాదు తన కుటుంబ సభ్యులే ఇలా చేస్తున్నరని అయిన అవ్వ వారిని క్షమిస్తుంది. ఎందుకు తన మనవారాళ్ళ కోసమా! తన కన్నపేగు దూరం అయిన తన వారసులైన క్షేమంగా వుండలని కాబోలు ఏదిఏమైన అవ్వగతం తెలుసుకోవాలని దాన్ని గూర్చి ఆలోచన చేశాను.

అవ్వ పుట్టింటివాళ్ల ఓరకంగా ధనవంతులే అమెకు పసుపుకుంకువ కింద కాస్తపొలం ఇచ్చారు. ఒకతె కూతురు కావడం వల్ల ఓ బంగళా కూడ ఇచ్చారు. దాంతో ఆ ఇంట్లోనే తను తన భర్తతో కల్సి కాపురం చేశారు. పిల్లలు లేకపోవడంతో ఒక అబ్బాయిని తెచ్చుకొని పెంచుకుంది. అతనికి రాఘవ అని పేరుపెట్టుకొని అల్లారు ముద్దుగా పెంచుకుంటున్న సమయంలోనే రాజవ్వకు ఓ కూతురు జన్మినించింది. ఇద్దరిని రెండు కళ్ళగా భావించి వారి బావితరానికి చక్కటి బాటలు వేయాలని రాజవ్వ, రామచంద్రయ్య దంపతులు ఎన్నో కలలు కనడమే కాకుండా వాటిని అచరణలో పెట్టడానికి సాయశక్తులు కృషి చేశారు. వారి ఆశలకు తగ్గట్టుగానే రాఘవ, రమ్య ఇద్దరు చక్కని రూపం, తెలివితో చదువులోను ముందుండేవారు. ఒకసారి రాఘవకు విపరీతమైన జ్వరం వచ్చింది. పరిస్థితి ఆందోళనకరంగా మారగ డాక్టర్ గారు భగవంతునిపై భారం వేశారు. ఆసమయంలో రాజమ్వ తనకులదైవం అయిన అమ్మవార్ని పూజిస్తూ మోకాలిపైనా 108 ప్రదక్షణాలు చేసింది. మోకాళ్ల నుండి రక్తం కారుతున్న లెక్క చేయలేదు. ఉపవాసాలు, దీక్షలుచేసింది. ఇలా ఓవారం రోజుల పూజలానంతరం, డాక్టర్లు వైద్య ఫలితంమో రాఘవ కళ్ళుతెరచి అమ్మ! ఆకలి అన్నాడు. పట్టరాని సంతోషంతో రాజవ్వ వేడి వేడి అన్నం తినిపించింది. అలా కొడుకు కడుపు నిండా తిటుంటే రాజవ్వ పడిన కష్టం, తన ఆకలి మర్చిపోయింది. రాజవ్వ కొడుకును ఒళ్ళో పడుకో పెట్టుకొని దేవుని కథలు, చందమామకథలు చెప్పసాగింది. వాడికి ఇష్టమైన అన్ని వండి పెడుతుంది. ప్రతిరోజు ఒక్కోరకంగా వారం పది రోజుల్లో వాడుమాములు మనిషైయ్యాడు. ఎవరు కన్నబిడ్డ అయినప్పటికి రాఘవ తనబిడ్డ అనుకుంది. ఎందుకంటే రాఘవ మూసినకన్ను తెరవకుండ జ్వరంతో పడివున్న రోజుల్లో డాక్టరు గారు రక్తం కావాలి రాఘవకు రక్తంలేదు అన్నారు. ముందు వెనుక ఆలోచిచంకుండ రాజవ్వ తన రక్తం ఎంత కావలన్న తీసుకొండి కాని నా రాఘవ బ్రతకాలి వాడు లేకుంటే నేను బ్రతకలేను అని బోరున ఏడ్చింది. అలాంటి సందర్భంలో రాజవ్వ తన రక్తం రాఘవకు పంచి నిజంగానే కన్నతల్లి అయింది. ఇపుడు రాఘవ సంపూర్ణంగా రాజవ్వ కొడుకు ఆనాటి నుండి రాఘవకు కూడ ఎలాంటి అనారోగ్యం కల్గులేదు. తన ఇద్దరు పిల్లలను కంటికి రెప్పలా చూస్తూ జీవనం సాగిస్తున్న రాజవ్వ భర్త పొరుగు వూళ్లో వ్యాపారం బాగా సాగితే కొన్నాళ్ళ వరకు ఇంటికే రారు. వ్యాపారం తక్కువ ఉన్నప్పుడు ఇంటికి వచ్చి రాజవ్వతోను, పిల్లలతోను సంతోషంగా ఉండేవాడు. రాజవ్వ ఏరంగుచీర కట్టుకుంటే ఎంత అందంగా ఆనందంగా వుంటుందో రామచంద్రయ్యకు బాగా తెల్సు. దానికి తోడు మెడలో కాసుల పేరు, తలలో మల్లెపూవ్వులు, చేతి నిండా గాజులు, పెద్ద కుంకుమబొట్టు, కళ్లకు కాటుకతో చూడగానే చేతెలెత్తిమెక్కెలానే వినయంగల రూపం రాజవ్వది. చుట్టు ప్రక్కల వారికి ఎంతో గౌరవం అభిమానం కూడ, గిట్టనివారికి రాజవ్వ ఆత్మాభిమానం గర్వంగా కన్పిస్తుంది. కాని సున్నితమైన మనస్సు తన కోసం తాను ఏనాడు ఆలోచించుకోదు. అడిగిన వారికి లేదనకుంటా తన చేతనైన సహాయం చేస్తూ తనపని తాను చేసుకుంటూ జీవనం గడిపేది. ఇలా కొంత కాలానికి రాఘవకు యుక్త వయస్సుతో పాటు ఉద్యోగము వచ్చింది. రమ్యకు కూడా పెండ్లి చేయాల్సిన సమయం వచ్చింది. అందమైన చదువకున్న రమ్యకు తగిన వరుడ్ని చూసి కాస్త ధనవంతుల ఇంటికోడలిగా చేసింది. ఇంక మిగిలింది రాఘవ.

ఓరోజు రామచంద్రయ్య రాఘవ పెండ్లి ప్రస్తవం తెచ్చారు. రాఘవ! చెల్లి పెండ్లి అయింది. ఇంక నీకు కూడ పెండ్లిచేస్తే మా బాధ్యత తీరుతుంది. మాకు కూడ వయస్సు మీదపడ్తుంది అన్నారు. అప్పటి వరకు అమాయకంగా అమ్మచాటు పిల్లాడిలా వుండే రాఘవ పెండ్లిమాటలు వచ్చే సరికి ఎలాంటి సంకోచము లేకుండ, నాన్న నేను క్లాస్ ఎపుడు ఫస్ట్ గా వుండేవాన్ని మీకు తెస్సు కదా. నాతోపాటు టాప్ ర్యాంకర్గా ఓ అమ్మాయి అదే ధరణి నాన్న మేము ఇద్దరము పెండ్లి చేసుకోవాలని అనుకుంటున్నాము అన్నారు. ఆమాటలు విన్న శ్రీమతిశ్రీ రామచంద్రయ్య గార్లు విస్తుపోయారు ఇంతకాలం ఎందుకు చెప్పలేదు అన్నారు. సందర్భం రాలేదు కదా నాన్నగారు. ఇప్పుడు మీరు పెండ్లి విషయాలు మాట్లాడుతుంటే చెప్పలనిపించింది అన్నాడు. ఈ దంపతులు ఒకరిమోహలు ఒకరు చూసుకుంటు చేసేది ఏమి లేదు అనుకున్నారు కాబోలు రాఘవ ఇష్టప్రకారమే ధరణితో వివాహం జరిపారు. అంత సవ్యంగానే జరుగుతుంది. రాఘవ, ధరణి మంచిజీతం గల ఉద్యోగస్తులు అయ్యి ఇద్దరు సంపాదన పరులైయ్యారు.

రమ్యకు ఇద్దరు పిల్లలు వారు తమ సంసారంలో సుఖంగానే వున్నారు. రాఘవకు ఇద్దరు అమ్మాయిలు మూడో కాన్పు దగ్గరకు వస్తుంది. ఇసారైన ఫ్యామిలి ఫ్లానింగ్ చేసుకోమని రామచంద్రయ్య తనకొడుకుకు సలహా ఇచ్చారు కాని ధరణి తల్లి అందుకు ససేమిరా ఓప్పుకోలేదు “పున్నమనరకము” నుండి కాపాడె కొడుకు లేకుండ ఎలామరో సారి చూద్దాము అంటు రామచంద్రయ్య మాటలను త్రోసి పుచ్చింది. నల్గువ సారి కూడ అమ్మాయే ఇలా నల్గురు అమ్మాయిలకు తండ్రిగా రాఘవ. అమ్మ వార్లు అందరు తమ ఇంట్లోనే వున్నారని రాజవ్వ సంబరపడిపోతు వారి కోసం పొదుపు చేయటం మొదలు పెట్టింది. తన పుట్టింటి వారు ఇచ్చిన పొలం, ఇల్లు చాలా ఖరీదైన ఆస్తులుగా ఎదిగినాయి.

ఆకస్మాతుగా రామచంద్రయ్య గారి ఆరోగ్యము క్షీణించసాగింది వైద్యుల పర్యవేక్షణలో ఆరోగ్య కుదుట పడ్తునే వుంది. అంతలోనే మళ్ళి వ్యాదీ తిరగపడ్తుంది. చాలా డబ్బులు ఖర్చు అయ్యాయి. రామచంద్రయ్య వ్యాపారం బాగా సాగిన రోజుల్లో చాల డబ్బు రాజవ్వ పేరున వుంచారు. కొంత రామచంద్రయ్య వైద్యానికి ఖర్చు అయిన చాలా సొమ్ము రాజవ్వ పేరునే వుంది. ఇంట్లో ధరణి పెత్తనం మితిమీరటం ఆసొమ్ము తన పిల్లలకు తనకు కావలని ఇంట్లో గొడవలు మొదలైనాయి. రాఘవ కూడ భార్యకు తోడుగానే వున్నాడు.

ఈ ఇలాంటి సందర్భాలు అందరికి సహజమే కాబట్టి రామచంద్రయ్య దంపతులు కూతురు అల్లుడిని పిలిచి పాత ఇల్లు కూతురికి, పొలం తాలుకుహక్కును మాత్రం రాఘవకు ఇచ్చారు. రాజవ్వ పేరున ఆస్తులు మాత్రం అమె బతికి ఉన్నంత కాలం ఆమెకు చెందాలని వీలునామా రాయించారు. అప్పటికి గొడవ సద్దుమణిగినప్పటికీ మానసికంగా రామచంద్రయ్య చాల కృంగిపొసాగాడు. రాజవ్వ ఎంత దైర్యం చెప్పిన అతని మానసిక రోగం తగ్గుముఖం పట్టలేదు. కొంత కాలానికి రాజవ్వను ఒంటరిదాన్ని చేసి రామాచంద్రయ్య పై లోకానికి వెళ్ళిపోయాడు. తాత చనిపోయిన సంవత్సరంలో ఆడ పిల్ల పెళ్ళి చేసి చనిపోయిన వారి ఆత్మకు శాంతి చేకూరుతుందనే నమ్మకంతో రాఘవ ఇద్దరు అమ్మాయిల పెండ్లి ఒకేసారి చేశారు. పొలంలో కొంత భాగం అమ్మివేసి మరికొంత వారి ఆదాయంతో అప్పటికే రాజవ్వ వంటి మీది నగలు మాయమైనాయి. భార్య పిల్లలు ఖర్చులు భరించలేక లంచం తీసుకోవడం వల్ల అనుకొని పరిస్థితుల్లో రాఘవ ఉద్యోగం నుండి తీసివేయబడ్డాడు. దాంతో ఇంక ఇద్దరు అమ్మాయిల పెండ్లిళ్ళు చేయ్యాలి. ఎలా అని మానసికంగా మధనపడ్తూ అనారోగ్యం కొని తెచ్చుకున్నాడు. భార్య ధరణి మాత్రం తనకు ఇంక ఎదురులేదని తనదే పెత్తానం అన్నట్లు ఆమె ప్రవర్తన రోజురోజుకు శృతి మించి పోతుంది. రాజవ్వ పై ఒత్తిడి తీసుకరాసాగింది. డబ్బు మిగిలిన నగలు ఇస్తే తన కూతుళ్ళ పెండ్లి చేస్తానని నిస్సహాయ స్థితిలో రాఘవ ఉన్నాడు.

అనుకున్నట్లుగానే మిగిలిన పొలం రాజవ్వ నగలతో మరో ఇద్దరు అమ్మాయిల పెండ్లి ఘనంగా జరిపారు. కొంత అప్పు కూడా చేయాల్సి వచ్చింది. అప్పు చేశారు కాని ఎలా తీర్చాలో అనే ఆలోచన లేదు. కొంత కాలానికి అప్పుల వాళ్ళ అగడాలు ఎక్కువైనాయి. రాఘవ ఏమి తోచ్చని స్థితిలో తన నాన్న గారి వ్యాపారం చేయసాగారు. కుటుంబానికి దూరంగా వుంటూ అలవాటులేని వ్యాపారం కాబట్టి లాభల కన్న నష్టలే ఎక్కువైనాయి ఉన్న అప్పులు తీర్చలేదు సరికదా కొత్త అప్పులు చేయడం జరిగింది. రాజవ్వకు వయస్సు మీదపడి కంటిచూపు మందగించింది. నడవలేని స్థితిలోకి వచ్చింది. కాని తన భర్త రామచంద్రయ్య మాట ప్రకారం తన వద్దనున్న డబ్బును తన మనవారళ్ళ పిల్లలకు ఇవ్వాలని భద్రపర్చసాగింది. కాని వాటికై కోడలు, కొడుకు ప్రతిరోజు హింసించడం మొదలుపెట్టారు.

ఓరోజు ఇంట్లో అందరు గొల్లుమని ఎడ్చుస్తున్నారు. రాజవ్వ అప్పుడే నిద్రలో నుండి మెల్కొని కళ్ళజోడు సవరించుకుంటూ కిందకు వచ్చి చూసింది. తనబిడ్డ రాఘవ చలనం లేకుండ పడివున్నాడు. తన రక్తం ధారపోసి బ్రతికిచుకున్న వాడు ఈనాడు వాడి తండ్రి దగ్గరకు వెళ్ళాడు. ఇద్దరు కలిసి నన్ను ఒంటరి దాన్ని చేశారు అనుకుంటు ఆచేతనంగా కూలబడింది. కళ్లవెంట నీళ్ళురావడం లేదు ఎందుకంటే రాఘవకువ తను ఎడిస్తే చూడలేదు. మౌనగంగలా తనలో తానే వేదన తరంగాలను అదుపు చేసుకుంటుంది. జరగాల్సిన కార్యక్రమాలు జరిపించారు.

కొడుకు తనప్రాణం దూరం అయ్యాడు. తట్టుకొనిలేని హృదయం రాత్రి పగళ్ళు విలపిస్తునే వుంది. అలా చీకటి గదిలో ఎన్ని రోజులు వుందో తనకే తెలియదు. ఓ రోజు గదిలో లైటు వెలిగింది. రాఘవ పెద్ద కూతురు వచ్చింది. తన భుజం పైనచేయి వేసింది. రాఘవ స్పర్శలా అన్పించి మనస్సుకు కాస్త ఊరట కల్గింది. చేతిలో బాబు వున్నాడు ఒళ్లోకి తీసుకుంది. మా నాయన మళ్ళీ నా ఒళ్ళోలోకి వచ్చాడు అంటూ సంబరంగా గదిదాటి బయటికి వచ్చింది. కోడలు తినడానికి అన్ని పెట్టింది. ఎన్నాళ్ళు అయిందో రాజవ్వ అన్నం తినక కడుపునిండా తిన్నది తనగదిలో నిద్రపోతుంది. అప్పుడే చల్లటిగాలి చిన్నుకులు మొదలైనాయి. కరెంట్ పోయింది. ఎవరో తన గదిలోకి వస్తున్న అలికిడి గాజుల శబ్దం వినబడుతుంది. తనను (రాజవ్వ) నలుగురు పైకి ఎత్తుకున్నారు. నిద్రలో ఉన్నదని భయపడినారు. కాని రాజవ్వ మెలకువతోనే గమనించసాగింది. ఆనలుగురు కలిసి రాజవ్వను ఓ ఆటోలో వేసుకుని వెళ్ళి వూరిచివరన ఒదిలేసి వెళ్ళారు. ఇంక ముసలిదాని పీడ విరగడైంది. ఈ వర్షంలో తడిసి చచ్చిపోతుంది. ఆ డబ్బు మొత్తం తీసుకోవచ్చని ప్లాన్ వేసి రాజవ్వను చీకటిలో ఆనాధగా వదిలి వెళ్ళారు. ఇది రాజన్య గతం గురించి మేము తెలుసుకున్న విషయాలు. చాలా బాధ

కలిగింది.

మరునాడు ప్రొద్దున్నే కాలింగ్ బెల్ మోగుతుంది పాలవాడు పాలు తెచ్చాడు. దాంతో పాటు రాజవ్వ పరిస్థితి బాగా లేదని చెప్పాడు. రాజవ్వకు పాలగ్లాసు తీసుకొని వెళ్ళాను మేము తెలుసుకున్న విషయాన్ని నా కలగా రాజవ్వకు చెప్పాను. రాజవ్వ నన్ను గట్టిగా పట్టుకుని ఎడ్వసాగింది.

–

అదే బిడ్డ నాగతం నీకలగా వచ్చింది. అని తల ఊపింది. రేడియో వారు అప్పుడే మానవ సంబంధాలు – విలువలను గూర్చి చెప్తు పాటలు వేస్తున్నారు. నాకో ఐడియా వచ్చింది. దాన్నితోటి వారితో పంచుకున్న. మా ప్రయత్నం ఫలించి, ఓ 10 సంవత్సరాల అబ్బాయి, 8 సంవత్సరాల అమ్మాయి రాజవ్వ దగ్గరకు పూలు పట్టుకుని వచ్చారు. రాజవ్వ వారిని తన తొడమీద కూర్చోపెట్టుకొని ముద్దులు పెట్టుకుంది. తన సంచిలో భద్రంగా దాచుకున్న కొన్ని కాగితాలను వారికి ఇచ్చింది. ఆ పిల్లలు వారి ఇంటికి వెళ్ళి వారి తల్లిదండ్రులతో రాజవ్వ విషయం చెప్పారు. అవ్వను మన ఇంటికి తీసుకు రండి, లేకపోతే మేము కూడ ఇంట్లోకి రామని మొండికేశారు. రాజవ్వ ఇచ్చిన ఆస్తి కాగితాలు వారిపైకి విసిరి బయటకి వచ్చారు వారి స్నేహితులతో కలిసి గాంధి తాత బొమ్మ వద్దకు వచ్చారు. రాజవ్వలో ఎదో తెలియని శక్తి కాస్త వచ్చినట్లు అయింది. కాని మాట్లాడలేకపోతుంది. ఎదో సైగలు చేస్తుంది. కానీ అర్థం కావడం లేదు. గాంధి తాత బొమ్మపై చూపులు నిల్పి అలాగే పడుకుంది. ఇంతలో రాఘవ భార్య ఆమె కూతుళ్ళు వచ్చారు పశ్చాతాపంతో. అప్పటికే రాజవ్వ ప్రాణజ్యోతి గాంధీ తాత విగ్రహం దాటి రామచంద్రయ్యను కలిసింది. మానవత్వమును తిరిగి మెల్కోలిపిన పిల్లలు రాఘవ మనవడు, రమ్య మనరాలు. మరో తరం, మధ్య తరానికి మార్గదర్శనమై నిల్చింది.

‘‘నారాయణ రాలేదు.. ఎక్కడికి వెళ్ళాడు?’’ పక్కనే ఉన్న పొలంలో కలుపు తీస్తూ అడిగింది మంగమ్మ.

‘‘మిరప తోటకు మందులు తెస్తానని పొద్దన్నే పట్నం వెళ్ళాడు పిన్ని’’ బెండకాయలు కోస్తూ చెప్పింది ఆదిలక్ష్మి.

‘‘ఒక్క దానివే అన్ని బెండకాయలు కోయాలంటే చాలా కష్టం’’

‘‘అవును పిన్నీ. చేతులు బాగా దురద పెడుతున్నాయి. ఒక్కరోజు ఆగితే ముదిరిపోతున్నాయి’’.

‘‘నిజమే. ఇక అన్నం తిని కాసేపు కూర్చుందాం పద’’

‘‘వస్తున్నా’’ అంటూ బెండకాయలు కోయటం ఆపింది ఆదిలక్ష్మి.

కాళ్ళు చేతులు కడుక్కొని ఇద్దరూ చెట్టు క్రిందికి చేరారు.

‘‘ఏం కూర తెచ్చావు?’’ అడిగింది మంగమ్మ.

‘‘ఆయన పొద్దున్నే వెళ్ళాడు. నేను ఊళ్ళో పాలు పోసి వచ్చేసరికి పొద్దెక్కింది. కూర చేయలేదు. నిన్న నూరిన గోంగూర పచ్చడే తెచ్చాను’’

‘‘నేను నువ్విచ్చిన బెండకాయలే వండాను వేసుకో’’

అన్నం తింటూ కాసేపు లోకాభిరామాయణం మాట్లాడుకున్నారు. నారాయణ రాలేదు. మళ్ళీ పనికి లేచారు.

తోటలోనే బేరగాళ్ళకు బెండకాయలు అమ్మి గేదెల్ని తోలుకొని సాయంత్రానికి ఇంటికి చేరుకుంది ఆదిలక్ష్మి.

నారాయణ జాడలేదు. పాలు తీసి అందరికీ పోసేసరికి బాగా చీకటి పడిరది. అన్నం కూడా వండి ఇంట్లో పనయ్యేసరికి ఎనిమిది అయ్యింది.

పొద్దుననగా వెళ్ళిన మనిషి ఇంకా రాకపోవడంతో పక్కనే ఉన్న మరిదికి చెపుదామని బయటకొస్తుండగా అప్పుడు నారాయణ తూలుకుంటూ వచ్చాడు.

ఎప్పుడో చుట్టం వచ్చినప్పుడు కొద్దిగా తాగే మనిషి ఇట్లా తాగాడు ఏమైంది నీకు’’ అని అడిగింది ఆదిలక్ష్మి.

‘‘ఏమీ కాలేదు. మన బతుకులు బాగుపడుతున్నాయి’’

‘‘ఏం మాట్లాడుతున్నావు’’

‘‘మందులు తెద్దామని పట్నం బయలు దేరానా.. దారిలో సర్పంచ్‌గారు కలిసి మంత్రి గారి దగ్గరకు తీసుకెళ్ళారు’’

‘‘ఎందుకు’’

‘‘ఓట్లు వస్తున్నాయి కదా. నన్ను మన కాలనీ చూసుకోమన్నారు. ఇదితో నాకు ఫోన్‌ కూడా ఇచ్చారు’’.

‘‘కష్టపడి బతికేటోళ్ళం. మనకెందుకు ఇలాంటివన్నీ?’’

‘‘పాతికేళ్ళ నుంచి కష్టపడుతున్నాం. ఈ గుడిసె తప్ప ఇల్లయినా కట్టుకోగలిగామా?’’

‘‘బాగానే బతుకున్నాం కదా. పిల్ల పెళ్ళి జేసినం. పిలగాడు చదువకుంటున్నాడు. ఇల్లు కట్టుకోవడానికి డబ్బులు వెనకేసుకున్నాము. మంచిరోజులు చూసి మొదలుపెడదాం అనుకున్నాముగా’’

‘‘ఓట్ల పండగ కానివ్వు. పెద్ద భవంతే కడదాం’’

‘‘నీ మాటలు ఏమీ అర్ధం కావడంలేదు. ఈ సంసారాన్ని ఏం చేస్తావో. ఇక అన్నం తిందువు రా’’

‘‘నాకొద్దు. సర్పంచ్‌గారు బిరియానీ పెట్టించారు’’

‘‘పెద్దోళ్ళతో నీకెందుకు?’’

‘‘చెప్పింది చాల్లే. నువ్వు తిని పడుకో’’ అని మంచి మీదకి ఒరిగాడు.

ఆదిలక్ష్మి కాసేపు ఆలోచనలో పడినా పగలంతా కష్టపడడంతో కాసేపట్లో వొళ్ళెరగకుండా నిద్రపోయింది.

*      *     *

రోజూ తెల్లవారురaామునే లేచే నారాయణ లేవలేదు. ఆదిలక్ష్మే లేచి పాలు తీసింది. పాలు పోయడానికి నారాయణను లేపింది.

‘‘నేనలాంటి పనులు ఇక చెయ్యను’’ కరాఖండిగా చెప్పాడు నారాయణ.

ఆదిలక్ష్మి పాలు పోయడానికి వెళ్తూ ‘‘ఈరోజైనా పురుగుమందులు తీసుకొని రా. తోట పాడువుంది’’.

‘‘తెస్తాలే’’

‘‘త్వరగా రా. వెంటనే మొదలు పెడదాం’’

‘‘వీలవదు. సర్పంచ్‌గారు ఇవాళ మీటింగ్‌కు వెళ్ళాలన్నారు’’

‘‘నీకేదో పిచ్చి పట్టింది’’

‘‘అవునే నాలుగు రాళ్ళు వెనకేసుకోవాలన్న పిచ్చి పట్టింది’’

‘‘ఏదీ వట్టిగా రావాలి అనుకోవద్దు. ఒకసారి అటువైపు అడుగువేస్తే ఆ బురద కడిగినా పోదు’’

‘‘నీకే తెలవదులే. ఇక ఆపు వెర్రిమొహమా’’ అంటూ బయటకెళ్ళి పోయాడు నారాయణ.

*      *     *

‘‘నారాయణ ఇవాళ కూడా రాలేదేంటే ఆదిలక్ష్మీ..’’ మధ్యాహ్నం అన్నం తింటూ అడిగింది మంగమ్మ.

‘‘నాకు ఆయన ఎవ్వారం చూస్తుంటే భయమేస్తుంది పిన్నీ’’ అని జరిగినదంతా చెప్పింది ఆదిలక్ష్మి.

ఈ వోట్లేమో గానీ మన సంసారాలు పాడవుతున్నాయి. మీ బాబాయి కూడా వోట్లప్పుడే కదా నాటుసారాకు అలవాటయి చనిపోయింది.

ఆ మాటలో మరింత దిగులు పట్టుకుంది ఆదిలక్ష్మికి.

‘‘భయపడకు అన్నిటికి భగవంతుడే ఉన్నాడు. బెండకాయలు కోయటానికి నేనూ సాయం వస్తాను పద’’ అంటూ ఆదిలక్ష్మిని లేపింది.

*      *     *

సాయంత్రం ఇంటికెళ్ళే సరికి నారాయణ జాడలేదు. పాలుతీసి కాలనీలో పోయడానికి వెళితే అక్కడ నారాయణ కనిపించాడు.

‘‘ఇక్కడేం చేస్తున్నావు’’

‘‘మగాడన్నాక సవాలక్ష పనులుంటాయి. నీకెందుకు? ఇంటికెళ్ళు’’ కోపంగా అన్నాడు నారాయణ.

ఎంతో నెమ్మదిగా మాట్లాడే నారాయణ రెండు రోజుల్లోనే మారిపోయాడు. ఆదిలక్ష్మి ఏమీ అనలేక ఇంటికొచ్చి అన్నం, కూర వండిరది. బాగా పొద్దుపోయాక నారాయణ తూలుకుంటూ వచ్చాడు. మాట్లాడే పరిస్థితిలో లేడు.

ఆదిలక్ష్మికి బాగా భయం పట్టుకుంది. ఏదో ఇంత తిని పడుకుంది.

*      *     *

నారాయణ పక్కమీద నుండి లేవకముందే ‘‘సర్పంచ్‌గారు రమ్మంటున్నారు’’ అని వచ్చాడు పాలేరు రంగడు.

దిగ్గున లేచి తయారవుతుంటే ‘‘పెద్దోళ్ళతో మనకెందుకు?’’ అంది ఆదిలక్ష్మి.

‘‘మనమూ పెద్దోళ్ళమవుతాం’’

‘‘ఆకాశానికి నిచ్చెనలు వేయక భూమి మీద నడువు’’

‘‘ఆడపెత్తనం ఆపు’’ అంటూ వెళ్ళిపోయాడు.

*      *     *

‘‘తోటనిండా పురుగులు ఎక్కువవుతుంటే ఎన్ని రోజులు అలా ఉంచుతారే’’ మంగమ్మ తోటలో తిరుగుతూ అడిగింది.

‘‘ఆయన నా మాట వినేలా లేడు పిన్నీ’’

‘‘పెద్దోళ్ళు బాగానే ఉంటారు. వాళ్ళతో తిరిగితే మనమే నష్టపోతాము’’

‘‘ఎంత చెప్పినా అర్థం చేసుకోవడం లేదు’’

‘‘పిలగాడితో అయినా తెప్పించరాదు’’

‘‘వాడికిలాంటి పనులు చెపితే చదువు ఆగమవుతుంది’’

‘‘ఏదో ఒకటి చెయ్యి. చేతికొచ్చిన తోట పాడవుతుంది’’

‘‘రేపు మా అన్నను పిలిపించి మందుకొట్టిస్తా’’

‘‘సరే ఇక పని మొదలు పెడదాం’’ అంటూ లేచింది మంగమ్మ.

*      *     *

సాయంత్రం ఇంటికెళ్ళేసరికి కొడుకు శ్రీకాంత్‌ బ్యాగ్‌ ఉంది.

వీడు ఇప్పుడెందుకు వచ్చాడు. ఇప్పుడేమీ సెలవులు లేవుగా అనుకుంటూ ‘‘శ్రీకాంత్‌..’’ అని పిలిచింది.

‘‘అన్న బయటకెళ్ళాడు’’ బజార్లో ఆడుకుంటున్న ఎదురింటి అబ్బాయి వంశీ చెప్పాడు.

స్నేహితుల దగ్గరకు వెళ్ళాడేమో అనుకొని కొడుక్కి ఇష్టమయిన పప్పు చేసింది. ఎంతకీ రాకపోయే సరికి వాకిట్లోకి వెళ్ళింది.

‘‘ఏమిటి వదినా తీరిగ్గా ఉన్నావు’’ అడిగాడు మరిది రాంబాబు.

‘‘శ్రీకాంత్‌ వచ్చాడు. ఎటు వెళ్ళాడా అని చూస్తున్నాను’’

‘‘అన్నయ్యా, శ్రీకాంత్‌.. సర్పంచ్‌ ఇంట్లో ఉన్నారు’’

ఏదో తెలియని నిస్సత్తువ ఆవహించింది ఆదిలక్ష్మికి. రాత్రి పదకొండు గంటలకు తండ్రీ, కొడుకులు వచ్చారు.

అన్నం తినమంటే సర్పంచ్‌ గారింట్లో తిన్నామని చెప్పారు.

‘‘నువ్వు కాలేజీ వదిలి ఎందుకొచ్చావురా?’’

‘‘నాన్న రమ్మన్నాడు’’

‘‘ఎందుకు’’

‘‘ఎలక్షన్లు కదా. యూత్‌ కోసం ప్రచారం చేయాలన్నాడు. డబ్బులు కూడా ఇస్తారన్నాడు’’

‘‘నీ చదువు ఏమవుద్ధి?’’

‘‘నాలుగు రోజులకు ఏమీ కాదులే’’

ఎంతచెప్పినా వినిపించుకోకుండా తండ్రి బాటే పట్టాడు శ్రీకాంత్‌.

*      *     *

పొద్దున్నే వెళ్ళి తండ్రితోపాటే రాత్రి బాగా పొద్దపోయాక వచ్చేవాడు శ్రీకాంత్‌. ప్రచారాల జోరు బాగా ఊపందుకుంది. తండ్రీకొడుకులను సర్పంచ్‌ మెచ్చుకోవడంతో వీళ్ళు ఎక్కడా ఆగడం లేదు.

ఆదిలక్ష్మి వాళ్ళ అన్నయ్యను పిలిపించి తోటకు మందు కొట్టించింది. కొడుకు ఎక్కడ పాడవుతాడో అన్న బెంగ రోజురోజుకూ ఎక్కువవుతోంది.

ఓట్ల ముందు రోజు రాత్రి తండ్రీకొడుకులు ఇంటికే రాలేదు. మద్యం ఏరులా ప్రవహింపచేశారు. ఎన్నడూ లేనిది ఓట్ల రోజు నారాయణ ఖద్దరు బట్టలు వేశాడు. సర్పంచ్‌ పక్కనే తిరిగాడు.

ఓటు వేయడానికి ఆదిలక్ష్మి వెళితే ‘‘మీ ఆయన గొప్పోడు అవుతున్నాడే’’ అంది సుబ్బలక్ష్మి.

‘‘అసలుకు మోసం రాకపోతే చాల్లే అక్కా’’ అంది ఆదిలక్ష్మి.

‘‘వాళ్ళ ఆయనే కాదు, కొడుకును కూడా రాజకీయాల్లో దించింది’’ అన్నాడు కోటయ్య.

‘‘నాకేం తెలుసు బాబాయ్‌.. చదువుకోమంటే నాలుగు రోజుల నుండి ఇక్కడే తిరుగుతున్నాడు’’

‘‘సర్పంచ్‌ సంగతి తెలుసుగా. చాలా జాగ్రత్తగా ఉండాలి’’

‘‘అదే బాబాయ్‌ నా బాధ’’

*      *     *

ఓట్లు ముగిశాయి. లెక్కింపుకు నాలుగు రోజులు ఉంది. తండ్రీ కొడుకులిద్దరూ లెక్కలు చూసుకోవాలి అంటూ సర్పంచ్‌ ఇంటికి వెళ్తుంటే.. ‘‘ఎల్లుండి మంచి ముహూర్తం ఉందట. సామానంతా తెప్పించుకొని ఇల్లు మొదలుపెడదాం. అది కాగానే శ్రీకాంత్‌ను కాలేజీకి పంపిద్దాం’’ అంది ఆదిలక్ష్మి.

‘‘ఇప్పుడు డబ్బులు ఎక్కడున్నాయి’’

‘‘ఏందయ్యా కొత్తగా మాట్లాడుతున్నావు. ఇల్లు కడదామని బ్యాంకులో ఐదు లక్షలు దాచాము కదా’’

‘‘ఓట్ల కోసం పెట్టాను’’

‘‘ఓట్ల కోసం నువ్వు పెట్టడమేంటి?’’ వణుకుతున్న స్వరంతో అడిగింది ఆదిలక్ష్మి.

‘‘ఓట్లయ్యాక డబుల్‌ ఇస్తాను అని సర్పంచ్‌గారు పెట్టమంటే పెట్టాను’’

‘‘ప్రపంచంలో ఇలా ఎవరయినా నమ్మి పెడతారా? అయినా అంత ఆశ ఎందుకు?’’

‘‘ఎన్నిసార్లు చెప్పాలి నీకు. ఇంకా ఎన్నాళ్లు కష్టపడతాం’’ అంటూ బయటకు విసురుగా వెళ్ళిపోయాడు నారాయణ.

*      *     *

ఆదిలక్ష్మికి ముద్ద సహించడం లేదు. నిద్రలేదు. ఆ ఐదు లక్షలు ఏమవుతాయో అన్న భయం పట్టుకుంది.

పాతిఏళ్ళ కల నెరవేరే సమయంలో ఇలా జరిగింది. ఆ డబ్బు వెనకేయడానికి పగలనకా, రాత్రనకా ఎంత కష్టపడిరది గుర్తొస్తుంటే దుఃఖం ఆగడం లేదు.

ఓట్ల లెక్కింపు రోజు రానే వచ్చింది. నారాయణ తిరిగిన పార్టీ ఓడిపోయింది. నారాయణకు ఏదో తెలియని భయం పట్టుకుంది. తెల్లవారి ఉదయం సర్పంచ్‌ ఇంటికి వెళ్ళాడు.

‘‘ఏంటి ఇలా వచ్చావు?’’

మాటలో తేడాను గ్రహించాడు నారాయణ.

‘‘డబ్బులు ఇచ్చేస్తే ఇల్లు మొదలు పెట్టుకుంటాను’’

‘‘పార్టీ ఓడిపోయింది. ఏ మొహం పెట్టుకొని మంత్రి గారిని డబ్బులు అడుగుతాము’’

‘‘మరి నా డబ్బులు’’

‘‘నీవి ఐదు లక్షలే. నావి పాతిక లక్షలు’’

‘‘మేం ఇంటిల్లిపాది రెక్కలుముక్కలు చేసుకొని ఇంటిల్లిపాది కష్టపడి సంపాదించుకన్న డబ్బు. అలా అంటే ఎలా?’’

‘‘ఏం చేయమంటావు నన్ను’’

‘‘మీరే ఇవ్వాలి నాకు. గట్టిగా అన్నాడు’’

‘‘ఏం మాట్లాడుతున్నావు నువ్వు నాకిచ్చావా. ముందు బయటకు నడువు’’

‘‘నీవిచ్చేంతవరకు వెళ్ళను’’

‘‘వీడిని బయటకు నెట్టండిరా’’ అనుచరులకు చెప్పాడు.

ఆ తోపులాటలో నారాయణ తలకు గోడ గట్టిగా తగిలి రక్తం బాగా కారడంతో ‘‘లేనిపోని సమస్య మనకెందుకు’’ వాడిని ఇంటికి పంపించండి అన్నాడు సర్పంచ్‌.

*      *     *

నారాయణ తలకు దెబ్బ చూసి ఏడవడం మొదలు పెట్టింది ఆదిలక్ష్మి. శ్రీకాంత్‌ డాక్టర్‌ను పిలవడానికి వెళ్లాడు.

‘‘నీ మాట విన్నట్లయితే ఇట్లా జరిగేది కాదదు ఆదిలక్ష్మి’’ ఎగపోసుకుంటూ అన్నాడు నారాయణ.

‘‘బాధపడకు. బతకడానికి ఏదో ఒక దారి ఉంది కదా’’

‘‘మోసపోయాను. పాతికేళ్ళ కష్టం వృథా అయింది’’

నారాయణ తల నిమురుతూ ‘‘ఏం కాలేదులే కాసేపు మాట్లాడకు’’

డాక్టర్‌ వచ్చేసరికి ఎగపోత ఎక్కువయి ప్రాణం విడిచాడు నారాయణ.

ఆదిలక్ష్మి కుప్పకూలిపోయింది.

*      *     *

నారాయణ చనిపోయిన పదిరోజులకు ఆదిలక్ష్మి స్పృహలోకి వచ్చింది. తల్లి పరిస్థితి చూసి సర్పంచ్‌ దగ్గరకు వెళ్ళి తాడోపేడో తేల్చుకోవాలి అనుకున్నాడు శ్రీకాంత్‌.

‘‘మీ నాన్నలాగే అవుతావు’’ అని మేనమామలు, బాబాయి పోనివ్వలేదు.

నాన్న చదువకోక, నేను చదువుకున్నా అనుభవం లేక ఇద్దరం రాజకీయ ఉచ్చులో చిక్కాం. మేమే కాదు ఇలా ఎంతమంది చిక్కారో. దీనికి ముగింపు ఉంటుందా?

పూర్తిగా ఉండదేమో కానీ నా చుట్టూ ఉన్న వాళ్ళనైనా చైతన్య పరచాలి. చదువు పూర్తిచేసి నాకాళ్ళ మీద నేను నిలబడ్డాక సమాజం కోసం ఏదో ఒకటి చేయాలి. ఎప్పుడూ ఇలాంటి ఊబిలో దిగకూడదు.

జరిగినదంతా పీడకల అనుకోలేను గానీ గుణపాఠంగా తీసుకోవాలి. ఇదో మేల్కొలుపు. ఆలస్యం చేయకుండా చదువులో నిమగ్నమవ్వాలి. వెంటనే తల్లి దగ్గరకు వెళ్లి పక్కన కూర్చున్నాడు. తల్లి చేతిని తన చేతిలోకి తీసుకొని ‘‘అమ్మా.. నేను కాలేజీకి వెళ్ళాళి’’ అన్నాడు.

‘‘వెళ్ళు నాన్నా’’ కొడుకు తల నిమిరింది.

‘‘ఇక ఎప్పుడూ నిన్ను కష్టపెట్టను. నువ్వు గర్వపడేలా తయారవుతాను. నన్ను నమ్ము అమ్మా’’

ఆదిలక్ష్మికి దుఃఖం పొంగుకొచ్చింది.

శ్రీకాంత్‌ కొద్దిసేపు కూర్చున్నాడు. తర్వాత తల్లి బాధ్యతలను మేనమాలకు అప్పగించి బ్యాగు తీసుకొని మరో నూతన ఉషస్సు వైపు వడివడిగా అడుగులు వేస్తూ వెళ్ళాడు.

కాదు కాదు మార్పుకు శ్రీకారం చుట్టే బాటలో అడుగువేశాడు.

చీరలూ వాటి ప్రశస్తి ని వివరిస్తూ రంగరాజు పద్మజ గారు రచించిన ‘ సరిగంచు చీర’ కథ ను చదివి ఆనందించండి. కాకతీయుల పరిపాలన కాలం నుండి ఆడవాళ్ళు కట్టుకున్న చీరల విషయాలు కథాత్మకంగా తీసుకొచ్చారు. ఆనాటి కవయిత్రులైన గంగాదేవి, కుప్పాంబ వంటి స్త్రీ మూర్తుల నుండి మన కాలం మహా నటి సావిత్రి గారి వరకు వాళ్ళంతా ముచ్చట్లు పెట్టుకున్నట్టు కథ ని అల్లారు ! చదవండి…
                                                                                                                         – సం. పా.

ఆ ప్రాంగణమంతా చక్కగా కళ్ళాపి చల్లి ముగ్గులు పెట్టినారు. ఆ ముగ్గులలో రంగులు నింపారు. ఆ ముగ్గులు సిరిసంపదకు ఆహ్వానం పలికినట్టు అతిధులను ఆహ్వానిస్తున్నట్టుగా… ముగ్గులలో స్త్రీల అద్భుతకళకు అద్దం పట్టినట్టుగా ఉన్నాయి. దానికి తోడు పచ్చని మామిడాకు తోరణాలు సంప్రదాయ సిద్ధంగా కట్టబడి అక్కడి కార్యక్రమం సంబరంగా జరగబోతున్నట్టుగా అవగతం అవుతున్నది.

ఓరుగల్లు కోటలో ఎప్పుడూ… ఏవేవో.. కార్యక్రమాలు జరుగుతూనే ఉంటాయి. అందులో భాగంగానే… ఈ రోజు అన్ని రాష్ట్రాలలో తయారైన వస్త్రాలతో వస్త్ర ప్రదర్శనం ఏర్పాటు చేసి ప్రముఖులను ఆహ్వానించారు.

మధురవిజయ రచయిత్రి గంగాదేవి వివిధ రంగాలలోని ప్రముఖులైన మహిళా మణులను ఆహ్వానించగా… కుప్పాంబిక, కామసాని, మొల్ల, మధురవాణి, మదన మంజరి, మహానటి సావిత్రి , ఒద్దిరాజు కమలాదేవి మొదలైన వారంతా వచ్చారు.
ఆ సభలో రచయిత్రులు, కవయిత్రులు, గాయనీమణులు, చిత్రకారిణిలు, సామాజిక వేత్తలు అందరూ వేదికకు ఎదురుగా కూర్చున్నారు. ఆహ్వానించబడిన వారంతా వచ్చారని నిర్ధారణ చేసుకొని గంగాదేవి ఆసనం నుండి లేచి అందర్నీ ఉద్దేశించి “మాట్లాడుతూ మహిళలమని, అబలలమని మనమేమీ వెనుకకు పోనక్కరలేదు. మనమందరం చక్కని రచనలు చేద్దాం! ” అని ఇంకా ఏదో చెప్పబోతుంటే… సభలో గుసగుసలు హోరులా వినపడడంతో… తన కంఠాన్ని కాస్త పెద్దదిగా చేసి, “ఏమిటీ? మీలో మీరే మాట్లాడుకుంటున్నారు? నేను చెప్పే విషయం వినడమే లేదే?” అనగానే అందరూ ఒక్కసారిగా… మీరు కట్టుకున్న చీర చాలా అందంగా.. అద్భుతంగా ఉంది! మీరు ధరించిన హార భూషణాలు, పద్మరాగాలు గుచ్చిన మొలనూలు, పచ్చల కడియాలు, మొరవంక కడియం, గోమేధికాల అందెలు,బన్నసరాలు , చిరుత చౌకము, పుష్యరాగాల ఉంగరాలు, రవ్వల దుద్దులు, మీ చీరకు ఎంతగానో నప్పి మా కండ్లు మీమీదనుండి మరలడమే లేదు. ఎక్కడ ఈ చీరను తయారు చేయించారు? అని ముసిముసి నవ్వులు నవ్వుతూ… అడగడంతో సరే ముందు నా చీరగురించి మాట్లాడుకున్నాకే మిగతా కార్యక్రమాలు జరపనిచ్చేటట్టున్నారు! ఔనా? అని నవ్వుతూ ఇలా చెప్పడం మొదలు పెట్టింది.
నా భర్త కంపరాయల వారు దండయాత్ర చేసి అందులో విజయం పొందడతో ఆ దండయాత్ర విశేషాలతో మధుర విజయం అనే కావ్యం రాసాను. వారికి ఆ గ్రంథం ఎంతగానో నచ్చి విదేశాల నుండి ఈ పట్టు చీర తెప్పించి బహుమతిగా ఇచ్చారని చెప్పింది.

హాలుడు తన భార్య మలయవతి సంస్కృత పండితురాలు కాబట్టి, ఆమెను సంతోషపెట్టేందుకు ఇటీవల పండిత గోష్టులు జరిపించి, కవయిత్రులను సన్మానించాడు. అక్కడికి వచ్చిన వారంతా గొప్ప గొప్ప చీరలు కట్టుకొని వచ్చారు. వారి అందచందాలు ఆ బట్టలలో చెప్పనలవికానంత అందంగా ఉన్నాయి. అదొక దేవతల యాత్రనా? లేక ఏదైనా పండగనా అన్నట్టున్నది అని గంగాదేవి చెప్పగానే చీర మనదేశ సాంప్రదాయం కదా? విదేశాలలో చీరలు కడతారా? అని సదస్యులెవరో అడిగారు.

మలయవతి సింహళ రాజ కుమార్తె ఐనా అక్కడ కూడా భారతీయుల కట్టూ- బొట్టూ పాటించేవారున్నారు. అక్కడ పేరు పొందిన పట్టువస్త్రాలెన్నో రకాలుగా ఉన్నాయి. మీరనుకుంటున్నట్టు ! మన చీరకట్టులోనే భారతీయ సంప్రదాయం ఉట్టిపడడమే కాకుండా… ఎన్నోరకాల చీరలు అందుబాటులో ఈనాడే కాదు ఆనాడూ ఉన్నట్టు విన్నాము కదా!
రామాయణంలో సీతారాములు వనవాసానికి బయలుదేరమని కైకేయి నార వస్త్రాలు ఇచ్చిందని చదివాంకదా? ఈనాడు ఆ నార చీరలను కాస్త ఆధునీకరించి జూట్ చీరలని తయారు చేస్తున్నారు.
అలానే మరో సన్నివేశంలో సీతమ్మ అరణ్యవాసం బయలుదేరే ముందు అనసూయకు నమస్కరించి ఆశీస్సులందుకోవడానికి వెళ్ళినప్పుడు ఆమె ఎప్పుడూ మాయని- ముడతలు పడని చీర , వాడని పూలదండ ఇస్తుంది… ఇచ్చి నీకు వన సంచారంలో పనికివస్తుందని అంటుంది… అంటే ఇప్పుడు రింకిల్ ఫ్రీ బట్ట (Rinkel free) (nano ) నానో చీరలు అనుకోవచ్చు ……

అలాగే పురాణాలలో పతీవ్రతామ తల్లులను భగవంతుడు పరీక్ష పెట్టడం మనం చదివే ఉంటాము. అలాంటి ఒక సంఘటన త్రిమూర్తులు అనసూయను పరీక్షించడానికి నగ్నంగా భోజనం వడ్డించమని అడుగుతారనీ ఆమె అలాగేనని, వారిని పసిపాపలను చేసి వడ్డించిందని కథ చదివినప్పుడు … ఆ కథను నాదగ్గర ఆధ్యాత్మిక పాఠాలు నేర్చుకునే విద్యార్థులకు ఎలా చెప్పాలని మా అక్కయ్య మల్ల్యేల దయామతీ దేవిగారిని అడిగాను. త్రిమూర్తులను పసివారిగా చేసినా కూడా ఆమె వివస్త్రగా ఎలా మారగలిగిందని అడిగాను. మా అక్కయ్య ఏమన్నారంటే
మార్కండేయ మహా ముని సంతతికి చెందిన వారు కమలా పుష్పాల నారతో లేదా దారంతో పట్టు వస్త్రం నేసేవారట. అది వంటి రంగులో కలసిపోయి, చూపరులకు చీర కనిపించకుండా ఉండేదట! అటువంటి చీరనే కట్టి ఉండవచ్చు అన్నది. ఆమె చీరకట్టినా కనపడని చీరలుండేవి ఆనాడని అన్నారు. ఆ మాట మాకోడలు విని సినిమా తారలుకూడా శరీరరంగులో ఉన్న చర్మానికి అతుక్కొని పోయే బట్టలుంటాయని, ఆయా సన్నివేశాలలో కట్టుకుంటారని వివరించింది. అంటే వస్త్రాల పరంగా మన వారు సాంకేతికంగా ఎంత అభివృద్ధి చెందారో కదా ఆనాడే?
అప్పుడు గంగాదేవి ద్రౌపదిని చూసి ఆ మారు పమిట ఎందుకు వేసుకున్నావు అని అడిగితే ద్రౌపది ” నా వస్త్రాలను పుట్టింటివారు ప్రత్యేక లక్షణాలతో నేసేయించేవారు. దాదాపు 10 గజాల చీరైనా తేలికగానూ, పిడికిటిలో అమరేటట్టుగా ఉండేది.

ఇప్పుడు సిరిసిల్ల చేనేత కార్మికులు అగ్గిపెట్టెలో పట్టే చీరను నేస్తారు చూడూ అలాగే ఉండేది నా చీర. నా వక్షస్థలం ఘనంగా ఉండడం చేత పమిట జారకుండి పొత్తి చీర నడుముకు కట్టే దాన్ని. దీన్నే మారు పైట అనేవారు. నేను ఎక్కువగా చీనీ చీనాంబరములే ధరించేదానిని. చీరకు తగినట్లుగా సింధూర తిలకం పెట్టుకోని, పాపిటలో సింధూరం ధరించి, బంగారు రవిక తొడిగే దానిని.
నా వలె సత్యభామ కూడ నరకాసురవధ సమయంలో చీరను మగవారి యుద్ధ వస్త్రాలవలె జంగాళం అంటే నిడుపాటి లేదా పొడగాటి చీర కుచ్చెళ్ళుపోసి కట్టుకునేది. ఈమె ఎక్కువ జాళువాలు ధరించేది. కృష్ణుడు తన దగ్గరకు వచ్చేరోజు కుసుమ రవిక అంటే పూలతో అల్లిన రవికను ధరించేది. శకుంతల కూడా ఈ విధంగానే పూల రవికెలు ధరించేది. సత్యభామ జడ చాలా ప్రశస్తమైనది.

అలంకారం చేసేవారు ఎక్కువ శ్రద్ధతో ఆమె జడను అల్లేవారు. వారంలో రోజుకొక్క తీరున మొగిలిరేకుల జడ, మల్లె-మొల్లల జడ, ముత్యాల జడ, జడకు ముత్యాల కుచ్చులు, జడకుప్పెలు, నాగరం, ఇంకా చాలా రకాలుగా సొమ్ములు పెట్టి జడలు వేసేవారు !
ఇంతలో మధురవాణి లేచి ఈ విధంగానే రాణీ రుద్రమ కూడా యాదవరాజు కుట్ర నుండి బయట పడేందుకు తాను కట్టిన చీరనే గుఱ్ఱపు స్వారీకి అనుగుణంగా మార్చింది. ఇలా బహుళార్ధ సాధకంగా చీరలను తయారు చేయడంలో భారతీయ నేత పనివారు దిట్టలు. ఈమె చాలా కాలం మగవేషంలో ఉండడం వల్ల మగవారు ధరించేటటు వంటి సొమ్ములే ధరించేది.
ఉదాహరణకు పులిగోరు గొలుసు, సింహ తలాటాలు, ముత్యాలసరాలు, పగడపు ఉంగరాలు, పెట్టుకుని, ఈమె నుదుట ఆమె గురువు , మంత్రి శివదేవయ్య మంత్రించి ఇచ్చిన పసుపు సున్నంతో నూరిన పోకరంగు బొట్టు అర్ధచంద్రాకారంలో పెట్టుకొంటుంది. మెడ కిందు భాగం విబూది రేకలు తెల్లగా మెరుస్తూ ఉండేవి! రుద్రమదేవికి చీనీ చీనాంబరాలు విదేశాల నుండి వస్తాయి. పట్టు కంచుకాలు తొడుగుతుంది. దర్బారుకు వచ్చినప్పుడు జలతారు మారు పమిట వేసుకుంటుంది, నగర పర్యటన చేసేటప్పుడు తోలుతో తయారు చేసిన ప్రత్యేక దుస్తులు ధరిస్తుంది.
మన భారత దేశంలో ఐదవ శతాబ్దంనుండే నూలును అల్లి దానికి రంగులద్దింది ఎప్పుడో కాదు సింధులోయ నాగరికత నుండే ఉంది. కాకపోతే అప్పుడు బట్ట తయారు చేసే విధానం వేరుగా ఉండేది. అల్లే సూదులు ఎముకలతో తయారు చేసుకునేవారు. నూలు వడికేందుకు చెక్కతో ఒక పరికరం ఉండేది. ఆ కాలంలోనే నూలువస్త్ర తయారి ఎంతో పేరు పొందింది ఇప్పటికీ కొన్ని పద్ధతులు ఆ కాలంలోనివే వాడుతున్నారు. ఎందుకంటే ఎక్కువ వేడి గల ప్రదేశాలలోని ప్రజలకు వేసవికాలంలో పత్తితో నేసిన బట్టలు సౌకర్యంగా ఉండడమే కారణం. చేనేత కళాకారులు ఎక్కువగా గుహలలోని రాతి శిల్పాలు, చిత్రాలలో దేవతలు, నాట్యకత్తెలు కట్టిన చక్కని చీరలను చూసి, తమదైన శైలి జోడించి బట్ట తయారు చేసేవారు.
పూర్వం రాజుల కాలంలోనూ వస్త్ర భాండారాలు ఉండేవి. నేను ముందే చెప్పిట్టు వారు ఇతర ప్రాంతాల నుండి తయారైన వస్త్రాలను కూడా తెప్పించేవారు. అవి రకరకాల రంగులతో అందంగా ఉండేవి.
త్రిలింగ దేశమనే ఈ ప్రాంతం అటు ఉత్తర భారతదేశం ఇటు దక్షిణ భారతదేశనికి మధ్యలో ఉండడంవల్ల ముఖ్యంగా ఎందరో రాజులు ఇతర ప్రాంతాల నుండి వచ్చి ఈ ప్రాంతాన్ని ఆక్రమించుకొని, ఏలడం వల్ల వస్త్రధారణలో ఉత్తర దక్షిణ ప్రాంతాల సంప్రదాయ కట్టు బొట్టు ఇక్కడ ఈ రాజధాని నగరంలో ఎప్పటికప్పుడు మారుతూనే ఉంది… నాగరికతకు చిహ్నంగా వస్త్రధారణ ఎన్నో కొత్త ప్రయోగాలు చేసిందనే చెప్పాలి!
అంతేకాకుండా ఈ ప్రాంతం పత్తి పంటకు అనువుగా ఉండి, అధిక దిగుబడి ఇవ్వడంతో నాణ్యమైన నూలు లభ్యమవ్వడంతో, అందమైన బట్టలు తయారు చేయడానికి ప్రసిద్ధి చెందిందీ ప్రాంతం!
మచిలీ బందర్ లో దొరికే మసూల అనే సన్నటి బట్ట దీన్నే ఇంగ్లీషులో మస్లీన్ అంటారు. ఇలా చెబుతూ ఉండగానే….
ఇంతలో మొల్ల అన్నది కదా! నేను రామాయణం పవిత్రంగా రాయాలని, శుచితో మడితో రాయడానికి వీలుగా యోలగంధపు బొట్టు పెట్టుకొని, పట్టుకంచుకం తొడుగుకొని, ముత్యాల శంఖువులు, గుండ్లపేరులు, హారికంకణాలు వేసుకుని నిద్దెంపు వెలిపట్టు, ఒంటిపొర పట్టు మడుగు కట్టుకుంటాను. ఇవి 6 గజాలు; 9 గజాలలోనూ దొరుకుతాయి. రోజంతా గోచీపోసి, కుచ్చిళ్ళు పోసి కిందకు జారవిడిచి కట్టుకుంటాను. దివ్యాంబరములనే చీరలు ఎక్కువ ఆదరణ పొందే చీరలు. ఇవి అన్ని రంగులలో ఉంటాయి. భగవంతునికి సంబంధించిన కార్యక్రమాలు జరిగే సమయంలో ధరిస్తారని మొల్ల చెప్పడం ముగించగానే…
కుప్పాంబిక అన్నది కదా! మా అంతఃపురానికి సాలెవారు ఎన్నోరకాల చీరలు తెస్తారు. అందులో వెంజావళి పట్టు, భూ తిలకంబు పట్టు, శ్రీవన్నియ పట్టు; మహా చీని పట్టులని రకరకాలుగా ఉండేవి. కొంగు- అంచు బంగారు తీగతో నేసేవారు. మా రాచవారు వారి అభిలాషను తెలిపితే వారికనుగుణంగా నమూనాలు చేసి ఇచ్చేవారు…
మమ్ములను కస్తూరి బొట్టుతో, కాటుక లేదా అంజనంతో చెలికత్తెలు సింగారిస్తారు. మాకు ఈ చీరల మీద తగిన రవికలు కుట్రపు వాడు కుట్టి ఇస్తాడు. కుట్రపువాడు అంటే దర్జీ. చీరకు తగినట్టు బంగారు త్రిసరాలు అంటఘ మూడు అంతస్తులుగా ఉంటుంది, చంద్రహారాలు, నవరత్న మాలలు, మెడకు బిగుతుగా ఉండే పతకాలు, పాపటబొట్టు, సూర్య-చంద్ర బిళ్ళలు, మొరవంక కడియం, విచ్చుటాకుల దుద్దుకమ్మలు, కంకణాలు, కాంచీ నూపుర కంకణాలు, భుజాలకు సందిదండలు ఇలా ఎన్నోరకాల ఆభరణాలను ఆయా పండగలు, పెండ్లిండ్లకు, వేరువేరుగా, రాచరికపు కూటములకు వేరుగా సందర్భాన్ని బట్టి అలంకరించే వాళ్ళు.

మధుర వాణి అన్నది కదా నేను ప్రత్యేకంగా బంగారు నీరు తాపడం చేసిన చీరలు, అంటే చీర నిండా బంగారు జరీ ఉంటుంది. చిత్ర వన్నెల పట్టుచీరలు, కంబళి చీరలు; చెంగావి వన్నె చీరలు; చలువ పావడాలు; దుకూలముల చీరలు కట్టేదాన్ని‌. ఈ చీరలు కొంగుకు నేతపరంగా ఎక్కువ ప్రాధాన్యత ఇచ్చి నేసేవారు. జిగురు బొమ్మంచు చీరలు.

ఈమధ్య తెలంగాణ గవర్నర్ తమిళ సెల్వి గారికి సిరిసిల్ల చేనేత కార్మికుడు చీరలో వారి చిత్రం నేసిన తెచ్చి బహుకరించాడు అలాగ నేయించుకుని కట్టుకునే దాన్ని. చందన లేపనం చేసి,కస్తూరి తిలకం, బంగారు బొట్టు, పెడుతుంది నా సైరంధ్రి.
నేను జడకుచ్చులు వేసుకుని, జడకు కుప్పెలు, బంగరు మొగ్గలు, చెవులనుండి కొప్పుకు బంగారు పూచేర్లు, నాసాగ్రం, ముక్కరి, ముత్తెపు సత్తు, బులాకీలు, తాటంకాలు, మకరకుండలాలు, కంఠహారాలు, కాలి అందెలు, పట్టాగొలుసులు, మెట్టెలు, పిల్లెండ్లు మొదలైన సొమ్ములు వేసుకుంటాను అని అంటుండగానే …
మహానటి సావిత్రి చెప్పడం మొదలుపెట్టింది. నేను ప్రత్యేక పూజలు; వ్రతాలు చేసుకొనేటప్పుడు తిలకం పెట్టుకుని కింద తిరుమణి రావిరేక పెట్టుకుంటాను. కాటుక , రకరకాల పౌడర్ లు స్నోలు, సెంటు వాడుతాను. తెల్లనిపట్టు చీరలు, పాల నురుగులాంటి పొన్ను పట్టుచీరలు కట్టేదాన్ని. పట్టురవికలు వేసుకుంటాను. వెండి జరీతో నేసిన గళ్ళ చీరలు కుచ్చులు పోసి, పెద్ద కొంగు నడుముకు చుట్టి,
నా మేకప్ మ్యాన్ నాకు కడితే సినిమాలను చూసిన వారు అలాంటి చీరలే కావాలని అడిగి మరీ కొనేవారు… నా సొమ్ములు నాను పట్టెడ, కంఠహారాలు, నెక్లెస్, నల్లపూసలు, అడ్డకిలు, మణులు, కెంపులతో చేసిన మెడకు దగ్గరకుండె గొలుసులు, సంది దండలు వేసుకునేదాన్ని.
ఇంతలో మదన మంజరి అన్నది కదా! మావంటి సామాన్యులు నూలు వస్త్రాలను నూలు రవికెలను కట్టుకుంటాము. వాటిని మడుగులు అంటాము. కొందరు రవిక తొడుగరు.
ముంజేతులకు పలక కంకణాలు, కాళ్లకు దండ గడియాలు, వంకీల గాజులు, రత్నాలతో చేసిన జంట కడియాలు, జంట తాయెత్తులు, నీలాల గాజులు, పచ్చల కంకణాలు, చామలకడియాలు, మురుగులు, గజ వడ్డాణం, గంటల మొలనూలు, మువ్వల అందెలు, కాళ్ల కడియాలు, గజ్జెలు ధరించేవాళ్ళం!

హోంబట్టు సరిగ రవిక రవ్వల ఒడ్డాణము,రవ్వల బేసరి,రవ్వల అడ్డబాస, రవ్వల పతకము,
రత్నాలతో శిరోభూషణాలు, రాగిడి, చంద్రవంక,తమలపాకు,మొగిలిరేకు,బంగర చామంతి పూవు,చెంపసరులు ఇట్లా కలవారి ఆభరణాలు ఎన్నో!

సామాన్యుల సొమ్ములు రాగికుండలాలు, రాగి కుందులు, దొడ్డ రాగి కంటెలు ,రాగి ఉంగరాలు, రాగి దండలు, వలుద కొక్కెరలు, పోలెలు, సరిపెణ, నేకళంబులు, కీలు గొలుసులు, కీర్తిముఖాలు, కాలి అందెలు, రాగి కటక వంకీలు, రాగి పధకంబులు, రాగి వడ్డాణాలు, కటి సూత్రాలు, తగరపు కడియాలు, కంచు మట్టెలు, వల్దయూరాలు, నల్ల గాజులు, పచ్చగాజులు, పూసలు, సంకుపూసలు, నల్లపూసలు వేసుకుంటారు.
కాటుక, అగరు బొట్టు, తిలకాలను వాడుతారు.

నూలులో చందనపురంగు, నీలపురంగు, ఎర్ర రంగువి, కడిమిరంగువి, కరకంచులు , బొమ్మంచులు, ముడుగు బొమ్మంచులు, ముయ్యంచులు ,చిలుక చాళ్ళు, పేటచాళ్ళు, ముదురు రంగు నిండు వన్నెలు, ఉఱుత చారలు ,గంటకి వన్నెలు, పుప్పొడి వన్నెలు, రుద్రాక్ష వన్నెలు, నాగ బంధాలు, పూజా బంధాలు, జలపంజరాలు ఇలా 45 రకాల నూలు చీరలు నేస్తారు… కానీ చీరకు కొంగు- అంచు లేకుండా కట్టేవారు కాదు…

ఒద్దిరాజు కమలమ్మ అన్నది కదా!, సాదా చీరలు, సన్నని బట్టతో 120 నెంబరు కలనేత చీరలు నేయించుకొని రోజూవారీ కట్టుకుంటాను.

బతుకమ్మపండగ రోజు తలంటు స్నానం చేసి, నాగరం , కొప్పుబిళ్ళ, కొప్పుమొగ్గలు బంగారు రాళ్ళ పిన్నులు, చంద్రహారం, కంటె, కాసులపేరు, రవ్వల దిద్దులు, రవ్వల కంఠహారం, సూర్య హారం, చేతులకు గాజులు, పులిసేరు కడియాలు, సింహంమూతి కడియాలు,
కాళ్ళకు పట్టా గొలుసులు, పాంజేబులు, తోడాలు , కడియాలు, మట్టెలు , వేళ్ళకు వంకీ ఉంగరం , గోమేధికం తో చేసిన ఉంగరం ,రూబీ ఉంగరాలు, బొడ్లో వెండి తాళంచెవుల గుత్తితో బతుకమ్మ ఆటకు చెరువుకట్ట కిందకు వెళ్ళి ఆడుకొని వస్తాము. కంచిపట్టు, ఆరణి, ధర్మవరం, బనారసు మొదలైన పట్టుచీరలు వాటికి తగిన రవికలు ఎన్నోతీర్ల కుట్లు, అల్లికలతో మేర వాడు కుట్టేవాడు. దేశ ముఖ్ ,దేశపాండ్యాలైన ఒద్దిరాజు వారింటి కోడలుకదా! ఆ మాత్రం బాబు దర్పం ఉండదా?
మడికి దిండిగల్ పట్టు , నారపట్టు చీరలు మడిచారు పోసి కట్టుకుంటాను. గద్వాల, కోట, వెంకటగిరి, ఉప్పాడ, దారుకోసు, నారాయణ పేట చీరలు, మధుర , మిరియాల చీరలు హుందాగా ఉంటాయి.
రోజవారీ కట్టుకోవడానికి మా ఊరు చీరలకు ప్రసిద్ధి! 9 గజాల చీర మూడు మూరల ఎత్తుతో పిండినాకొద్దీ మెరుస్తూ మెత్తగా కడితే ఒంటికి హాయిగా ఉండేవి. మా చాకలి తమాషాగా ఓ మాటనేది .. ఉతికేటప్పుడు గుండి చెరువులో చీర పరిస్తే చెరువు నిండా నీ చీరనే నిండుతుంది.. “అమ్మా మడతబెట్టి తెస్తే పుస్తకమంత అవుతుంది చీర దొరసానీ! మేం సదువుకోనోళ్ళం! జర గొప్పగా సెప్ప రాదు కానీ ఈ చీరకడితే నువ్వు అందంగా కనిపిస్తావు? అనుకొన్న కానీ చీర చెరువులో వేసి ఉతికినప్పుడనిపించింది…
నువ్వు కట్టుకుంటేనే ఈ చీరకు అందమని… “అనిపించిందమ్మా! అని చాకలి బుంగి అనగానే చాలు! సంబడం! నీకేమో కవిత్వం వస్తున్నది ఇవాళ అని రుసరుసలాడి అప్పాలు ఆమె ఒడి నింపి! పిల్లలకు తీసుకుపో అన్నది.
రంగు రంగుల చీరలు ముతక చీరలు సామాన్యులు ధరించేవారు. వారి వారి స్తోమతను బట్టి లేత రంగుల చీరలకు ముదురు రంగులు పూల డిజైన్ అద్దేవారు. కొంగులకు లేత బొమ్మంచు చీరలు కూడా ఉన్నాయి…

వీరి సొమ్ములు ఇలా ఉండేవి. రాగిడి తిరుగుడు పువ్వు, చంద్రవంక, పాపిట బొట్టు, పసిడిపోక, సూసకంకి ,పల్లేరు పువ్వు, నెరతమ్మి రేకు ,అపరంజి కమ్మలు, బనిరెలు, కుప్పె, కుతికంఠ మెడసూలు, గుండ్లపేరు, నాను పట్టెడ, దండ పలుక కడియాలు, పరిగెలు, కడియాలు, గంటల మొలనూలు, గజ్జలు అందెలు (కంచువి) గిల్కుసిరి ( గోల్డ్ ప్లేటెడ్) మట్టెలు, ముక్కుకు ముక్కెర, ముత్తెపు పూస, ముత్తెపు నత్తు, ఈ సొమ్ములు పెట్టుకొని తలలో తంగేడు పూలు, రవికెలేని నునుపైన భుజాలతో అందమంతా తమదే అని ఒకరి భుజాల మిద మరొకరు చెయ్యేసి నాట్యం చేస్తుంటే రెండు కళ్ళూచాలవు!
ఆకాశం ఆ కొసన వాలిన సూర్యుడిని చూసి,చంద్రుడు సన్నని రేక వలె సాగి, మెల్లిగా ఆకాశాన్ని ఆక్రమించుకుంటున్నాడు. మల్లెపూల గుబాళింపులు చల్లగాలితో కలసి గుప్పుమంటూ .. ఉదయం నుండి పనిచేసిన వారికి హాయికలిగిస్తున్నవి. అడవికి పోయిన పశువుల మందలు ఇళ్ళకు చేరుకుంటున్నాయి. ఆ దుమ్ములో క్రమంగా చిరు చీకటి అలముకుంటున్నది. మన కోసం మన వారంతా ఎదురుచూస్తుంటారు. ఈ నాటికి మనం ఇంతటితో చాలించి మరొక రోజు మరిన్ని విషయాలు ముచ్చటించుకుందాం!
ఓ కవితామాలికతో ఈ సభను ముగించుకుందాం..

నేతన్నలకు జోతలు
“నూలు పోగుతో నాగరికతకు
నాందిపలికినారు నవనవోన్మేషంగా!

మేలైన నూలు వడికి నేత నేసిన నేతన్న !
అతడు నేత విరించి!

నేతలందు కొత్త కొత్త రీతులు చిత్రముగ అల్లినారీ విరించులు

నేతలందు ఏర్చి కూర్చి పొందుపరిచి,
పోగు పోగులందు పొసగినారు

విలువలనెల్ల వలువలందు తీర్చి,
మగ్గములపై పరిమళించినట్టి
పనితనముతో పట్టు చీరలందు
చేర్చినారు.

చేడియల మానరక్షణే చేసి,
నలు మూలల ఖ్యాతి చెంది
జగము నిండా- జోతలందుకున్నారు!

నిపుణులైన వారి సాటిలేని కళకు
పొగడగ మాటలేదు! చేతులెత్తి మొక్కేము!!

తరతరాల నేతన్నల స్వేదము
జాతిపేరు నిలుపు నేతన్న హస్తము

సుగుణమణులకు సుందరముగ
వస్త్ర దానమేచేసి,డాసిన చుట్టమాయె!!
—-
—-
కరతాళ ధ్వనులు మ్రోగినాయి!!

ఆరోజు ఉదయం ఐదు గంటల సమయం. ఇల్లంతా నిశ్శబ్దంగా ఉంది. అప్పుడే నిద్ర లేచిన వాసంతి అరచేతులు చూసుకొని మంగళ సూత్రాలు కళ్ళకు అద్దుకొని హాలు లోకి రాబోయింది. అప్పుడే తన గదిలోంచి రాబోయిన అత్తగారు కనిపించింది . వాసంతి కి ఎక్కడ లేని కోపం వచ్చి ” ఏమిటి అత్తయ్య గారు… ప్రొద్దుటే ఎవరికీ ఎదురుపడకూడదని తెలియదా.ఈరోజు ఏమి దాపరించబోతుందో ఏమో ” అని అనుకుంటూ వంటింట్లోకి దారితీసింది. అప్పటికే అత్తగారు పాలు కాచి డికాషన్ తీసి రెడీగా పెట్టారు. కోడలు లేవగానే కాఫీ కి ఇబ్బంది ఉండొద్దని! వాసంతి తయారయి ఆఫీసుకు వెళ్లబోతుంటే గడప కొ ట్టుకొని పడబోయి , ఆపుకుంది. లోపలికి వచ్చి సోఫాలో కూర్చుని మంచినీళ్లు ఇమ్మని అడిగి ” ఇవాళ ఉదయం లేవగానే మీ ముఖ దర్శనం అయింది కదా, మొదలయ్యాయి అశుభాలు. మీకు ఆ మాత్రం ఇం గి త జ్ఞానం లేదా ” అంటూ అరచింది. “రోజు నీవు లేచేటప్పటికి పొద్దుపోతుందని, ఆఫీసుకు లేట్ అవుతుందని ఏదో సహాయం చేద్దామని అలా వచ్చానమ్మా, క్షమించమ్మా ” అంది దీనంగా అత్తగారు. ఇది రోజు జరిగే తతంగమే కదా అని వాసంతి విసుక్కుంటూ ఆఫీసు కు బయలుదేరి వెళ్ళింది.

“ఏమిటో కొడుకుకేమో వేరే ఊర్లో ఉద్యోగం, నా బ్రతుకు ఇలా ఉంది” అని మనసులో బాధపడ్డారు. చాలా మంది అత్తగార్ల లాగానే ఈ అత్తగారు కూడా!కాలంఎప్పుడూ ఒకలా ఉండదు. ఒకరోజు వాసంతి తల్లి దగ్గర నుంచి ఫోన్ వచ్చింది. తల్లి ఎందుకో ఏడుస్తోంది. వాసంతి కంగారుగా ” అమ్మ ఏమైంది? ఎందుకు ఏడుస్తున్నావు? అందరూ బాగున్నారా? విషయం చెప్పకపోతే నాకు ఎలా తెలుస్తుంది? ” గట్టిగా కోపంగా అరిచింది. దానికి ఆవిడ ” వసు ఏమని చెప్పను! మీ అక్క వనజ ఆత్మహత్యకు పాల్పడిందట ఉరి వేసుకుని. ఇప్పుడే కబురు తెలిసింది. నేను మీ నాన్న తట్టుకోలేకపోతున్నాం. నువ్వు వస్తే ఒకసారి మనం కలిసి అక్కడికి వెళ్దాం. దాని పిల్లలు ఎలా ఉన్నారో అని మీ నాన్న తెగ ఇది అయిపోతున్నారు అంది. దానికి వాసంతి ” అక్క ఎందుకు అంత అగత్యానికి పాలు పడింది. అసలే బావ లేరు. పిల్లల ముఖమైనా చూసి ఉండాలి కదా” అని అంది. దానికి వాసంతి తల్లి ” ఏమి చెప్పనమ్మా మీ బావ పోయిన తర్వాత అక్కడ మీ అక్క అగచాట్లు చెప్పలేము. కూర్చుంటే తప్పునుంచుంటే తప్పు.దాని అత్తగారట,”నీ దురదృష్టం వల్లే నా కొడుకు పోయాడు, ఈ పాడు ముఖాన్ని చూడలేక మేము చస్తున్నాం. తెల్లారి నీ మొహం చూడకపోతే మాకు గడవటం లేదు. మా మనుమలను చూచి నిన్ను భరిస్తున్నాను కానీ నీ మొహం చూసి కాదు” అంటూ నిత్యం దానిని సూటి పోటి మాటలతో దెప్పి పొడిచేది. దానికి విసిగి వేసారి ప్రాణాలు తీసుకోవడానికి ఒడిగట్టింది.” అని చెప్పి బాధపడింది.
తల్లి మాటలు విన్న వాసంతి లో వివేకం ఒక్కసారి మేల్కొది. తను అత్తగారిని చూసే పద్ధతి కి పశ్చాత్తాపం కూడా కలిగింది. చిన్న వయసులోనే భర్తను కోల్పోయిన అత్తగారు ఇప్పటి వరకు ఇలాంటి సంఘటనలను ఎదుర్కొంటూనే ఉంది . పిదపకాలపు మనిషి కనక ఎంతో ఓరిమి తో ఉంది. అక్క విద్యావంతురాలు . కానీ ఆవేశపరురాలు. ఆత్మాభిమానం ఉండాలే కాని మితిమీరకూడదు అక్క లాగా. అంత దాకా ఎందుకు! నేను ఒక ఆడదాన్నే కదా! విద్యావంతురాలని కూడా. ఎందుకు నాలో ఈ ఆలోచన రాహిత్యం ఏర్పడింది?”” ఆడదే ఆడదానికి శత్రువు” అన్న మాటను ఖండిస్తాను ఈ రోజు నుండి. ఆడదానికి ఆడదే ఆసరా అని చాటి చెబుతాను. చేసి చూపెడతాను ” అని అనుకుంది వాసంతి.
అత్తగారి గదిలోకి వెళ్లి ఆమెకు క్షమాపణలు చెప్పి, “ఇప్పటిదాకా జరిగినదానికి చింతిస్తున్నాను. నన్ను మీ కూతురుగా భావించండి ” అని అం ది.జరిగినదంతా అత్తగారికి వివరించి నేను ఇప్పుడు అమ్మ గారి ఇంటికి వెళ్తున్నా నని, మీరు టైం కి ముందు లేసుకొని జాగ్రత్తగా ఉండండి, పనిమనిషి తో కూడా చెప్పి ఉంచుతాను, మీ అబ్బాయికి కూడా ఫోన్ చేసి చెప్తాను” అంటూ ఆటో ఎక్కింది. తల నిండా అక్క ఆలోచనలే ” వీలైతే అక్క పిల్లల్ని తెచ్చుకుంటే బావుంటుందేమో ” అనే చిరు ఆశ కూడ మొలకెత్తింది.

పేరుకి పుట్టింది, చదివింది హైదరాబాదులోనే అయినా నాకు సంబంధించినంతవరకు నా బాల్యపు జ్ఞాపకాలు అన్నీ మా ఊరివే. ఇక్కడ ఉంటే ఇల్లు దాటితే బడి, బడి దాటితే ఇల్లు. అంతే. అందుకే ప్రతి సెలవుల్లో ఎండాకాలం, దసరా, దీపావళి, సంక్రాంతి, ఉగాది, అన్నీ మా ఊళ్లోనే. అక్కడే ఎన్నెన్నో ఆటలు. వా(మ)న గుంటలు, అచ్చన్నలు/కచ్చకాయలు, ఉప్పు గేరలు, తొక్కుడు బిళ్ళలు. తాటాకు బొమ్మలు. నేను మొదట అక్షరాలు దిద్దింది కూడా మా ఊళ్ళో మా ఇంటి ముందు అరుగు మీదనే.

ఇన్ని ఇచ్చిన మా ఊరు తెలంగాణలో మరో పల్లె. అన్నిటి లాగానే ఎవరికి పట్టని ఒక కుగ్రామం. అదీ వెనుకబడిన పాలమూరు ప్రాంతంలో. నల్లోరిపెల్లి.

వెయ్యి గడపలు ఉన్నది అని చెప్పుకునే పెద్ద ఊరు కాదు.

రోడ్డు ఉన్నదా అంటే ఉన్నది. రోజుకి ఒక బస్సు తెల్లారుఝామున రావడానికి.

రైలు దరిదాపులో ఎక్కడా లేదు. అసలది ఉంటుందని ఊళ్ళో ఎవరికీ తెలియదు.

ఏరు, నది, వాగు ఇవేవీ లేవు. ఉన్నదల్లా చిన్న చిన్న కుంటలు. వ్యవసాయానికి.

పాత కోవెల, ఆధునిక బంగాళా, చరిత్ర అసలే లేవు. ఒక్క రాతి హనుమాన్ల గుడి, పాత ఎల్లమ్మ గుడి.

దగ్గర్లో చెప్పుకోదగ్గ అడవి కూడా లేదు. పొలాల్ని అడిమి అంటారు కానీ.

వందల ఏళ్ల చరిత్ర కూడా లేదు. మా ముత్తాతగారి నాన్నగారి కాలంలో ఊరికి ముగ్గు పోశారు అట.

సినిమాల్లో చూపే ప్రకృతి అందాలు అసలే లేవు. మనసుతో చూస్తే ప్రతి చేను చెలక అందంగానే ఉంటాయి.

ఉన్నదల్లా వంద కుటుంబాలు. వందల ఎకరాల పంట పొలాలు, బావులు, చెలకలు. చుట్టూ గుట్టలు.

తుమ్మ చెట్లు. తాటి చెట్లు. చింత చెట్లు. ఇవీ మా ఊరి వృక్ష సంపద.

కానీ అక్కడే రూపుదిద్దుకున్న తమదైన సంస్కృతి మా ఊరి సొంతం.

అలాంటి ఊళ్ళో కాస్త ఆర్థికంగా సామాజికంగా కూడా కలిసివచ్చిన కుటుంబం. అటు వ్యవసాయం. ఆవులు బర్రెల సహవాసం. దాదాపు ప్రతి కులం వాళ్ళవి పది పరక కుటుంబాలు ఉండేవి. దసరా బతుకమ్మ వచ్చిందంటే మా ఊరి ఆడవాళ్లు ఒక్కచోట చేరి సిగలలో బంతిపూలతో మా వాకిట్లో బతుకమ్మ ఆడుతుంటే, విరబూసిన బంతి తోట నడిచి వచ్చి నాట్యమాడుతూ ఉన్నట్టే ఉండేది.. ఆ బతుకమ్మ ఆటలకు ఏ గుడిలోనో జరగాల్సిన తిరునాళ్ళు మా వాకిట్లో జరుగుతున్నట్టు సంబరంగా ఉండేది.. బుట్టల నిండా తంగేడు పూలు తెచ్చి, గుత్తులు గుత్తులుగా చేసి ఈత చాప చుట్టూ పేర్చి ఒక్కో గుత్తి అందిస్తూ, అందంగా బతుకమ్మను చేస్తున్న నానమ్మ చిట్టి చేతులు కళ్ళింత చేసుకుని చూసేవాళ్ళం.

దసరా రోజు పొద్దున్నే యేట కూరను కోసి పోగులేసి నలుగురు తాతయ్యలు పంచుకుని మళ్ళీ ఒక్కో పూట ఒక్కో తాతయ్య ఇంటిలో బంతి భోజనాలు చేసి సాయంత్రం బాయికాడకి నడుచుకొని పోయి జమ్మి ఆకు చెట్టు మీదనే తెంపుకుని, దారిలో పాలపిట్ట దర్శనం చేసుకుని ఇంటికి వచ్చి ఇల్లంతా సందడే సందడి. వాకిట్లో మళ్ళీ కోలాటాలు, బతుకమ్మ ఆటలు. ఈసారి భక్తితో కాదు. సరదాకోసం.

నూనూగు మీసాల యువకుల వీధి కోలాటంలో ఉన్న ఉత్సాహం ఇంకో ఎత్తు. మద్దెల దరువుకు పోటీ పడి కంచు స్వరంలో నిమ్మాఆ చెట్టుకు నిచ్చన్లేసి అని పాడుతూ గాల్లో ఎగిరినప్పుడు కోలాటం కట్టెలు తలపడితే ఆకాశం ఉరిమిందా అనిపించేది.

చీకటి అయితే తాగిన మైకంలో మళ్ళీ మళ్ళీ కాళ్ళకు దండాలు పడి పడి పెట్టే సరదా రాయుళ్లు. ఇంటి వెనకాల చాటుగా ఒక చోట చేరి తాగే అమ్మలక్కలు.

ఎలాంటి ప్రకృతి వింతలు కాలువలు లేకుండా కూడా వరి బాగా పండే భూములు మా ఊరి సొంతం. వర్షాలు, పెద్ద పెద్ద మోట బావులు, ఆ తరువాత మామూలు మోటారుతో నీళ్ళు తోడే బావులు. అయినా రకరకాల పంటలు.

ఎండాకాలం వచ్చిందంటే అందరూ ఎవరి వాకిట్లో వాళ్ళు పడుకోవడం ఇప్పటికీ గుర్తు. మెల్లి మెల్లిగా అన్నల భయం ఎక్కువై ఆ అలవాట్లు పోయాయి. ఇంట్లో ఫ్యానులు వచ్చాయి. కానీ కరెంటు అలా ఒకేసారి కొనలేముకదా.

చుట్టూ కొండలు కదా. సీతాఫలాలు విరివిగా దొరికేవి. కొండెంగలు ఎలా వెంటపడి తరిమినవీ కథలు చెప్తూ పళ్ళు తెచ్చి ఇంట్లో పోసే వాళ్ళు. ఎక్కువ ఉంటే దోరగా ఉన్న సితపోల కాయల కట్టెలతో మంట వేసి కాల్చి తినేవాళ్ళు.

ఇది మా పొలం పక్కన ఉన్న రోకలి గుట్ట.

ఎండాకాలం అయితే మామిడి పళ్లు. తాటి కల్లు. తాటి ముంజలు. తీపి జ్ఞాపకాలు. తాటి ముంజలు తాటికాయలో మూడు కళ్ళు కనిపిస్తూ ఉంటే వేలితో గుచ్చి ముందు అందులోని తియ్యటి రసం తాగి, తరువాత బొటన వేలితో బయటికి తీసి తినడం భలే సరదా.

పాల మోటర్ ఒకరోజు రాకపోతే. ఆరోజు లీటర్ల కొద్దీ పాలు కోవా చేసి పెద్ద స్తాంబాలంలో పోసి ఆరబెట్టి దేవునింట్లో దాచి పెట్టేటోల్లు అమ్మ నానమ్మ. చెల్లి చాటుగా వెళ్ళి పావుకిలో అమాంతం లాగించేసి బయట పడేది.

కంది గుగ్గిల్లు. కల్లులోకి తాగే వాళ్ళ కోసం చేసినా పేరు వాళ్ళది సరదా మాది. మేమే ఎక్కువ తినే వాళ్ళం. మిగిలిన అన్నం ఆరబెట్టి వేపుడు బియ్యం చేసి, వేపిన చిట్టి ఉలవలు కలిపి డబ్బాలో పోస్తే రోజు పిడికెడు తిని అవి అరక్క రోజంతా ఆడుకోవడం తప్పేది కాదు. జొన్న, సజ్జ, మక్క చేలల్లో కంకులు తెచ్చి పొద్దున్నే వంట అయ్యేలోపు నిప్పుల మీద కాల్చుకుని తింటే. లోపల పాలుగారుతూ ఎంత రుచిగా ఉండేవో. చేలో నడుస్తూ లటుకున్న ఒక దోసకాయ తెంపి, అక్కడే ఒక మడి నుండి ఇంకో మడికి పారే తేట నీళ్లలో కడిగి కొరికి తినేస్తే. కడుపులో చల్లగా ఉండేది ఇంటికి పోయే దాకా. ఇంటికి పోయి నానమ్మ పక్కన అరుగు మీద కూచుని సాసర్ లో పోసిచ్చిన చాయ తాగుతూ ఉంటే, నానమ్మ “ఏం తల్లి” అని అలా దగ్గర తీసుకునేది.

ఎన్నని చెప్పను.

అయినా ఊరంటే మనుషులు. మట్టి కాదు. ఆ మనుషులు కొందరు లేరు. మిగతా వాళ్ళు ఇప్పుడు దగ్గరే ఉన్నారు హైదరాబాద్లో. కాబట్టి అందరం కలిస్తే అప్పటి ఆప్యాయతలు అలాగే ఉన్నట్టు అనిపిస్తాయి. కానీ ఎన్ని ఉన్నా మా ఊరంటే దసరా పండగ. దసరా అంటే మా ఊరు. అది మాత్రం ఇప్పుడు లేదు.

చూడడానికి ఏముంది అనిపించినా, అందరినీ అక్కున చేర్చుకుంటూ, వలస పోయినవాళ్ళు తిరిగి వస్తారా అని ఆశతో ఎదురు చూస్తూ క్రమంగా వయసైపోతున్న గ్రామం. బావులు ఎండి, చెట్లు నేలకొరిగి జవసత్వాలుడుగుతున్నాయి. ఊళ్ళో ఉండిపోయి అలాగే మిగిలిపోయిన వాళ్లను చూసి ఇంకా ఎందుకు పట్నం పోలేదు అనిపిస్తుంది. బహుశా జీవితం, లక్ష్యాలు అంటూ సాగిపోయే నా లాంటి వాళ్ళు చూడలేనిదేదో చూసే ఆత్మజ్ఞానం అయినా వాళ్లకు ఉండి ఉండాలి లేదా పట్నంలో దొరికే అవకాశాలు పట్టని అజ్ఞానం అయినా. ఈ వలసలు కూడా ఏదో ఒక కోరిక, బలం, అవసరం ఉన్నవాళ్లకు మాత్రమే మెరుగైన జీవితం ఇచ్చే జీవితపు నాటకం ఏమో.