వ్యాసాలు

                                  

1. జీడిగింజ-ప్రాముఖ్యం

గ్రామీణుల జీవితంలో ప్రాధాన్యత కలిగిన అనేక వస్తువుల్లో జీడిగింజ ఒకటి. జీడిగింజ అనగానే ముందుగా మనకు గుర్తుకు వచ్చేది దాని ‘నలుపురంగు‘. అందుకే అది ‘నల్లజీడి‘గా ప్రసిద్ధి పొందింది. వంటల్లో ఉపయోగించే దాన్ని తెల్లజీడి, కొండజీడి, కాజు అని అంటారు. అన్నిపళ్లలో (ఫ్రూట్స్)లో గింజ ఉంటుంది. కాని జీడిగింజ పండుకు వెలుపల ఉంటుంది. ఈ విధంగా దీనికి రంగులోనే కాకుండా స్వరూపంలోనూ ఓ వైశిష్ట్యం ఉంది. నల్లజీడిగింజ ఆంగ్ల నామం మార్కింగ్ నట్, ట్రేసింగ్ నట్.

2. భారతీయ భాషల్లో నల్లజీడిగింజ పేర్లు

కన్నడం : అగ్నిముఖి, భల్లాతక, చేర, గెర్కాయి, కేరుబీజ.

తమిళం  : కెల్కొట్టాయి, అరుత్కర్మ్, కెరాన్ కొట్టాయి, ఎరిమముఖి, పెంగొట్టాయి, సెరావొట్టాయి.

తెలుగు : జీడి, తుమ్మెద మామిడి, నల్ల జీడి, భల్లాతక, గుడోవా,

మరాఠీ :   బిబ్బ, బిభ, బిబో, బిబ్బా,

మళయాళం : అలక్కుచేరు, కేరు, కెర్కోట్ట, షెగ్గొట్ట, తెల్కొట్ట.

హిందీ: ఖిలావా, బేలతక్, భేలా,

3. వివిధ గ్రంథాల్లో జీడి పేర్లు, గుణాలు

3.1 జీడిపేర్లు: సర్వమూలికా గుణరత్నాకరమ్ (పుట. 104) లో నల్లజీడి (భల్లాతక)కి ఉన్న పర్యాయపదాలు, దాని రుచులు, లక్షణాలు, మొదలైనవాటిని సంస్కృత శ్లోకాల్లో ఇచ్చారు. వాటి చీకను కింద తెలపడమైంది. భల్లాతకః, నభోభల్లీ, రవృక్షః, అగ్ని వక్రకః, అరుష్కర, రూక్ష్మ, తపనః, అగ్నిముఖీ, ధను

3.2. జీడిగుణాలు: జీడిపండు వగరుగా, మధురంగా ఉంటుంది. కొంచెం కాక (వేడి) చేస్తుంది. వీర్యవృద్ధిని కలుగజేస్తుంది. వాతం, శ్లేష్మం, ఉదరరోగం, అనాహం, కుష్టువు, అర్మరోగం, గ్రహణి, గుల్మం, జ్వరం, శ్విత, అగ్నిమాంద్యం, క్రిమిజ్వరాలను పోగొడుతుంది, కఫరోగం, బడలిక, వాపు, కడుపుబ్బరం, మలబద్ధకం, శూల, ఆధ్యానం, కృమలను పోగొట్టుతుంది. దాని మజ్జ అతితాపం, పిత్తం, వాతం, అరుచిని హరిస్తుంది. అంతేకాక శీఘ్రంగా పిత్తరోగాన్ని నిర్మూలిస్తుంది. ఈ అంశాలను ‘వస్తుగుణ దీపిక’లో కూడా చెప్పారు.

4. జానపదులు – జ్ఞానపదులు – వినూత్న ప్రయోగశీలురు

చెట్లకు, తాటిచెట్లకు చీమలు పట్టుకుండా జీడి పూస్తారు, కాళ్ళ పగుళ్ళకు, మడమ శూలకు, గుర్రం మూతులకు కూడా జీడిని పెడతారు. అంతేకాక జీడిని నూనెలో కాగబెట్టి, తలకు పెట్టుకుంటారు. వీటితోపాటు గంపలు, గుల్లలు, చేటలు, జల్లెడలకు, కుండలకు కూడా పూస్తారు. అయితే ఈ విషయాలను వైద్య గ్రంథాల్లో ఎక్కడా తెలపలేదు. జానపదులు వైద్య గ్రంథాలను చదవకపోయినా జీడిగింజను నిత్యజీవితంలో ఎన్నో రకాలుగా మనుషులకు, పశువులకు వాడుకుంటున్నారు. గింజలనుండి చమురు తీసి, చమురు తీయకుండా ఆచారవ్యహారాల్లో, అటు జానపద వైద్యంలో, ఇటు ఆయుర్వేద వైద్యంలో ఉపయోగిస్తున్నారు. ‘జానపదులు జ్ఞానపదులనీ, ప్రాయోగశీలురనీ, వినూత్న శాస్త్రీయ ఆవిష్కరణల కర్తలనీ, వారు జీడిగింజలను ఉపయోగించుకునే తీరును బట్టి చెప్పవచ్చు. నిరూపించవచ్చు. ఎలాగో తెలుసుకుందాం-

4.1. ఆచారవ్యవహారాల్లో, శుభకార్యాల్లో జీడిగింజు: 4.1.1 హిందువుల వివాహ సమయంలో కుమ్మరింటి నుండి ‘అరివేణి కుండలు’ను ఇంటికి తీసుకురావడం అందరికీ తెలిసిన విషయమే. కొందరి ఇండ్లల్లో వారి ఆనవాయితీ ప్రకారం ఆ కుండలను ఇంటిలో దించిన తర్వాత, వాటిలో ఎరుపు, నలుపు, తెలుపు రంగుల్లో నైవేద్యం (అన్నం) సమర్పిస్తారు. ఎరుపుకోసం కుంకుమను కానీ, సున్నం, పసుపులు మిశ్రవాన్నిగానీ వాడ్తారు. అలాగే నలుపుకు బొగ్గును దంచి, ఆ పొడినిగానీ, మసినిగానీ వాడుతారు. ఆ నైవేద్యంపై నుండి, అరివేణులపై నుండి ‘సూదికి గుచ్చిన జీడిగింజ’ను మూడుసార్లు తిప్పి, ఆ నైవేద్యం పైన పెడ్తారు.

4,1,2. సంక్రాంతి సమయంలో పిల్లల తలపై పోసే భోగిపండ్లలో జీడి(గింజ) పండ్లను కూడా కలుపుతారు. ఇల్లు అనగానే ఇంటికి ఓ భౌతికస్వరూపం, ఆ ఇంట్లో ఉండే ఇల్లాలు (గృహిణి), పిల్లలు, పెద్దలు, గొడ్డుగోదలు (పశుసంపద), వాటి పిల్లాజెల్లా మొదలైనవి గుర్తుకు వస్తాయి. వీటికి జీడిగింజకు ఉన్న సంబంధం కూడా తెలుసుకుందాం. 4.2. గృహిణులకు నిత్యావసర (ఔపయోగిక) వస్తువు: 1, పప్పులకు, పొడులకు క్రిమిసంహారక పదార్థం (మందు), 2. వస్తువుల మన్నికకు, దృఢత్వానికి ఉపయోగపడే రసాయనం, 3. ఆయురారోగ్యాలను కలిగించే మందు దినుసు.

4.2.1. క్రిమిసంహారక పదార్థం: దీర్ఘకాలం నిలవ ఉండే పప్పులు, మిరపపొడి, దనియాలపొడి, పసుపు పొడి, మొదలయిన వాటిలో జీడిగింజలను వేసిపెట్టడంవల్ల పురుగు పట్టదు. గింజ ఘాటువల్ల ఆ పొడుల్లో తెల్లపురుగు వంటి క్రిమికీటకాదులు చేరవు, పొడులు చాలాకాలం నిలువ ఉంటాయి.

4.2.2. వస్తువులకు మన్నిక: జీడినూనెను (చమురును, రసాన్ని, తైలాన్ని) చేటలు, జల్లెడలు, గుల్లలు, కుండలు, మొదలైన వాటికి దట్టగా పట్టించడం వల్ల అవి సుదీర్ఘకాలం మన్నికతో ఉంటాయి. అవి జీడినూనెతో గట్టిపడతాయి, కిందపడ్డా విరిగిపోవు. వాటి పేడు (చెక్క బడ్డ)కు కూడా పురుగు పట్టదు.

మామిడికాయ వంటి నిలవపచ్చళ్ళకు ‘జీడిపోత పోసిన కుండలు’ను ఉపయోగిస్తారు. అవి నేటి జాడీలలాగ పనిచేస్తాయి. పూర్వకాలంలో జీడిపోత పోసిన (పూత పూసిన కుండల్లోనే పచ్చడి పెట్టుకొన్నారు. అందులోనే నిలవ చేసుకున్నారు. అందుకోసం జీడగింజలతో ‘బట్టీ’ పెట్టి, వాటినుండి చమురును తీశారు. దాన్ని దట్టంగా కుండలలోపల పట్టించారు. అది ఆరిన తర్వాత అందులో పచ్చడిని నింపారు. జీడిగింజ చమురువల్ల కుండగోడలు గట్టిపడతాయి, అంతేకాక, కుండలను ఉప్పుకారం పచ్చడికుండ ‘మట్టి’ పచ్చడిలోకి రాలదు.

4. 3. ఆయురారోగ్యాలను కలిగించే మందు దినుసుః గృహవైద్యంలో జీడిగింజను మించిన మరో వస్తువు లేదంటే అతిశయోక్తి కాదు. దీన్ని అంటువ్యాధులు, దగ్గులు, చర్మవ్యాధులు, నొప్పులు, చుండ్రు, మొదలైన వాటికి ఉపయోగిస్తారు.

ఇంట్లో శిశువులు, పిల్లలు అకారణంగా గుక్కపట్టి (నిర్విరామంగా) ఏడుస్తుంటారు. వారి ‘ఏద్పు’కు దృష్టిదోషం (దిష్టి) కారణం అనుకుంటారు. మాటలు  204 వచ్చిన పిల్లలైతే, కడుపు పట్టుకొని, కడుపు నొస్తుందని ఏడుస్తారు. వారి కడుపు మీద వేలుతో కొట్టి చూస్తారు. కడుపు ఉబ్బరంగా ఉండి, ‘టక్ టక్’ అని శబ్దం వస్తే, ‘సరదృష్టి – దిష్టి’ కారణం అనుకుంటారు. అప్పుడు డబ్బడం లేదా ఒక ఇనుప చువ్వకు జీడిగింజను గుచ్చి, దానికి అగ్గిని అంటిస్తారు. దానిని ఎడమచేతిలో పట్టుకొని, పిల్లల మీదినుండి తల చుట్టూ వలయాకారంగా తిప్పి, ఆ తర్వాత ముఖం మీది నుండి కిందికి ‘దిగతుడుస్తారు. ఆ జీడిగింజ చిటపటలాడుతూ, పల్చటి చమురు (రసం) కారిస్తే దృష్టిదోషం (దిష్టి/ జిష్టి) తగిలిందనీ, చిటపటలాడకుండా చిక్కటి రసాన్ని కారిస్తే, దృష్టిదోషం తగల్లేదని భావస్తారు. రోగం పోవాలని భావించినపుడు, దేనినైనా తిప్పి తీయదల్చుకున్నప్పుడు, వ్యక్తులకు పైనుండి కిందికి దిగతుడవాలి. అంటే చేతిని పైనుంచి కిందికి తేవాలి. అలా గాకుండా చేతిని కిందినుండి పైకి ఎగతుడిస్తే, రోగమైనా, జిష్టి అయినా ఎక్కువవుతుందని

కలరా వంటి అంటువ్యాధులు ప్రబలినప్పుడు చిన్నా పెద్దా భేదం లేకుండా ఈ జీడిగింజ చమురును పాదం మధ్యలో (అరికాలులో పెట్టుకుంటారు. పిల్లలకు, పెద్దలకు రకరకాల దగ్గులు వచ్చినప్పుడు, జీడిగింజను కచ్చె పిచ్చె మెత్తగా కాకుండా, కసపిస గా దంచి, పాలల్లో వేసి, మరిగించి, వడబోసి, బాధితులకు తాగిస్తారు.

స్త్రీలు నిరంతరం నీళ్ళల్లోనే పనిచేయాల్సి ఉంటుంది. అలాంటప్పుడు చేతిగోళ్ల పక్కన, కాలివేళ్ళ మధ్య దురద, నొప్పి కలుగుతుంది. ఆ చిగురును సన్న సూదిమొనతో కొంచెం అటుఇటు అని (కెలగించి), ఆ సందుల్లో జీడిగింజ నూనె (రసం) పూయాలి. దానివల్ల నొప్పి, దురద (ఇన్ఫెక్షన్) తగ్గుతుంది. అంతేగాకుండా, కాలి మడమలు పగిలి, నెర్రెలు (వెడల్పుగా చీలడం) ఏర్పడతాయి. నడవడానికి కూడా చాలా ఇబ్బందిగా ఉ ంటుంది. అలాంటప్పుడు ఆ నెర్రెలకు జీడిపూస్తే, నొప్పులు తగ్గుతాయి, నెర్రెలు మానతాయి.

మడమనొప్పి లేచినా, మడమ వెనకాల ‘గుర్రం మూతులు’ వచ్చి, నొప్పి కలిగినా, జీడిగింజతో కాల్చాలి. గింజకు ఒకవైపు చిన్నరంధ్రం పెట్టి, మరోవైపు డబ్బడం గుచ్చి, దీపానికి (సెగకు) కాలిస్తే, అందులో నుండి జీడినూనె బయటకు వస్తుంది. వేడిగా ఉన్నప్పుడు అలాగే కాలుకు పెట్టి నొక్కాలి. కొందరికి ఇది పడక వుండు కూడా అవుతుంది.ముల్లు గుచ్చుకొన్నచోట కూడా ఇలా చేస్తే, నొప్పితగ్గుతుంది.

పూర్వం తలకు మరిగించిన మంచినూనె వాడారు. ఆ నూనె మరుగుతున్నప్పుడు అందులో కొంచెం ఆముదం, సువాసనకోసం కచ్చూరాలు, తుంగగడ్డలు వేసేవారు. ఆ నూనెలోనే నల్లజీడిగింజలను కూడా వేసేవారు. అందులో వేయగానే అవి చిట్లి (పగిలి), అందులోని చమురు నూనెలోకి వచ్చేది, చల్లారిన తర్వాత దాన్ని వడగట్టి, తలకు రాసుకునేవారు.

4.4. దిష్టి తగలకుండా పశువులకు, వాహనాలకు జీడిగింజల దండలు: గ్రామాల్లో ఆవులు, బర్రెలు ఈనగానే (ప్రసవించగానే), వాటికి పెయ్యి కడిగి (స్నానం చేయించి), ‘జీడిగింజల దండ’ కడ్తారు. ఈనిన కొత్తలో దూడ చిన్నగా ఉండి, పాలు తక్కువగా తాగడం వల్ల పొదుగు బరువుగా ఉంటుంది. దూడ కూడా గంతులు వేస్తూ అందంగా, ఆనందదంగా ఎగురుతుంటుంది. వాటిని కొందరు ఈర్ష్యాసూయలతో చూస్తారని, వారి చూపువల్ల ఆ తల్లీపిల్లలకు దిష్టి తగుల్తందని భావిస్తారు. దిష్టి తగిలితే పాలు తగ్గుతాయి. పాడిపశువులు ఎండిపోకుండా ఉండాలని, నల్లదారానికి కుచ్చిన జీడిగింజలదండలను వాటి కాలుకుగానీ, మెడకుగానీ, రెండింటికిగానీ కడ్తారు. జీడిగింజల దండలు అంగడి (సంత) జరిగిన రోజు కొనుక్కోవచ్చు. ఆ దండల్లో జీడిగింజలతోపాటు గవ్వలు, పగడాలు (ఎర్ర పూసలు) కూడా ఉంటాయి. కొందరు ఆ దండలో నిమ్మకాయలు కూడా కలిపి కడ్తారు. అంతేగాకుండా వాటికి ఏమైనా జరిగినా, పాలు ఇవ్వక పోయినా, మేత మేయకపోయినా, పాలు ఇగిరిపోతున్నా, పెరుగు బంకలాగా సాగుతున్నా, వాటికి దిష్టి తగిలిందని, జీడిగింజులతోపాటు, మిరపకాయలతో కూడా దిష్టి తీస్తారు.

ద్విచక్ర వాహనాలు, ఆటోలు, కార్లు, వ్యానులు, లారీలు, మొదలైన వాహనాలు, ఎద్దుల బిళ్లు, వ్యాపార సంబంధ ఇతర వాహనాలకు కూడా దృష్టి తగలకుండా జీడిగింజల దండలను కడతారు.

4.5. జీడిగింజ (చమురు / నూనె) చెట్లు: తాటి చెట్లను ‘భూలోక కల్పవృక్షాలు’ అంటారు, తాటి ‘కల్లు’ను తాగడానికి గండుచీమలు బారు (వరసలు) కడ్తాయి, కల్లుగీత కార్మికుడు రోజుకు మూడుసార్లు కల్లు తేవడానికి చెట్టు ఎక్కవలసి ఉంటుంది. చెట్టుపైకి వెళ్తుంటే అవి కుడుతుంటాయి. వాటి బాధకు తాళలేక కిందికి దునికితే, కార్మికుని ప్రాణాలకు అపాయం ఏర్పడుతుంది, గాయాలవుతాయి. ఈ కారణంగా వాటి బాధ పోవడానికి, ఆ చెట్టుపైకి ఎక్కకుండా ఉండడానికి తాటి చెట్టు చుట్టూ జీడిచమురుతో వెడల్పుగా ‘జీడికట్టు’ పెడ్తారు. అంతేగాకుండా తాటికల్లుపై ‘నరదృష్టి’ పడకూడదని, కల్లు ఉత్పత్తి తగ్గ కూడదని, చెట్టు ఎండిపోకూడదని చెట్టుమొదలుకు జీడిగింజనూనెతో ‘జీడికట్టు’ను వలయాకారంగా పెడ్తారు. ఈ జీడికట్టునుండి వచ్చే ఘాటువల్ల గండుచీమలు కూడా కల్లుతాగడానికి చెట్టుపైకి ఎక్కవు.

4.6. బట్టలకు గుర్తులు పెట్టడానికి రజకులు వాడతారు: జీడిగింజను ‘మార్కింగ్ నట్, దోభీ నటి’ అని కూడా అంటారు. దీనికి ఈ పేరు వారివల్లనే వచ్చింది. అందరికన్నా రజకులు తెలివైనవారు అనే గుర్తింపు కూడా జీడిగింజ వల్లనే వచ్చిందంటే ఆశ్చర్యంలేదు.

| బట్టలు ఏ ఇంటివో తెలుసుకోవడానికి చుక్కలతో ఒక గుర్తును ఏర్పాటుచేసుకుంటారు. ఆ గుర్తులను ఆయా ఇంటివారి బట్టలపైన నల్ల జీడిగింజ చమురుతో పెడ్తారు. బట్టలు చిరిగిపోతాయి, కాని జీడిగింజ చమురు గుర్తులు పోవు.

జీడిచమురు పైన తెలంగాణలో ఒక ఉయ్యాలపాట కూడా ఉంది. ‘ఒక మరదలు (ఆడపడుచు) తన అన్నభార్య (వదిన) వద్ద పట్టుచీరను అడుక్కొని, కట్టుకొని, ‘బతుకమ్మ’ ఆడడానికి వెళ్తుంది. ఒక ఆకతాయి అబ్బాయి ఆమె పట్టు చీరపైన చిత్తన గొయ్య (రంగులు చిమ్మేగొట్టం)తో ‘జీడి చమురు’ను కొడ్తాడు (చిల్లిస్తాడు). ఆ అమ్మాయి ఆ చీరతో ఇంటికి వెళ్తే, వదిన కొత్తచీర అని భయపడి, రజకుని వద్దకు వెళ్తుంది. దాన్ని ఉతికి, మచ్చలు పోగొట్టి ఇవ్వమని అడుగుతుంది. ఆ రజకుడు ఇదే సమయమని, ఆమె భయాన్ని తన స్వార్థానికి వాడుకుంటాడు. ‘నువ్వు నన్ను పెండ్లి చేసుకుంటే, తికిస్తాను’ అంటాడు. అందుకు ఆమె ఒప్పు కుంటుంది, పెండ్లి చేసుకుంటుంది. అయితే రజకుడు ఆ చీరను ఎంత ఉతికినా మచ్చలు పోవు. ఆమె పుట్టింటికి పోదు, ‘ఫస్ట్ ఎయిడ్ బాక్స్ లోని అయొడిన్ లాగా మంచికి, చెడుకు పైన చెప్పుకున్న విధంగా గ్రామాల్లో జీడిగింజ ఒక ఔషధంగా ఉపయోగపడుతున్నది. ఆయుర్వేద గ్రంథాల్లో ఆయుర్వృద్ధి కోసం, కుష్టు, ఆర్మరోగాలు పోగొట్టడానికి, పుండ్లమచ్చలు పోగొట్టడానికి, రోగనిరోధకశక్తిని మొదలైనవాటిని పెంచుకోవడానికి నల్లజీడిగింజలను వాడారని తెలుస్తున్నది. ఈ నల్లజీడిగింజతో జానపదులు చేసే వైద్యం ఎంతవరకు శాస్త్రీయమైందో తెలుసుకోవడానికి కూడా ఆయుర్వేద వైద్యగ్రంథాలను సంప్రదిస్తే బాగుంటుంది. 5. ఆయుర్వేద వైద్య గ్రంథాల్లో నల్లజీడి

ఆయుర్వేద గ్రంథాలు: 1. అగ్నివేశమహర్షి రచించిన చరక సంహిత, 2.సుశ్రుత సంహిత, 3. ధన్వంతరి, 4. బసవరాజీయమ్, 5. భైషజ్యరత్నాకరమ్ 6. సర్వమూలికా గుణరత్నాకరమ్, 7. వస్తుగుణదీపిక, మొదలైనవి బాగా ప్రసిద్ధి పొందాయి.

‘కృతయుగంలో చరక సంహిత, త్రేతాయుగంలో రసరత్నాకరమ్, ద్వాపరయుగంలో సిద్ధ-ద్యాభువు, కలియుగంలో బసవరాజీయమ్ శ్రేష్ఠమైన గ్రంథాలని బసవరాజీయం (పుట. 3)లో చెప్పారు. అలాగే ధన్వంతరి ఆయుర్వేద గ్రంథంలో కూడా చరక సంహిత, తర్వాతనే సుశ్రుత సంహిత అని చెప్పారు. వస్తు గుణ దీపిక (పుట 35) లో జీడిగింజ పేర్లను, గుణాలను కూడా చెప్పారు. కాబట్టి ముందుగా చరకసంహితలో జీడిగింజ గురించి ఏం చెప్పారో చూద్దాం. చరక సంహిత మూడు అంశాలు 1. భల్లాతక క్షీరరసాయన యోగం (పుట 35), 2. భల్లాతక క్షౌద్ర రసాయనం (పుట 37), 3. భల్లాతక తైలప్రయోగం (పులు 37) గురించి చెప్పారు.

5.1. చరక సంహిత-భల్లాతక క్షీర రసాయన యోగం: వాతావరణ వైపరీత్యాల వల్ల, వృక్షసామాన్యమైన రోగాలవల్ల చెడిపోని, రసంతో బాగానిండినవి, మంచి పరిమాణం కలవి, నేరేడుపండ్లలాగ నల్లని కాంతి కలిగిన నల్లజీడిగింజలను జ్యేష్ఠమాసంలోనైనా, ఆషాఢమాసంలోనైనా తెచ్చుకోవాలి. వాటిని యవలరాశిలోనైనా, ఉద్దుల (ఎనుముల) రాశిలోనైనా నాల్గునెలలు పెట్టాలి. ఆ తర్వాత ఆ గింజలను వెలికి దీయాలి. ఆరోగ్యవంతుడైనవ్యక్తి వాటిని ఆరోహణావరోహణాక్రమంలో 30 రోజులు వాడాలి. పైన చెప్పుకున్న జీడిగింజల నుండి తొలుత పదింటిని నలగ దంచాలి. దానికి ఎనిమిది భాగాలు నీళ్లు పోసి, ఎనిదవ వంతు మిగిలేటట్లు కాచాలి. ఆ రసాన్ని వడగట్టాలి. అందులో ఆవుపాలు కలపాలి. వాటిని తాగే ముందు నోటికి ‘నెయ్యి’ని పూసుకోవాలి. పాలతో కూడిన ఆ జీడిగింజల రసాన్ని మార్గశిర మాసంలోనైనా, పుష్యమాసంలోనైనా తాగాలి. ఇది మొదటి దినం సేవించే పద్ధతి.

రెండవదినం నుండి మిగిలిన (29) రోజులు రోజుకు ఒక్కొక్కటి చొప్పున (10-1) పెంచుకుంటూ పోవాలి. అలా రోజుకు ఒక్కొక్క జీడిగింజ వంతున పది కన్న ఎక్కువగ చేర్చుకుంటూ పైన చెప్పిన విధంగా ఎనిమిదిపాళ్లు నీళ్లు పోసి, ఎనిమిదవ భాగం మిగుల కాచి, వడగట్టి, అందులో పాలు కలుపుకొని తాగాలి. ఈ విధంగా ఒక్కొక్క గింజవంతున హెచ్చించుకుంటూ, ముప్ఫైగింజలు అయ్యే వరకు, పైన చెప్పిన విధంగానే తాగాలి. ఆ గింజల సంఖ్య ‘ముప్పై’ అయిపోయిన మరుసటి రోజునుండి. ఒక్కొక్క గింజ వంతున తగ్గించుకుంటూ, ప్రతి రోజు పైన చెప్పిన విధంగానే తాగాలి. అలా వాడిన మొదటినుండి ఉపయోగించినవన్నీ కలిపి, ‘ఒక వేయి’ సంఖ్య అయ్యేవరకు మాత్రమే తాగాలి. వేయిసంఖ్య కాగానే పూర్తిగా మానాలి.

పై రసాయనం వాడినప్పుడు, ప్రతిదినం ఔషధం జీర్ణమై, ఆకలి కల్గినపుడు ‘రాజనాల’ అన్నమైనా లేదా 60 రోజుల్లో పండే ‘సంబావుల’ అన్నమైనా నేతిని, పాలను కలిపి తినాలి. ఈ రసాయనాన్ని ఉపయోగించడంవల్ల యౌవనం స్థిరంగా ఉంటుంది. నూరు సంవత్సరాలకాలం సుఖంగా జీవించి ఉంటాడు. భల్లాతక (నల్లజీడి) రసాన్ని పాలల్లో (క్షీరంలో) కలిపి వాడడం వల్ల దీన్ని ‘భల్లాతక క్షీరరసాయనము’అని అంటారు. 5.2. భల్లాతక క్షౌద్ర రసాయనం: ఇంతకుముందు (నల్లజీడి గింజల గురించి చెప్పుకున్న లక్షణాలు కలిగిన జీడిగింజలను ముక్కలుముక్కలు చేయాలి. ఆ ముక్కలను ‘సన్నని రంధ్రాలు కలిగిన ఒక కుండ’లో నిండుగ పోయాలి.

భూమిలో గుంటను తవ్వి, నూనె లేదా నెయ్యిలో చాలాకాలం మాగిన (పీల్చుకొన్న) కుండను కంఠం వరకు పాతాలి. పైన చెప్పుకున్న రంధ్రాలున్న పాత్రను దానిపై ఇమిడి ఉండునట్లు బోర్లించాలి. అవి రెండూ కలిపిన చోటు వద్ద (సందులను) నల్లని బంకమట్టిని పూయాలి. దానిపైన ‘ఏడు పిడకలు’ చేత మూటుబెట్టి, ఉడికించాలి. వేడికి గింజలు పగిలి, గింజల్లోని చమురు (తైలం) కింది కుండలోకి కారుతుంది. ఆ గింజల చమురుకు ఎనిమిది భాగాలు తేనెను, రెండింతలు నేయిని కలిపి, ప్రతిదినం ఉదయం పూట, జఠరాగ్నిని అనుసరించి, వాడుకోవాలి. ఈ రసాయనాన్ని వాడడంవల్ల, నూరు సంవత్సరాల వరకు ముసలితనం దరిచేరదు (పుట 37) క్షాద్రం అంటే తేనె. 5.3. భల్లాతక తైల ప్రయోగం: పైన చెప్పిన ‘ధి’ ప్రకారం సిద్ధమైన భల్లాతక స్వరసాన్నే ‘భల్లాతక తైలం’ అంటారు. భల్లాతక తైలాన్ని, పాలును ఒక పాత్రప్రమాణం (ఆడకం) సిద్ధం చేసుకొని, అందులో సమభాగం ఆవుపాలను పోసి, అక్ష(కర) ప్రమాణం అతి మధుర కల్కాన్ని చేర్చి, స్నేహక ప్రకారం పక్వం చేయాలి. పైన చెప్పిన పాలను, అతిమధుర కల్కాన్ని మాటిమాటికి చేరుస్తూ, వంద మార్లు చేయాలి. ఈ భల్లాతక తైలాన్ని, ఇంతకు ముందు చెప్పిన భల్లాతక స్వరసంలాగా ఎనిమిదింతలు తేనెను, నాల్గవపాలు నేతిని చేర్చి, తగిన పరిమాణంలో సేవించాలి (పుట. 37).

భల్లాతక యోగ విశేషాలు పది. అవి- 1, భల్లాతక ఘృతం (జీడి, నేయి), 2. భల్లాతక క్షీరం (జీడిపాలు), 3. భల్లాతక కేంద్రము (జీడి, తేనె), 4. గుడ భల్లాతకము (జీడి, బెల్లం), 5, భల్లాతక యూషము (జీడి,గంజి), 6, భల్లాతక తైలము (జీడి తైలం), 7. భల్లాతక ఫలము, (జీడి, మాంసం- జీడిగింజలను చేర్చి సంస్కరింపదగిన మాంసం),

8.భల్లాతక సక్తువు (జీడి, సత్తుపిండి జీడిగింజలను చేర్చి, సంస్కరింపబగిని సత్తుపిండి). 9. భల్లాతక లవణము (జీడి, లవణం), 10, భల్లాతకతర్పణము (వేపుడు బియ్యపు పిండిని మూకుటిలో వెచ్చ జేయుచు, అందులో నీరు పోసి, ఉడికించిన ముద్ద) పైన చెప్పిన వాటితో వేరువేరుగా సంస్కారం చేయబడినదే భల్లాతకమృతం.

ఆయుర్వేదంలో మిక్కిలి ప్రసిద్ధిపొందిన రెండవ గ్రంథం- సుబ్రత సంహిత, అందులో మూడు విషయాలు- 1. భల్లాతక తైలం కృష్ణకర్మకు లేపనం (పుట 29, 30), 2.భల్లాతక కల్పం (పుట,122), 3. భల్లాతక ధానాలు (పుట 123,124) గురించి చెప్పారు. 5.4. భల్లాతక తైలం (లేపనం) కృష్ణకర్మకు లేపనం: వ్రణం (పుండు), మచ్చలు ఏర్పడినపుడు ‘కృష్ణకర్మ’ను చేయాలి. అందుకు ‘భల్లాతక తైల లేపనం’ చేయాలి.

నల్లజీడిగింజలను ముందుగా ఏడురోజులు గోమూత్రంలో తడిపి, ఎండబెట్టాలి. తరువాత పాలలో నానవేయాలి. బాగుగా నానిన తర్వాత వాటిని తీసి, మధ్యకు రెండు ముక్కలుగా కత్తిరించాలి. వాటి కింది భాగంలో చిన్న రంధ్రాలున్న ఇనుప పాత్రలో పోయాలి. వేరొకమట్టి పాత్రకు లోపల నేతిపూసి ఆరబెట్టాలి. దానిని భూమిలో మెడ వరకు పాతిపెట్టాలి, దాని మూతిమీద జీడిగింజలు పోసిన ఇనుపపాత్ర అడుగుమోపి, నిలబెట్టి, దాని మూతిమీద మూకుడు బోర్లించి, మెత్తాలి. ఆ ఇనుపకుండ చుట్టు పిడకలు పేర్చి (పెట్టి) పుటం వేయాలి. అప్పుడు ఆ జీడిగింజలు చమురు అడుగున ఉన్న మట్టి పాత్రలోనికి దిగుతుంది. దానిని మెల్లెగ తీయాలి. అందులో మేకలు, గొర్రెలు, ఆవులు, గేదెలు, మొదలైన వాటి డెక్కల గిట్టలను కాల్చి, ఆ మసిని మెత్తగా నూరి కలిపి, తెల్లగా ఉండే కురుపు మచ్చలపైన పూయాలి. దానివల్ల ఆ మచ్చలు నల్లబడి శరీరం సవర్ణమగును, (“కృష్ణకర్మ’కు భల్లాతక తైలం లేపనం, చికిత్సాస్థానం, ప్రథమ అధ్యాయం, పుట 29, 30 6. జానపదులు ప్రాయోగిక జ్ఞానం: పైన చెప్పుకున్న జీడిగింజ జానపదులు నిత్యజీవితంలో ఒక భాగమై, సుస్థిర స్థానాన్ని సంపాదించుకొని ఉంది. ఇలా వారికి ‘ఔపయోగిక వస్తువు’గా, జీర్ణాశయవ్యాధులు మొదలైన వాటికి ‘వైద్య దినుసు”గా అనేక విధాలుగా పనికి వస్తున్నది. ఇలాంటి నల్లజీడి గురించి జానపదులు, వైద్యశాస్త్ర గ్రంథాలు ఏమన్నాయో కూడా తెలుసుకున్నాం.

జానపదుల పూర్తిగా ప్రాయోగిక వైద్యం, ప్రాయోగిక జ్ఞానం, వైద్య గ్రంథాలలో చెప్పని అనేక రోగాలకు కూడా ఈ జీడిగింజను ఔషధంగా ఉపయోగిస్తున్నారు. జీడిగింజలనుండి తైలం తీసే పద్ధతిని జానపదులను చూసి, వైద్యులు నేర్చుకున్నారా?

వైద్యులను చూసి, జానపదులు నేర్చుకున్నారా? అనే సంధిగ్ధావస్థ ఎవరికైనా కలుగుతుంది. ఇప్పటికీ కల్లుగీత కార్మికులు బట్టీ పెట్టి, జీడిగింజలనుండి చమురును తీస్తున్నారు. ఏది ఏమైనా జానపదుల జీవితంలో ‘జీడి’కి ప్రాశస్త్య స్థానమున్న దనేది సుస్పష్టం.

ఆధార గ్రంథాలు:

1 . అగ్నివేశమహర్షికృత చరకసంహిత, పండిత నుదురుపాటి విశ్వనాథ శాస్త్రి (వ్యాఖ్యానం), రోహిణి పబ్లికేషన్స్, రాజమండ్రి, ప్రథమముద్రణ, 2010.

2. పండిత మల్లంపల్లి భైరవమూర్తి పంతులు, ధన్వంతరి ఆయుర్వేద గ్రంథము. ఎ.బి.ఎస్. పబ్లిషరు, 4వ ముద్రణ. సంవత్సరం

3. బసవరాజు. బసవరాజీయము. ఎ.బి. ఎఎస్ పబ్లికేషన్స్, రాజమండ్రి, 1998.

4. రామచంద్రరావు, పువ్వాడ, భైషజ్య రత్నాకరం, రోహిణి, పబ్లికేషన్స్, 2016.

5. సుబ్బారాయుడు, యర్రా, వస్తుగుణ దీపిక, ఎ.బి, ఎఎస్ పబ్లిషర్పు, 11వ ముద్రణ. 2010.

6. సుశ్రుతుడు. సుశ్రుత సంహిత, ద్వితీయ ముద్రణ, 2014.

7. సూర్యనారాయణరావు, పువ్వాడ సర్వమూలికా గుణరత్నాకరం, ముద్రణ మోహన్ పబ్లికేషన్స్ 2016

“ఓం ఐం.. హ్రీం…క్లీం…! అంటూ ఒకొక్క నామాన్ని ‘కుంకుమ’తో అమ్మవారి పాద – చరణాలవిందములకు ఎంతో భక్తితో ప్రతి నామం చివరలో ‘నమః’ అని పలుకుతూ కుంకుమను స్వీకరించమని అమ్మవారికి సమర్పిస్తాము.
అమ్మవారి పూజలో ఎక్కువగా ‘కుంకుమ’ పూజ ఉంటుంది. ఇది ఎన్నో ఏళ్ళ తరబడి ఆచరణలో ఉంది. ఎప్పుడు, ఎలా, ఎవరినుంచి ఈ ఆచారం వచ్చిందో ఇంతవరకూ తెలియదు.

అచ్చమైన స్వచ్ఛమైన కుంకుమ పొడిని పసుపునుంచి తయారు చేస్తారు. ప్యూర్ పసుపు తీసుకొని దానిలో
నిమ్మరసం,కొంత కర్పూరం వేసి కలిపితే కుంకుమ తయారయి, పూజకు సిద్ధమయ్యింది. ఒకసారి కుంకుమ తయారైన తర్వాత పసుపు తన మునుపటి సువాసన కోల్పోతుంది. ఈ కుంకుమలో ఓ కొత్త సుగంధం వాసన తయారై దాని సువాసన విస్తరిస్తాయి. ప్యూర్ కుంకుమ చేతికి అంటుకోదు. బాగా తడి ఆరి పొడి పొడిగా ఉంటుంది. దైవజ్ఞ శక్తి ఈ కుంకుమలో కలిసి విస్తరిస్తుంది.
పూజలో అర్చనలోనూ, నుదట పై కుంకుమ కూడా ఆకర్షింపజేస్తుంది. కుంకుమనుంచి చైతన్యం చెలరేగి అన్ని చోట్ల విస్తరిస్తుంది. అదే కుంకుమ మహత్యం.

అమ్మవారికి ఇష్టమైన కుంకుమార్చన అమ్మని ఆకర్శించి భక్తులను రక్షిస్తుంది. అర్చనలలో అష్టార్చన 108 నామాలు పఠిస్తూ కుంకుమతో అర్చన చేయడం జరగుతుంది. సహస్రార్చనలో 1008 వివిధ నామాలతో కుంకుమతో అర్చన చేస్తూ అమ్మను కొలుస్తారు. ఈ ఒకొక్క నామం ఉచ్చరించేప్పుడు అది హృదయారవిందంనుంచి వికసించి భక్తి పూర్వకంగా నామంతో సహ కుంకుమను అమ్మ పాదాలకు సమర్పించడం జరుగుతుంది. ఇది ప్రతి వ్యక్తిలోను ఒక ఆధ్యాత్మికమైన భావన కలిగించి శక్తిని చేకూరుస్తుంది.

‘ఓం’- ఓం అనే అలలు ప్రపంచమంతా విస్తరించి, సృష్టి, స్థితి, లయ లో చేరి ఒకటై కలిసిపోతుంది. ఒక సారి ఉచ్ఛరించినప్పుడు వ్యక్తిలో ఈ మూడు అంశాలలో, ఏదైనా ఒకటి ప్రయోగంలో ఉంటుంది. ‘ఐం’- మహా సరస్వతిని ధ్యానించే
మొదటి ఉచ్చరణ.
‘హ్రీం’- మహా లక్ష్మిని ధ్యానించే
మొదటి ఉచ్చరణ. ”క్లీ’- మహా కాళిని ధ్యానించే
మొదటి ఉచ్చరణ.
ఇలా నామాలతో కుంకుమా చేయడం వల్ల వ్యక్తికి శాంతి, రక్షణ, విజయం, మంచి ఆరోగ్యం కలిగి, సంపన్నులు కావడం జరుగుతుంది. అమ్మవారికి చాలా ప్రియమైనది. కుంకుమ-అర్చన. అందుకే అర్చనతో అమ్మవారిని ఆకర్శించ గల అద్భుత శక్తి ఒక ‘కుంకుమ’కే గలదు..

బ్రుకుటి మధ్యన కుంకుమ, తిలకధారణతో బొట్టు పెట్టుకోవడమన్నది స్త్రీలకు అలంకరణే కాదు, అది సౌభాగ్యచిహ్నం కుంకుమ పెట్టుకోకుండా పూజ చేయకూడదని చెబుతారు పెద్దలు. సుదుటన తిలకం బొట్టు బిళ్ళ ధరించినప్పటికీ పాపిల్లో కుంకుమను ధరించాలి వివాహితులు పురుషులు కూడా పూజకు ముందు కుంకుమ, చందనం, విభూమి, సింధూరంతో బొట్టు పెట్టుకుంటారు. నుదుటన ధరించే బొట్టు శుభప్రదంగా భావించబడుతోంది. పురాణ గ్రంథాలలో నిదుట తిలక ధారణ పవిత్రత గురించి తెలుపబడింది. లక్ష్మీదేవి ఐదు ప్రాంతాలలో ఉంటుందట. ముత్తయిదువ పాపిట భాగంలో పెట్టుకునే కుంకుమ వద్ద, గోమాత వెనుక భాగంలో, ఏనుగు యొక్క శిరస్సు భాగంలో, తామర పూలలో, బిల్వ దళాలలో లక్ష్మి ఉంటుంది.

మతపరంగా వారు నుదుటన పెట్టుకునే తిలక ధారణలో వ్యత్యాసాలు ఉంటాయి. శైవులు నుదుటన విభూదితో మూడు రేఖలను అడ్డంగా గీసుకుంటారు. ఆ రేఖల మధ్యన కుంకుమను పెట్టుకుంటారు. వైష్ణవులు నిలువుగా మూడు నామాలను పెట్టుకుంటారు. శాక్తేయులు ఎర్రటి కుంకుమతో పెద్ద బొట్టును చేయుటన ధరిస్తారు. తమిళులు నుదుట మీద పెట్టుకున్న బొడ్డుపైన విభూదితో చిన్న అవరేఖను పెట్టుకుంటారు. మన సాంప్రదాయంలో కుంకునుకు ఎంతో ప్రాధాన్యత ఉంది. స్త్రీలు నుదుటన తిలకాన్ని కానీ, బొట్టుబిళ్ళను గానీ పెట్టుకున్నప్పటికీ పాపిల్లో కుంకుమను పెట్టుకోవడం శుభసూచకంగానూ, సౌభాగ్య చిహ్నంగానూ భావిస్తారు.నుదుటన బొట్టు లేకపోతే అశుభ చిహ్నంగా తలుస్తారు. అమ్మవారికి కుంకుమ పూజ చేయడం, సహస్ర కుంకు మార్చన చేయడం శుభప్రదం, వారికి అష్టఐశ్వర్యాలు, సుఖసౌఖ్యాలు, ఆనందం లభిస్తాయి.

నుదుటన కుంకుమను ధరించినప్పుడు మూలా ధారంలో ప్రారంభమైన సుషుమ్న నాడి శిరస్సులోని సహస్రాన చక్రాన్ని కలుస్తుంది. దాని పక్కనే ఉన్న ఇడ, పింగళ అనే నాడులతో, కనుబొమల మధ్య ఉండే ఆజ్ఞా చక్రానికి చేరుకుని, ఆ తర్వాత నుదుటని కలసిపోతుంది. నుదుట మీద ఉన్న ఆ స్థానాన్ని త్రికూటమని అంటారు. ఆ స్థానం నుంచి యోగశక్తి మొదలవుతుంది. అక్కడే జ్ఞాననేత్రం ఉంటుందనీ, దానికి శక్తి కలిగించటానికి, నుదుటన కుంకుమను ధరించాలనీ ఆధ్యాత్మికులు చెబుతున్నారు.

బొట్టు పెట్టుకునే ఆచారం, శిశువు పుట్టి పురిటిస్నానం అయిన వెంటనే చేసే వారసాలు, నామకరణపు వేడుకలతోనే ఆరంభమవుతుంది. నల్లటి బొట్టును శిశువు నుదుటన పెడతారు. ఆ నల్ల బొట్టును ఇంట్లోన పెద్దవారే తయారు చేస్తారు. పాపాయికి దిష్టి తగలకుండా ఉండాలని ఆ విధంగా నల్లబొట్టును పెడతారు పెద్దలు. స్త్రీలే కాదు, పురుషులు కూడా కుంకుమ బొట్టును పెట్టుకునే, వారు పూర్వపు రోజుల్లో స్త్రీలు నుదుటి మధ్యన కుంకు మను పెట్టుకునేవారు. చరిత్రను పరిశీలిస్తే రాజులు యుద్ధ భూమికి వెళ్ళేటప్పుడు రాజులు తమ భర్తలకు వీర తిలకాన్ని దిద్ది పంపించే వారని తెలుస్తోంది. ఈ విధంగా బొట్టుకు మన హైందవ సంప్రదాయంలో ఎంతో ప్రాధాన్యత, ప్రాముఖ్యత ఉన్నాయి.

నుదుటన కుంకుమ ధారణ వల్ల అజ్ఞాచక్రం స్పందించి, అక్కడున్న నరాలు ఉత్తేజితమవుతాయి. నొసలు మధ్యన పెట్టుకునే చందనం బొట్టు శరీరానికి చల్లదనాన్ని సమకూరుస్తుంది. అంతేకాదు, సిరిసంపదలను కలిగిస్తుంది. ఆంజనేయుని సింధూరాన్ని నొసల మధ్య పెట్టుకుంటే గాలి, ధూళి, భూతప్రేత పిశాచాలు దరి చేరవు. వారు ధైర్యవంతులవుతారు. శత్రుపీడనాన్ని తొలగించుకోగలుగుతారు. ఆయురారోగ్యాలు పెంపొందు తాయి. రామాయణంలో తిలకధారణ ప్రస్తావన ఉంది సీతారామలక్ష్మణుల వనవాస సమయంలో సీతాదేవి, శ్రీరామునితో కలసి విహరిస్తున్నప్పుడు స్వేదం వల్ల కుంకుమ చెదిరిపోయి చెమట నీటితో బొట్టు కరిగి పోయింది. అప్పుడు శ్రీరాముడు మణి శిలతో తిలకాన్ని తయారు చేసి సీతాదేవి నుదుటన తీర్చి దిద్దాడు. అశోకవనంలో ఉన్న సీత హనుమంతునితో ఆ విషయాన్ని చెప్పి హనును తనను కలసిన విషయాన్ని ఆ విషయం ద్వారా తెలుసుకుంటాడని, అప్పుడు శ్రీరాముడు విషయాన్ని గుర్తు చేసుకుంటాడని తెలియచేసింది. వివాహిత అయిన స్త్రీ నుదుటన బొట్టు లేకుండా ఉండ కూడదు. దాన్ని అశుభంగా భావిస్తారు.

ముత్తయిదువుకు కుంకుమ సౌభాగ్య చిహ్నం. పాపిట్లో పెట్టుకునే కుంకుమ భర్తకు రక్షణగా పని చేస్తుందని చెబుతారు. పేరంటానికి పిలవటానికి స్త్రీలకు నుదుటన కుంకమను పెట్టి ఆహ్వానిస్తారు. పేరంటానికి వచ్చిన స్త్రీలకు కుంకుమ పెట్టి గంధం, పసుపు రాసి సత్కరిస్తారు. ఇవన్నీ స్త్రీలకు సౌభాగ్య చిహ్నాలు ఇంటికి ఎవరైనా స్త్రీలు ముఖ్యంగా వివాహితులు వస్తే వారు వీడ్కోలు తీసుకుంటున్న సమయంలో మరువక కుంకుమతో బొట్టు పెట్టి పంపిస్తారు.స్త్రీలు చేసే నోములలో పసుపు కుంకుమ, కేదారేశ్వరీ గౌరీవ్రతం, ఉదయ కుంకుమ అనే నోములు ఉన్నాయి. ఎవరింటికైనా వెళ్ళి పేరంటానికి బొట్టు పెట్టి పిలవాలను కుంటే ఆ సమయంలో ఇంట్లో స్త్రీలు లేకపోతే గడపకు కుంకుమను.
కడపకు పెట్టే ఆచారం మనలో ఉంది. అంటే గడప లక్ష్మీదేవి అన్న భావన. కుంకుమ లక్ష్మీ ప్రధానమైనది. కుంకుమ ధారణ సౌభాగ్యవంతం. హిందూ సాంప్రదాయంలో కుంకుమ ధారణకు ఎంతో ప్రాముఖ్యత, ప్రాధాన్యత,విలువ ఉన్నాయి

       తిలకం తయారీకి తేనె, హోమయజ్ఞ భస్మాలు, ఆవు పేడ , ఆవుపాద ధూళి, పెరుగు, నెయ్యి, గోరో జనం, కస్తూరి, గోపీచందనం, బిల్వా, రావి, తులసి, భస్మం, ఎర్రచందనం, తెల్ల చందనం, అగరు, అంజీర, పసుపు, కుంకుమ, నల్లపసుపు, ఆష్టగంధం, తదితర పదార్ధా లను ఉపయోగిస్తారు. ఇవి ఆరోగ్యానికి రక్షగా కవచం వంటివి.

అమ్మవారికి ప్రియమైన కుంకుమ ఆర్చనలోని మహాత్మ్యం, అమ్మవారిని ఆకర్షించగల అద్భుతమైన శక్తి ఒక్క కుంకుమకే ఉంది. పసుపును తీసికొని నిమ్మరసం కొంత, కొంత కర్పూరం కలిపితే స్వచ్ఛమైన కుంకుమ.తయారవుతుంది. ఇది అమ్మవారికి చాలా ప్రియమైనది. మహర్షులు మనకందించిన, సంస్కావంతమైన, స్త్రీలకు ముత్తైదువతనానకి చిహన్నమైన ఈ సనాతన కుంకుమబొట్టు సంప్రదాయాన్ని నేటి యువతులు గ్రహించి.. స్త్రీల ముఖారవిందానికి, ఆభరణం అయిన కుంకుమబొట్టులోని విలువలను భావితరానకి తెలిపే ప్రయత్నం చేయాలి.

  సంజీవదేవ్ లలితకళారాధకుడు.ముఖ్యంగా చిత్రలేఖనం,ఫోటోగ్రఫీలకు కొత్తరూపులు అద్ది కృతకృత్యుడైనాడు.
తెలుగులోనే కాక సంస్కృతాంగ్ల,ప్రెంచి, వంగ,హిందీ,ఉర్దూ భాషల్లో నిష్ణాతుడు.
 విద్యాలయాల్లో చదవకుండా పోయినప్పటికి ప్రపంచానుభూతి,విదేశపర్యటానుభవము, ప్రకృతి సౌందర్యానుశీలనం ఈయనలో కవితాదృక్పథం వైపు మళ్లించింది.

రసలేఖలు,తేజోరేఖలు,సమీక్షా రేఖలు,తెల్లమబ్బులు,దీప్తిధార,తెగిన జ్ఞాపకాలు,గతంలోకి, స్మృతి బింబాలు,గ్రే అండ్ గ్రీన్ మొదలైనవి ఈయన రచనలు.

మిత్రులకు,బంధువులకు,మహా మహులకు ఉత్తరాలు రాశారు.ప్రతీ ఉత్తరం ఒక కళాఖండం.విషయ విపులీకరణ,వారి వారి స్థాయికి దగినట్లు సమాధానం రాయడం కన్పిస్తుంది.ఒక విషయాన్ని చెప్పదలచుకొన్నప్పుడు వాక్యాలను,పదాలను అటు ఇటు త్రిప్పి,ఉత్తేజం కలిగించే విధంగా,చదువరులను ఊర్రూతలూగించే విధంగా రాయడం ఈయన ఉత్తరాల్లోని ప్రత్యేకత.

ఈయన ఉత్తరాల్లో నిత్యజీవితంలోని విషయాలు,తాత్త్విక విషయాలు,సరససల్లాపాలు,నీతులు ఎన్నో చోటు చేసుకున్నాయి.ఇంకా అనేక విషయాలు ఉత్తరాల్లో నిక్షిప్తమై ఉన్నాయి.
“మనం రాజనైతిక జీవులం కాదు.”శుద్ధ సాంస్కృతికజీవులం” అని ఈ విశాల విశ్వంలో సుఖాల కంటే కష్టాలే ఎక్కువ.కానీ మనిషి తన మనోసాధన ద్వారా ఖేదాన్ని మోదాలుగా మార్చుకోగలడు.విషాదాన్ని ఆనందంలో రూపాంతపర్చడమే మానవ ధర్మం”.అంటూ కృష్ణాబాయికి రాసిన లేఖలో తెలిపాడు.కష్టాలు రావడం సహజం.కష్టాల్లో కృంగిపోకుండా ఎప్పుడూ ఆనందంగా ఉండాలి. మనోనిబ్బరం అవసరం అంటాడు.అందంలోనూ,ఆనందంలోనూ నిరంతరం జీవించడానికి ప్రయత్నించాలి.ఈ ప్రయత్నంలో విఫలం చెందినా ఆ విఫలత కూడా గొప్ప ఘనకార్యమే అని అంటాడు.

చిత్త చాంచల్యంలో బడక ధీరచిత్తంతో జీవనసమరంలో పోరాడే వ్యక్తులు ధన్యులు. అని విషాదాన్ని భరించడం అలవాటు చేసుకుంటే జీవితంలో ఎప్పుడూ ఆనందమే అని చెప్తూ నిరీక్షణ భవిష్యత్తుకు చెందింది.వాస్తవం వర్తమానానికి చెందింది.జ్ఞాపకం భూతకాలానికి చెందింది.” అని త్రికాలాల గూర్చి ఎంతో చక్కగా వివరించాడు.

మంచితనం లేని తెలివితేటలు సంఘాన్నీ, వ్యక్తినీ కూడా చీకటి గుణాల్లోకి గుంజుతుంది.ఎంత తెలివి వున్నా మంచితనమనేది ముఖ్యం అనే భావన కలవాడు.

“ఏది నీతి, ఏది అవినీతి అనే విషయాల్లో జీవిత రహస్యాన్ని అర్థం చేసుకున్న వాళ్లకు నీతి మీద ప్రీతి ఉండదు.అవినీతి మీద రోతా ఉండదు.” అని ఉద్బోధిస్తాడు.

బుచ్చిబాబు గారికి రాసిన లేఖలో ” నిత్యజీవితం నుండి బాధను తొలగించలేం కానీ బాధ వుంటూనే బాధ పడకుండా ఒక ఆనందమయ స్థితిని సృష్టించుకోగలం” అంటూ జీవిత సత్యాన్ని వెల్లడించాడు.
బాధ జీవితంలోని బోధకు మార్గం.అని. హితవు చెప్తాడు.లింగం వీరభద్రయ్య చౌదరి కి రాసిన లేఖలో,’ఆషా’ రాసిన ఉత్తరంలో కూడా ఇదే భావాన్ని తెలియజేశాడు.
వస్తువుల్ని సృష్టించడం సులభమే కానీ సుందరమైన ఆలోచల్ని సృష్టించడం చాలా కష్టం.నిత్యావసరాలు ఎన్ని వున్నా, ఎన్ని అనుభవించినా జీవితాన్ని సమన్వయం చేసుకోటంలో ఉంది ఆనందం ” అంటాడు తన చెల్లి భారతీదేవికి రాసిన ఉత్తరంలో.

లక్ష్మికి రాసిన లేఖలో “వైఫల్యాలను చూసి మనం నిరాశ చెందాల్సిన పనిలేదు” అంటూ ప్రోత్సాహ వాక్యాలు చెప్తాడు.

నార్ల చిరంజీవికి రాసిన ఉత్తరంలో అసలు జీవితమంటే ఏమిటి? అనేదాన్ని విశదీకరిస్తూ
” జీవనకళ లేకపోతే సమస్తకళలూ పెద్ద నటన మాత్రమేనని,బాగా జీవించడం అంటే భోగంతో కానీ,యోగంతో కానీ జీవించటం కాదు.త్యాగంతో నిండిన రాగంతో జీవించటం.రాగం అంటే రంగు.రాగం అంటే నాదం.రాగం అంటే అనురాగం.రాగం లేని జీవితం రోగంతో నిండిన బ్రతుకే.” అని జీవితసారాన్ని చక్కగా నిర్వచించాడు.

జీవితంలో రసానుభూతి అవసరం అనే అభిప్రాయం గలవాడు. జీవితాన్ని ఎప్పుడు సంతోషంగా గడపాలి, దుఃఖాలకు కృంగిపోవద్దు అనే హితోక్తులు పలుసార్లు వ్రాశాడు
చాలా లేఖలో సంజీవదేవ్ తన అభిరుచులు వ్యక్తిగత విషయాలు లేఖల్లో వివరించాడు తనకు తల్లి చిన్నప్పుడే చనిపోయింది.ఈ విషయాన్నే కృష్ణాబాయికి వ్రాసిన లేఖలో
” నిమ్మంటే నా కిష్టం.దానిమ్మంటే నా కిష్టం.
బొమ్మంటే నాకిష్టం,లేని అమ్మంటే నాకిష్టం.

తన హృదయాన్ని విప్పిచెప్పాడు. నిమ్మకాయ పులిహోర అంటే ఇష్టమని తెలిపాడు వ్యక్తుల జీవితాల్లోని ఎండనీడల్ని తెలుసుకోటంలో నాకెంతో అభిలాష,ఆనందం.నావి ఇతర్లకు తెలపటంలో కూడా”” అంటూనే భావ వినియం జరగాలి అని చెప్తాడు.

తన వ్యక్తిగతాభిప్రాయాన్ని
తెలుపుతూ వసుమతికి వ్రాసిన ఉత్తరంలో “నేను పాండిత్యానికి విలువనివ్వను,కళా ప్రతిభలకు విలువనివ్వను,తెలివితేటలకు
విలువ ఇవ్వను,మరి దేనికి విలువ ఇస్తానో తెలుసా వసూ?
హృదయస్పందన అంటే ప్రేమ,జాలి,దయ,కరుణ,సానుభూతి, వీటికి నేను ఇచ్చేది- అవి ఎవరితో ఉన్నా సరే,స్త్రీలలో ఉండేది. వారిలో విద్య ఉన్నాసరే లేకపోయినా సరే వారు నాకు ప్రియులు హృదయస్పందనే ప్రాణస్పందన,ప్రాణస్పందనే ఆత్మానందం. సర్వమానవ సౌభ్రాతృత్వాన్ని చాటుతూ సాదాగా జీవించడం ఉన్నతంగా ఆలోచించడమే
తన అభ్యాసమని చెప్పుకున్నాడు.

తపస్వికి రాసిన ఉత్తరంలో
మరణ పర్యంతరం శాంతితో, ఆనందంతో నేను జీవిస్తూ ఇతరులను జీవింపచేయటం
జీవిత లక్ష్యమని రాశారు.జీవితాసాంతం
ఆనందాన్ని కోరువాడు సంజీవ్ దేవ్.సాహిత్యరచనలో కంటే చిత్రరచనలో ఎక్కువ ఆనందమని తెలియచేశాడు.

ఎవరిదగ్గరినుండైనా సరే ఉత్తరం రాగానే వెంటనే బదులివ్వడం సంజీవదేవ్ కు బాగా అలవాటు. ఆయన మాటల్లోనే “ఉత్తరం అందగానే జవాబు రాసే దురభ్యాసం ఒకటి చిన్నప్పటి నుంచీ నన్ను
పట్టి పీడిస్తున్నది” అని దాన్ని ఒక వ్యసనంగా చెప్పుకున్నాడు.

ఉత్తరం అంటే సరియైన నిర్వచనం చెబుతూ ఉత్తరాల్లో ఏ విషయాలు ఉంటే బాగుంటాయో అచ్యుతవల్లికి రాసిన లేఖలో వివరిస్తాడు.”ఉత్తరాలు కేవలం
పాఠ్య గ్రంథాలుగా పాఠాలు లాగా భోగట్టా ప్రధానంగా మాత్రమే ఉంటే చాలా ఎండుగా, నీరసంగా ఉంటవి.వ్యక్తిగత విశేషాలుంటూనే అపరోక్షంగా కాకా పరోక్షంగా ఇన్ఫర్మేషన్ అందజేయబడుతూ ఉండాలి కదూ. వినోదం కూడా విజ్ఞానం”. ఉత్తరాలు సమాచారాన్ని అందించివే కాక వినోదాన్ని కల్పిస్తూ విజ్ఞానాన్ని
కూడ బోధ పరచేవిగా ఉండాలంటాడు.

ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలలో మళ్ళీ నవప్రాణ స్పందన జన్మించాలంటే మధ్య మధ్య విరామం అవసరం” అని కృష్ణాబాయికి రాసిన లేఖలో తెల్పుతాడు.

లేఖలు రాయడంలో గల ఆనందాన్ని వ్యక్తం చేస్తూ లక్ష్మికి రాసిన ఉత్తరంలో ” సాహిత్యాన్ని గురించీ, కళలను గురించీ,మానవ జీవనతత్వాన్ని గురించి మనము భావవినిమయం చేసుకోటం ఎంతో శాంతి” అని వివరిస్తాడు.ఒకరినొకరు విషయాలను ఇచ్చి పుచ్చుకోవడం వలన పలువిషయాలు తెలుస్తాయి.ఉత్తరాల ద్వారా జ్ఞానాన్ని పెంపొందించుకోవచ్చు అనే అభిప్రాయం కలవాడు.

తను రాసే ఉత్తరాల్లో “మెట్ట వేదాంతోపన్యాసాలు అవుతున్నవేం!”రుక్కుకు రాసే ఉత్తరాలు అదొక ధోరణిలో ఉంటూంటవి. వాటిలో లవ్, సెక్స్,మొదలైన సైకలాజికల్ ప్రసంగాలు రాస్తుంటాను.వేదాంతాని కంటే లవ్ మరియు సెక్స్ ఏమీ తక్కువస్థాయికి చెందవు”అని అచ్యుతవల్లికి రాసిన ఉత్తరంలో చెప్తాడు.ఆయన లేఖల్లో ఎన్నో సాహిత్యాంశాలు ఇమిడి ఉన్నాయి.

రచనా పద్ధతిని వివరిస్తూ ఆషా కు రాసిన లేఖలో ” సుందరమైన భావావళి లేని సుందరమైన భావావళి పాఠకుని హృదయంపై అంతగా ముద్రవేయజాలదు. కానీ ఇందుకు వ్యతిరేకంగా సుందరమైన పదావళి లేని సుందరమైన భావావళి పాఠకునిపై మంచి ప్రభావాన్ని వేస్తుంది” అంటూ భావ ప్రాధాన్యాన్ని తెలిపాడు.

ఆషా కు రాసిన ఇంకో ఉత్తరం లో గద్య, పద్య,సంగీత భేదాల్ని తెలియజేస్తూ మూడింటి ప్రాధాన్యాన్ని తెలియజేశాడు.” గద్యం అనేది ఆలోచన.పద్యం అనేది వేదన.సంగీతం అనేది సంవేదన.గద్యం అభివ్యక్తపర్చజాలని దాన్ని పద్యం అభివ్యక్తపరుస్తుంది.పద్యం అభివ్యక్తపర్చలేని దాన్ని సంగీతం అభివ్యక్తపరుస్తుంది.గద్యం భోగట్టానిస్తుంది.పద్యం ప్రేరణనిస్తుంది. సంగీతం తన్మయతనిస్తుంది.అర్థాలు గల శబ్దాలు గద్యాన్ని నిర్మిస్తవి,శబ్దాలు లేని నాదం సంగీతాన్ని స్పృశిస్తుంది.గద్యం అనేది భూమి.పద్యం అనేది ఆకాశం,సంగీతం అనేది ఇంద్రధనుస్సు!” ఈ మూడు కూడా సమాన ప్రాముఖ్యం గలవే అంటాడు.

బి.మోహనరావుకు వ్రాసిన లేఖలో ఆధునిక సాహిత్యాన్ని నిర్వచిస్తూ రోమాంటిక్ భావాన్ని అభివ్యక్తి చేయజాలదని ఆధునిక సాహిత్యాన్ని ఎవరూ నిందించరాదంటూ,జీవితంలో అన్నీ సౌకర్యాలనుపయోగించుకున్నప్పుడు ” ఆధునికజీవితానికి ‘ ఎగ్జిస్టెన్సియనిస్టు’ తత్వానికి,అచేతనకు సంబంధించిన ఆధునిక మనోవిజ్ఞానానికి ప్రతిబింబమే ఆధునిక సాహిత్యం” అని వివరిస్తాడు.మన అనుభవాన్ని,వాస్తవికతను వ్యక్తం చేయాలి.జీవితానికి,సాహిత్యానికి సంబంధం ఉండాలి.కల్పనకు తావివ్వరాదు వాస్తవిక దృక్పథం ఉండాలి.ఆధునిక సాహిత్యాన్ని ఆనందించండం అంటే ప్రాచీన సాహిత్యాన్ని నిరసించడం కాదని,నవీనాన్ని ప్రేమిస్తూ ప్రాచీనాన్నికూడా గౌరవించాలని,ప్రాచీనం నుండే నవీనం ఉద్భవిస్తుందని,వర్తమానానికి భూతకాలం మాతృక అయితే భవిష్యత్తుకు వర్తమానం మాతృక అంటాడు.

రాధాకృష్ణ(శ్రీ రమణ) కు రాసిన ఉత్తరంలో ” సాహిత్యంలో అనుభూతి మాత్రమే వుంటే చాలదు.ఆలోచన మాత్రమే వున్నా చాలదు.రెండూ వున్నపుడే అది సమగ్రం.మేధకూ, హృదయానికీ కూడా పని కలగాలి”. అని సాహిత్యం అంటే హితాన్ని ఉపదేశించాలి, రసానందం కలిగించాలి,ఆలోచింపజేసేదిగా ఉండాలి.ప్రాచీనులు చెప్పిన కావ్యప్రయోజనం,ఉపదేశం,ఆనందం అన్న అభిప్రాయానికి దగ్గర వాడుగా కనిపిస్తాడు సంజీవదేవ్.

భారతదేశం కాని విదేశీ సాహిత్యం కాని ఒక ప్రాంతంలోనిది మరో ప్రాంతంలో వినిమయం జరిగితేనే ప్రపంచ ప్రజల్లో నిజమైన సౌభ్రాతృత్వం జనిస్తుందని ఆశించాడు.
అనాలోచితంగా చేసే పనిలో పరిపూర్ణత ఉండదని,ఏ కళైనా ముందు ఆలోచన సృష్టించిన తర్వాతే కల్పన ఉంటుందని,కల్పన లేని కళ వుండదని అంటాడు.

తన రచనాశైలిని వివరిస్తూ ఒక లేఖలో ” ఒక్కోసారి తార్కిక స్రవంతిలో పడి మొదటి వాక్యంలో అర్థమైన విషయాన్నే సాగదీసి,అరగదీసి,ఈకకు ఈకా,తోకకు తోకా విడగొట్టి అతిగా విశదీకరించటం నా వ్రాతల్లో అప్పుడప్పుడు జరుగుతుంటుంది.ఇందు మూలాన ఎదుటి వాళ్ళను మరీ పిల్లల్ని చేసి చెపుతున్నారు అనే అపోహకు తావున్నది.ఇక కొందరు విద్యావంతులున్నారు.వారు నా యీ విశదీకరణ శైలిని ప్రశంశిస్తారు.అతార్కిక వాక్య నిర్మాణం,పునరుక్తి వివరణ,చాలా ఎన్నదగిన ప్రత్యేకత అని అంటారు.” అంటూ కృష్ణాబాయికి రాసిన లేఖలో ఆత్మ విమర్శ చేసుకున్నాడు.

ఇతర కవులపై సంజీవదేవ్ అభిప్రాయాలు

గోపీచంద్ గురించి రాస్తూ "ఆయన రచించిన కల్పనా సాహిత్యంలో హృదయంలోని రసానుభూతికంటే మేధలోని ఆలోచనలకే ఎక్కువ తావు ఆయనదంతా అనవచ్చు." అని అంటాడు.

రంథి సోమరాజుకు రాసిన లేఖలో ఆయన రచించిన ‘రతనాల తండ్రి’ రచనపై సంజీవదేవ్ తన అభిప్రాయాన్ని తెలుపుతూ ” మీ పదాల ధ్వని,అందులోని భావలావణ్యమూ నన్నెంతో మెప్పించింది.కథా వస్తువుతో పని లేకుండానే కేవలం శబ్దం,భావం నాకెంతో రసాన్ని ప్రసాదించింది.” అని వివరించాడు.

రంథి సోమరాజు రాసిన ‘ ఈ మనిషి ఈ లోకం’ కథపై కూడా తన అభిప్రాయాన్ని లేఖద్వారా వ్యక్తపరిచాడు.” ఎలా వ్రాస్తారండి మీరు అలాంటి హృదయాన్ని ప్రకంపనపరచే కథల్ని? మీ పాత్రలు అమృత పాత్రలు.సిరాతో కాక హృదయంలోకి రక్తాన్ని బయటకి కార్చి అందులో పాళీ అద్ది వ్రాస్తారా మీ కథల్ని.” అని ఇది పొగడ్త అవుతుందేమోనని భయపడుతూ వ్రాశానంటారు.భావాల తగ్గట్టు ఆత్మీయంగా వుంటుందంటాడు.
సంజీవదేవ్ రస హృదయం స్పందించే తీరు తెలుస్తుంది.

అచ్యుతవల్లి రచించిన కథపై అభిప్రాయాన్ని తెలుపుతూ సంభాషణలూ, సంఘటనలూ చిత్రంగా ఉందని అంటూనే కొన్ని సలహాలు ఇచ్చాడు ” మీరు ఇతర్ల ప్రఖ్యాత కథలు బాగా చదవాలి.మానవుల నిత్య జీవితాల్లో ప్రతి స్వల్ప విషయాన్ని ,అతి ప్రాముఖ్య సంఘటననూ నిశితంగా స్టడీ చేయాలి.ఓపికతో మానవ స్వభావాలను అవగాహన చేసుకోవాలి. వాస్తవ వాదాల్ని, కల్పనా వాదాన్ని సమ్మిశ్రమం చేసి నూతన కళాసృష్టిని చేసి చూపాలి”.అని సూచించాడు. కథా రచయిత చక్కని కథను ఆవిష్కరించాలంటే రచయిత సామాజిక జ్ఞానం,లోకాన్ని చదవడం,ఇతర రచనలు చదవడం ఎంత ముఖ్యమో అప్పటివారికే కాదు ఏ కాలంలో రచయితలకు కూడా వర్తించే తీరులో చక్కని,చిక్కని సలహాలనిస్తూ సూచన చేశాడు.

ఇంకో ఉత్తరంలో అచ్యుతవల్లి రచించిన’వర్షం వచ్చినరోజు’ కథానికపై అభిప్రాయాన్ని తెలుపుతూ సంఘంలోని రెండు వ్యక్తుల మనస్తత్వాలను చక్కగా చిత్రించారని,ఏది లభిస్తే సుఖపడాలని అందరూ కోరుకుంటారో అది లభించినా సుఖపడరు’. అంటూ “ఉన్న హంసతో అసంతృప్తి,లేని కొంగ కోసం ఆరాటం మీ కథలో చక్కని మనస్తత్వాలను చిక్కని జీవన సత్యాలను పుష్పింపజేశారు.” అని రాశాడు. ఇంత చక్కని కథ దక్షిణ,ఉత్తరాది భాషల్లో తర్జుమాజరగడం మంచిది అంటాడు.ఉత్తమ విమర్శకుని లక్షణం సంజీవదేవ్ లో కనపడుతుంది.ఉన్నది ఉన్నట్లు మొహమాటం లేకుండా నిర్భయంగా చెప్పడం సంజీవదేవ్ కే చెల్లిందని అనుకోవచ్చు.

ప్రముఖ చిత్రకారుడు డా.ఎస్. వి.రామారావుకు రాసిన ఉత్తరంలో “విఫలప్రేమ,భగ్నహృదయం,ఎండిన నది,మరణిస్తున్న మనిషి మొదలైనవే కవులకూ, కళాకారులకూ కూడా రసమయ వస్తువులు.” అంటూ వివరించాడు.కాదేదీ కవితకనర్హం అని శ్రీ శ్రీ అన్నట్లు జీవితంలో ప్రకృతిలో కరిగిపోయినవి,ఎగిరిపోయినవే కళాకారులకు వస్తువులుగా పనికి వస్తాయి.

డి.రామలింగంకు రాసిన లేఖలో ఇప్పుడిప్పుడు వ్రాసిన ఆంగ్లకవితలు పత్రికలో ప్రకటించిన వాటిని కలిపి ‘Echos of Silence’ అనే పేరుతో పుస్తకరూపంలో అచ్చు వేయాలన్న ఆసక్తిని కనబరుస్తూ తన ‘రసరేఖలు’అన్న గ్రంథాన్ని అకాడమీ దృష్టికి తేవాలన్న రామలింగం సూచనకు సంజీవదేవ్ తన అభిప్రాయాన్ని తెలుపుతూ అకాడమీల పరిస్థితిని వివరించాడు.”అభిమానాలకూ,
కులతత్వాలకూ,అయోగ్యతలకు విలువివ్వడానికి చాలా ఖ్యాతి చెంది వున్నాయి అకాడమీలు .” అంటూ అకాడమీల అస్తవ్యస్థను,సమాజంలో అకాడమీలు ఎవరిని గౌరవిస్తాయో, ఎంత రాజకీయం నడుస్తుందో,అయోగ్యులకు మాత్రమే అకాడమీలు విలువనిస్తాయని ఉన్న వాస్తవాన్ని,నాటి సమాజ పరిస్థితిని వివరించాడు.నేటిదాకా కూడా ఇదే పరిస్థితి కొనసాగుతుందంటే అతిశయోక్తి కాదు.

సామాజిక స్వేచ్ఛ కావాలంటాడు.”స్వేచ్చలేని నాగరికత నాగరికతే కాదు.”అంటూనే మానవునికి కీర్తి మీద కాంక్ష ఎక్కువ.కీర్తిపై కాంక్ష లేకుంటే ఏ కార్యాన్నైనా సాధించడానికి సాహసంచేసే వాడు కాడు “దేశంలోని కళలూ, విజ్ఞాన శాస్త్రాలూ, సుజ్ఞాన సాధనలూ అన్నీ కూడ నిద్రాణమైయే వుండేవి.”అని వక్కాణిస్తాడు.కార్యసాధకునికి కీర్తి కాంక్ష ఉంటేనే విజయం తప్పక లభిస్తుంది.

రచనపై అభిప్రాయానికి కొలబద్ద ఏమిటో చక్కగా చెప్తూ “ఒకరి రచన మంచిది అనీ చెడుది అని విలువకట్టడానికి ఆ చదివే వ్యక్తి యొక్క అర్హత మీద కూడా ఆధారపడి ఉంటుంది.” అంటూ రామబ్రహ్మంకు రాసిన ఉత్తరంలో వివరిస్తాడు.
నిజమే కదా మరి. వారి వారి స్థాయిని బట్టి, వారి వారి ఆలోచనా రీతులను బట్టి ఒకరి రచనను గ్రహించడంలో,అర్థం చేసుకోవడంలో,ఆస్వాదించడంలో మార్పులు వస్తుంటాయి.విమర్శలో కూడా అంతే.వారి వారి స్థాయిని బట్టి,వారి వారి సామర్థ్యం బట్టి ఆలోచనాతీరులను బట్టి తేడాలుంటాయి.

అరుణకు రాసిన ఉత్తరంలో ఆధునిక విద్యా విధానాన్ని విశ్లేషిస్తూ మాతృభాషలో బోధన ఉంటే బాగుంటుంది.ఇంగ్లీషును అంతర్జాతీయ,అంతర్ రాష్ట్రీయ భాషగా వాడుకొని మాతృభాషపై ఉన్న అభిమానం కొద్ది ఇంగ్లీష్ భాషపై విరోధంగా మారకూడదన్న భావాన్ని వ్యక్తం చేస్తూ ఆయన మాటల్లో” మానవుని మానవీయ గుణాలను వికసింప చేయటంలో తోడ్పడే విద్య ఆదర్శమైన విద్య.జీవితపు శారీరక,మానసిక,భౌతిక,రసాత్మక,,ఆత్మికశక్తులను వికసింప చేస్తుంది సరైన విద్య.విద్యార్థులకు విజ్ఞానమూ, వినోదమూ కూడా ఇచ్చేదిగా ఉండాలి” ఇలా విద్య అంటే ఏమిటో నిర్వచించాడు.

” విద్య అనేది మెదడుకూ,సంస్కృతి అనేది హృదయానికీ చెంది ఉన్నట్లు కనిపిస్తుంది.మెదడులోని హేతువు,హృదయంలోని విశ్వాసం మానవుణ్ణి ప్రకాశవంతంగా మధురంగా మారుస్తవి.” అంటూ బి.మోహనరావుకు రాసిన ఉత్తరంలో వివరిస్తాడు.విద్య పుష్పం అయితే,సంస్కృతి సువాసన, వాసన లేని పుష్పానికి ఎక్కువ విలువ లేనట్లే సంస్కృతి,సంస్కారం లేని విద్య నిరర్థకం కదా.

చిత్రకళపట్ల ఆసక్తి ఎక్కువ సంజీవదేవ్ కు.సాహిత్యం కంటే కూడా చిత్రరచనపట్ల ఎక్కువ ప్రేమని చూపించేవాడు.ముందు ఆలోచన,తర్వాత కళావిష్కరణ,సాహిత్య, సంగీత,నాట్య,చిత్రకళలపై ఎన్నో ఉపన్యాసాలిచ్చి అందరి మన్ననలను పొందాడు.” రంగుల్లో సృష్టించి చిత్రాన్ని నిర్మాణం చేయడం,పదాల్లో సృష్టించి కవితను తయారుచేయడం- Technique లో భేదించినా మూలంలో ఒకటే.హృదయంలో దాగివున్న రసానుభూతికి ఒక బాహ్యరూపానివ్వటం మాత్రమే”. అని అంటాడు. జీవిని దుఃఖంనుండి ఆనందం వైపుకు త్రిప్పలేని కళ కేవలం కల మాత్రమే నంటూ ” ఆధునిక చిత్రకళలో అర్థాలకోసం వెదకటం అనర్థం” అంటూనే చిత్రకళను ప్రోత్సహించరు,ఆదరించరనే ఆవేదనను వ్యక్తం చేస్తూ” లక్ష రూపాయలతో ఇల్లు కట్టి ఇరువైవేల రూపాయల ఫర్నీచర్ కొని,ఒక వేయిరూపాయల మౌలిక చిత్రాన్ని అందులో ఉంచటానికి కొనరు ఏమిటో ఈ మనస్తత్వాలు”. చిత్రకళను ఉద్ధరించరనే ఆవేదననను డి.రామలింగంకు రాసిన లేఖలో తన బాధను బహిర్గతం చేశాడు.

” పరీక్షలు తెలివిని కొలిచే యంత్రం కాదు అవి తెలివితక్కువను కొలిచే యంత్రం”. అంటూ పరీక్షావిధానాన్ని విమర్శించాడు.

వివాహ వ్యవస్ధ గురించి చెప్తూ అంతర్వర్ణ,అంతర్ ప్రాంతీయ,వివాహాల్లో విచిత్రం లేదు.ఈనాటి కాలంలో అవి మామూలే.సంస్కరణ అంటే స్త్రీ,పురుషులకు మధ్య వివాహం చేయడం కాదు.స్త్రీ స్త్రీ యే,పురుషుణ్ణి పురుషుడే వివాహమాడితే అది సంస్కార వివాహం అంటాడు.

సంజీవదేవ్ రాజకీయ ఉపన్యాసాలపట్ల విముఖతభావం కలిగినవాడు.కూలియిచ్చి వినమని చెప్తే కూడా”ఆ కూలి తీసుకుని వినటం ఎగేసివద్దాం అనిపిస్తుంది.” అని కూచోని వినకపోవడం ఇటువంటి స్థితి నేటి కాలంలో కూడా గమనిస్తున్నాం.జనాన్ని పోగుచేయడానికి, సేకరించడానికి ఎన్ని తిప్పలు పడుతున్నారో,ఎన్ని తాయిలాలు పెడుతున్నారో ప్రత్యక్ష అనుభవమే. నాడైనా, నేడైనా,ఏనాడైనా మారని దుస్థితి,దుసంస్కృతి.

,జీవితంలో గొప్ప విశేషమేమిటంటే ” యోగ్యమిత్రులను పొందటం” అంటూ మిత్రత్వాన్ని నెరపడంలో ఆనందాన్ని వ్యక్తం చేశాడు.

వేదాంత,తాత్విక విషయాలను లేఖల్లో వ్యక్తం చేశాడు.కోరికలను జయిస్తే సుఖశాంతులు అంటాడు.” దుఃఖాన్నించి ఆనందాన్ని సృష్టించుకోవడమే ‘ఆధ్యాత్మిక సాధన’ అని బుచ్చిబాబుకు రాసిన ఉత్తరంలోను,చెల్లి భారతీదేవికి రాసిన ఉత్తరంలోను ఇదే అభిప్రాయాన్ని వ్యక్తపరిచాడు.

” సాధకులు ఇంద్రియగ్రాహ్యజగత్తును గాక అతీంద్రియ సత్యాన్ని ధ్యాన సాధన ద్వారా అందుకొని దానితో ఏకత్వం చెందటం మిస్టిజం; ఒక అర్థంలో మిస్టిజం అంటే భక్తి యోగం అనే అర్థమే”. అని లక్ష్మికి రాసిన ఉత్తరంలో విపులీకరిస్తాడు.

సంజీవదేవ్ లేఖలో వ్యక్తిగత విషయాలు,ఆధ్యాత్మిక విషయాలే కాక సాహిత్య, సామాజిక ,చిత్రకళకు సంబంధించిన విషయాలు తెలుపుతూనే లేఖలు వ్రాయడంలో,లేఖలు అందుకోవడంలో తృప్తి ఉంటుందని చెప్తాడు.జీవితంలో ఆనందాన్ని అనుభవించడం రసానందాన్ని పొందడమే పరమార్థం అని పెక్కుచోట్ల వక్కాణించిన కళాతపస్వి సంజీవదేవ్.

సంజీవదేవ్ ఒక్కో లేఖ ఒక సుదీర్ఘమైన వ్యాసంలా ఉంటుంది.ఏదన్నా ఒక విషయాన్ని తీసుకుని దాన్ని విపులీకరించడం ఈయన లేఖల్లో కన్పించే ప్రత్యేక లక్షణం.ఆయన లేఖలలోని వేదాంత, తాత్విక,సాహిత్య,సాంఘిక విషయాలు పాఠకులలో ఎంతో జిజ్ఞాసను రేకెత్తించేవిగా ఉంటాయి.

లేఖలలో ఎన్నో రకాల విషయాలను స్పృశించడంబట్టి ఆయన రాసిన వ్యాసాలను బట్టి సంజీవదేవ్ కు జీవితంపట్ల గల అవగాహన, విషయ పరిజ్ఞానం తెలుస్తాయి.ఆయన లేఖలద్వారా ఆయన గొప్ప వక్త అనీ,పాఠకులకు ఏదేని ఒక సందేశం ఇవ్వాలనే ఆరాటం మనకు ఆయన రాసిన ప్రతీ లేఖలోను కనిపిస్తుంది.

జీవన రేఖ

సంజీవదేవ్ ఇంటిపేరు సూర్యదేవర.గుంటూరు జిల్లాలోని దుగ్గిరాల మండలంలోని తుమ్మపూడి గ్రామంలో జులై 3 వతేదీ 1914వ సంత్సరంలో జమీందారీ కుటుంబంలో పుట్టాడు వెంకాయమ్మ ,రామదేవరాయలు తల్లిదండ్రులు.హోదా ఉన్నప్పటికీ సామాన్యుడిలా జీవించడమంటే ఇష్టం చిన్నప్పటినుండి సంజీవదేవ్ కు. చిన్నతనంలోనే తల్లిలేని పిల్లవాడయ్యాడు. అమ్మమ్మ వాళ్ళింట్లో,పెదనాన్న వాళ్ళింట్లో పెరిగి ఇంట్లోనే చదువుకున్నాడు.పెద్దగా చదువుకోలేదు కానీ హిమాలయాలపట్ల ఉన్న ఇష్టంతో ఇంట్లో చెప్పకుండా తన 26 వ ఏట హిమాలయాలకు వెళ్లడం అక్కడ కొంతకాలం ఉండడం, ఉత్తర భారతదేశాన్ని చుట్టుముట్టడం,ప్రకృతిని ఆస్వాదించడం,చిత్రాలు వేయడం జరిగింది.30 ఏళ్ళు వచ్చేసరికి ఎంతో జ్ఞానం సంపాదించాడు.
బెంగాల్,ప్రెంచి,జపానిస్,ఉర్దూ,హిందీ భాషలు నేర్చుకోవడమే కాక ఎస్పరాంటో అనే అంర్జాతీయ భాషను కూడా నేర్చాడు.కాళిదాసు రచనలను,జయదేవుని గీతగోవిందాన్ని చదివాడు బెంగాలీ సాహిత్యాన్ని చదివాడు.లక్నోలో హసిత్ కుమార్ హల్దార్ దగ్గర చిత్రలేఖనం నేర్చుకోవడమే కాక నోబుల్ గ్రహీత, విశ్వకవి రవీంద్రనాథుణ్ణి చూసే అదృష్టం కలిగింది.చిత్రకళపై పట్టు సాధించాడు.రవీంద్రునితో బెంగాలీ భాషలో మాట్లాడమే కాక రవీంద్రుని రెండు రచనలను చదివి వినిపించి ముగ్దుణ్ణి చేశాడు.”కవిగానే కాదు మనిషిగా జీవించాలన్న” రవీంద్రుని మాటలు సంజీవదేవ్ హృదయాన్ని తాకాయి.

1954 సంవత్సరంలో సులోచానదేవితో వివాహం జరిగింది.ఇద్దరు కొడుకులు పుట్టారు.చదివింది 8 వ తరగతే అయినప్పటికీ 14 భాషల్లో రాయడం,చదవడం వచ్చు. ప్రతిసంవత్సరం సంక్రాంతికి తుమ్మపూడి వాళ్ళింట్లోనే కవిసమ్మేళనాలు జరుపుతుండేవాడు. నార్ల వెంకటేశ్వరరావు,త్రిపురనేని గోపిచంద్,నాగభైరవ కోటేశ్వరరావు లాంటి గొప్పగొప్ప కవులు సైతం కవిసమ్మేళనానికి హాజరయ్యేవారు.
విద్యార్థి పత్రికలో 1963 సం. లో ఒక వ్యాసం రాస్తూ మనిషి కనకం, కాంతం,పదవి,సుఖం అన్నిటినీ వదిలేస్తాడు కానీ కీర్తి కాంక్షను వదిలివెయ్యడు అని అంటాడు.ఇలా గొప్ప చిత్రకారుడు,వ్యాసకర్త అయిన సంజీవదేవ్ ఎన్నో గ్రంథాలు రాశాడు.
ఈయన చేసిన సేవను గుర్తించి1980 సంవత్సరంలో ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం వారు గౌరవ డాక్టరేట్ ,కళాప్రపూర్ణ పురస్కారం ఇచ్చి గౌరవించారు.1995 సంవత్సరంలో ఆనాటి ముఖ్యమంత్రి ఎన్. టి.రామారావు చేతుల మీదుగా హంస పురస్కారాన్ని పొందారు.

దేశ విదేశాల కవులు,చిత్రకారులతో సంబంధాలుండేవి.తుమ్మపూడికి సంజీవదేవ్ ను కలవడానికి ఆయన ఇంటికి వచ్చేవారు.
బుచ్చిబాబు,దేవులపల్లి కృష్ణశాస్త్రి ,రవీంద్రునితో సంబంధాలుండేవి.
మిత్రులకు ఉత్తరాలు రాసేవాడు. అమెరికాలో
స్థిరపడ్డ ప్రముఖ చిత్రకారుడు ఎస్.వి రామారావు తో ఉత్తరాలు నడిచేవి.

ఎంతో పేరుప్రఖ్యాతులు గడించిన ప్రముఖ చిత్రకారుడు,సాహిత్య వేత్త, ఆధ్యాత్మిక వేత్త,తాత్వికుడు అయిన సూర్యదేవర సంజీవదేవ్ ఆగస్టు 25 వ తేదీ 1999 వ సంవత్సరంలో తన జన్మభూమి తుమ్మపూడిలో తుదిశ్వాస విడిచినప్పటికీ ఆయన పంచిన జ్ఞానం గ్రంథాలరూపంలో మనకు అందుతూనే ఉన్నాయి.

ప్రబంధాల ముఖ్య లక్షణం అష్టాదశ వర్ణనలు.అందులో ఋతు వర్ణన ప్రముఖమైనది.శ్రీకృష్ణ దేవరాయలవారు తమ ఆముక్తమాల్యద లో ప్రకృతిని అనేక కోణాలలో దర్శించి, మనకి దర్శింపజేసారు.

పూర్వకాలం మనిషి జీవితం ప్రకృతితో మమేకమైనది.భారతీయ జీవన విధానంలో అది చాలా స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది.తినే తిండి,వేసుకునే బట్ట,చేసే పనులు,జరుపుకునే పండుగలు, ఇలా వ్యక్తిగత జీవితం మొదలుకొని సాంఘిక వ్యవహారాల వరకూ అన్నీ ప్రకృతిపై ఆధారపడినవే.వివిధ ఋతువర్ణనలలో రాయల వారు వాటిని మన కళ్ళకు కట్టిస్తారు.అలాంటి ఒక సజీవదృశ్యం ఈ పద్యం:

సీ. ఇల్లిల్లు దిరుగ నొక్కింతబ్బు శిఖి యబ్బె
నేనింటిలో బూరి యిడి విసరక
రాజదు రాజిన రవులుకోల్ వాసాల
గాని కల్గదు మఱి దాన గలిగె
నేని కూడగుట మందైన
బెన్పొగ సుఖ
భుక్తి సేకూర దా భుక్తి కిడిన
బ్రాగ్భో క్తలకె తీఱు బహుజనాన్నము దీఱ
నారుల కొదవు బునఃప్రయత్న

తే. మాజ్యపటముఖ్య లయ మొన్న రాలయాంగ
దారు లయ మెన్నరంతిక కారజనిక
పచన నాంధోగృహిణి రామి బడక మరుడు
వెడవెడనే యార్ప నొగిలి రజ్జడిని గృహులు

వాక్యాలు ఒక పాదంలోంచి ఇంకో పాదంలోకి ఇలా చొచ్చుకుపోయే సీసాన్ని గునుగు సీసంఅంటారు.వాటిని విడగొట్టుకున్నాక కొంత అర్థం అవడం మొదలుపెడుతుంది.కానీ,
రవులుకోల్,మందు,ప్రాగ్భోక్తలు-మొదలైన పదాలు ముందుకు సాగకుండా అడ్డుపడుతుంటాయి.
వీటన్నింటినీ దాటుకువెళ్లినా ఎత్తుగీతి కొరుకుడు పడడం చాలా కష్టం.అందులో ఉన్నవన్నీ చాలా వరకూ తెలుగు పదాలే. అయినా ఇది నారికేళపాకం! దానికి కారణం రాయల వారికే ప్రత్యేకమైన పదాల పోహళింపు, వాక్య నిర్మాణం.బహుశా ఇది సంస్కృత వాక్య నిర్మాణ ప్రభావంతో అదే తరహాలో తెలుగు వాక్యాలను చేర్చడం వలన కలిగిన అన్వయ క్లిష్టత.
సంజీవని అనే పేర వేదం వెంకటరాయశాస్త్రి గారు,సౌందర్య లహరి* అనే పేర తుమ్మపూడి కోటేశ్వరరావు గారు ఆముక్తమాల్యదకు వ్యాఖ్యానాలు రచించారు.

వానాకాలంలో ఇల్లాళ్లకు పొద్దుననుండీ రాత్రిదాకా వంటపనితోనే సరిపోయేది.వారి అవస్థ ఏమిటో వివరంగా చెప్పారీ పద్యంలో.ఇల్లిల్లు తిరిగితే కానీ కాస్తంత నిప్పు దొరకదు.ఒకవేళ దొరికినా, ఆ నిప్పుని మంటగా రాజెయ్యాలంటే గడ్డి పెట్టి విసరాలి.అదెక్కడినుండి వస్తుంది?ఇంటికప్పునుంచి (పూరి గుడిసెలే కాబట్టి).దానివల్ల కొద్దిగా నిప్పు రాజుకుంటుంది కానీ,అది వంటంతా అయ్యేంత రగులుకోవాలి.(రవులుకొను అనే క్రియకి నామరూపం రవులుకోల్) అంటే గడ్డి సరిపోదు.కట్టెలు కావాలి.అవి కూడా పాపం ఇంటి వాసాలనుంచే. అలా వాసాలు పీకి వంట చేయడం మొదలెట్టినా, కూడు పూర్తిగా(అన్నం,కూరలు వగైరా) అవ్వడం చాలా కష్టం(మందు అంటే దుర్లభం అని అర్థం).
ఒకవేళ ఏదో అయింది తిందామన్నా,తినడం కుదరదు.సరే, అలాగే తినడానికి వడ్డించినా,చాలామందికని వండిన అన్నం(బహుజనాన్నము),
మొదటి పంక్తిలో కూర్చున్నవారికే(ప్రాక్ భోక్తలకే) అయిపోతుంది.దానితో,
ఆడవాళ్లకి(నారులకు) వంట ప్రయత్నం మళ్లీ మొదలౌతుంది! అంతిక అంటే పొయ్యి. పొయ్యి మళ్లీ రాజెయ్యాలి.ఆజ్యపటము అంటే నేతిలో తడిపిన వస్త్రం.ఆలయ అంగదారులు అంటే ఇంటిలో భాగమైన కట్టెలు(వాసాలు).అలా ఆరజనిక అంటే రాత్రయినా కూడా, వంట(పచన) చేస్తూ, చేస్తూ,ఆ గృహిణులు వంటపనులతో తీరిక లేక, నాంధస్(అన్నము లేని) గృహిణులుగా మిగిలిపోతారు.

ఇలా పద్యమంతా వానాకాలంలో గృహిణుల ఇక్కట్లను వర్ణించి,కొసమెరుపుగా ఆఖరి పాదంలో ఒక అనుకోని ముక్తాయింపునిచ్చారు.
పద్యానికి అసలు బిగింపు దాని ముగింపులో వేసారన్నమాట !

ఒకపక్క వంట పనులతో, తిండి కూడా తినకుండా గృహిణులు సతమతమవుతుంటే,
మరోపక్క భార్య ఇంకా పడకగదిలోకి రాదేమని మగరాయుళ్లు మన్మథ బాధతో వేదన పడుతుంటారట!

ఇలాంటి ఊహించని ముగింపు పద్యానికి పరిపుష్టతను చేకూర్చింది.

చరిత్ర అనగా జరిగిన కాలంలోని విషయాలు,రాతల ద్వారా మనషుల గురించి గాని సమాజం గురించి గాని మానవ పరిణామ క్రమాన్ని తీర్చిదిద్దిన అన్ని అంశాలను పరిశీలించి అధ్యయనం చేసి భద్రపరచడిన దానినే మనం చరిత్ర అంటాము . 

చరిత్ర రచనా శాస్త్రం  ప్రకారం చరిత్రకారుల కలాల నుండి జాలువారిన అంశాలు ప్రభుత్వ ఎప్పుడైతే రచనా ముద్రణ గావించి వెలుగులోకి తేస్తుందో  దానిని చారిత్రక ఆధారాలు అని అంటారు. సింధూ నాగరికత కాలం నుండి బ్రిటిష్ పాలన వరకు అన్ని విషయాలను పరిశీలించిన మీదట హస్తినలో చరిత్ర సృష్టించిన ఒక మహాపురుషని జాడ చరిత్రలో కనిపించకపోవడం అప్పటి ప్రభుత్వ తప్పిదమే. ఇంతటి గొప్ప ధైర్యం సాహస గల మహా పురుషుడు,బల‌యోధుడు, ధనికుడు,

 పెద ప్రజల పేన్నిది, ఆసియా ఖండంలోనే అతి పెద్ద వ్యాపారం చేసిన ఘనత ఆయనకే దక్కుతుంది అని ఈ సందర్భంగా చేపవచ్చు. అతను ఎవ్వరో కాదు అతడే *బాబా లక్కీషా బంజారా*

బాబా లక్కీషా బంజారా  04 జులై 1580‌ వ సంవత్సరంలో  దేశ రాజధాని ఢీల్లీ సమీపంలోని రాయిసిన తండాలో  జన్మించారని  గోర్ వంశం బంజారా ఉపజాతి  భాట్  గోత్రం‌ వడ్త్యా నాన్న  పేరు గోదూనాయిక్ బణజారా, తాత ఠాకూర్ నాయక్ బణజారా వద్ద ఇంట్లోనే విద్యాభ్యాసం తో పాటు భారతియ సంస్కృతి సభ్యతా నేర్చుకున్నారు.అతని అర్ధాంగి పేరు పారాబాయి, పుత్రులు ఏడుగురు కూతురు ఒక్కరూ అందులో హేమ,హడి,నగైయా,హియా,పూండియా, బక్షి, బాలాజ్  కూతురు సీతా, మొదలగు విరి కుటుంబ. జాదవ్ బన్సీ భాట్ ఖాతా పుస్తకంలో బంజారా భాట్  ఆధారంగా  ఖైరపూర్ ముజాఫర్ ఆలిపూర్ జిల్లా పాకిస్థాన్ లో జన్మించారని, సిక్కుల చరిత్ర ఆధారంగా హరియ్యాణ రాష్ట్రలో జన్మించారని కొందరి  వాదన మరణం తేది 28-మే 1680 కొత్త ఢిల్లీ సమిపంలోని మలచాతండాలో  అతను 99 సంవత్సరాలు 10 నేలలు జీవించారని  అంటారు. వృతిరిత్య వ్యాపారం చేసెవారు  ప్రపంచంలో ఆసియాఖండంలో నే అతి పెద్ద ధనవంతుడు అని చెప్పవచ్చు.అతని వద్ద జీతగాళ్ళు లక్షల్లో ఉండేవారు, గుర్రాలు లక్షల్లో,ఏనుగులు లక్షల్లో,ఆవులు లక్షల్లో ఎడ్లు, ఎడ్లబండ్లు లక్షల్లో  అతని వద్ద ఏది ఉన్నా  అవి అన్నీ లక్షల సంఖ్యలో ఉండేవని‌ లక్ష శబ్దం అపభ్రంసం చెంది లక్కీషాగా మారిందని అందుకే అతనిని లక్షబంజారా అని, లక్కీబంజారా అని, లక్కీరామ్ నాయక్ బంజారా  అని లాఖాబణజారా అని, లక్కీషాబంజారా అని వివిధ పేర్లతో పిలిచేవారు.

బాబా లక్కీషా బంజారా  మొఘల్ సామ్రాజ్యానికి చెందిన ప్రముఖ సైనికులకు గుర్రాలకు సంబంధించిన కళ్ళేము, 

ఇతరఇతర సామాగ్రిలు వివిధ రకాల సరుకులు ఉప్పు, పప్పు, కారం, పసుపు, బెల్లం, మసాలా దినుసులు మొదలగు ఏడ్ల బండ్లు పైన రవాణ చెసేవారు.అంతేకాకుండా ఢిల్లీ నుండి  పాకిస్థాన్ లోని లాహోర్, పెషావర్, కాబుల్, కాందహర మొదలగు  ప్రాంతాలలో కుడా ఎడ్లబండ్లు, గుర్రాలబండ్ల పైన ముఖ్యంగా ఉప్పు ఇతరసరుకులు రవాణ చెసేవారు దారిలో గుర్రపుబండ్లు , ఏండ్లబండ్లు జీతగాళ్ళుకు స్వేదా తిర్చడానికి దారిలోని వివిధ ప్రాంతాలలో తండాలు ఏర్పాటు చేసారు.అతను పెద్ద భూస్వామి ఉండటం వలన ఢిల్లీ పరిసర ప్రాంతాల్లో  వందల  ఎకరాల విస్తీర్ణంలో ఉన్న భూమిలు అన్ని అతని అధినంలో ఉండేవి వాటిలో రాయసిన,మరాచి, నరేల ,బరాఖంబా ఢిల్లీ నగరాన రాయిగడ్ తండా మొదలగు ప్రాంతాలు అయిన పరదిలో ఉండేవి.ప్రస్తుతం ఉన్న పార్లమెంటుభవనం, రాష్ట్రపతి భవనం, ఎర్రకోట, ఇండియా గేట్, చాందినీ చౌక్, చావడిబజార్, దర్యాగంజ్ ,ఢీల్లి ఇప్పటి మెట్రో ప్రాంతం ఢీల్లి కంటోన్మెంట్  మొదలగు ఇతని ఆధిపత్యంలో ఉండేవని సిక్కుల చరిత్ర ఆధారంగా తెలుస్తోంది. లక్కీసాబంజారా వద్ద పనిచేసే  జీతగాళ్ళులంతా  ఢిల్లీ లోని ఎర్రకోట, పూరానా ఖిల్లా,లోడిగార్డేన్,సబ్దర్ జంగ్,ఎలియాదర్వాజా మొదలగు నిర్మాణానికి, ఎడ్లబండ్లుతో  భవనానికి సంబంధించిన రాళ్ళు, ఇటుకలు,సున్నం, లోహపు వస్తువులు తలుపులు, మొదలగు సామాగ్రిని మోసినారని  చెప్పుతారు.

మొఘల్ సామ్రాజ్యానికి చివరి చక్రవర్తిగా  ఔరంగజేబు క్రీ శ 1658 వ సంవత్సరం నుండి 1707 వ సంవత్సరం వరకు రాజ్యాన్ని పరిపాలించారు.దేశాన్ని పాలించిన అత్యంత వివాదాస్పదమైన మరియు కౄరమైన వ్వక్తిగా పేరు సంపాదించారు అతని కాలంలో   మొఘల్ సామ్రాజ్యాం అత్యంత విస్తీర్ణం సాధించి  దక్షిణన మహా రాష్ట్ర, తెలంగాణ, కర్ణాటక, తమిళనాడు, మొదలగు ప్రాంతాలలో ఆధిపత్యం కొనసాగింది.అతని కాలంలో హిందువులు, సిక్కులు, ద్వితీయ శ్రేణి పౌరులుగా  ఉండి నిరంతరము పీడించబడుతూ భయపడుతూ కాలం గడిపేవారు. సిక్కు మతములో  తోమ్మిదవ గురువు అయిన గురు టేక్ బహదూర్ మత మార్పిడికి నిరాకరించడంతో అతనికి 11 నవంబర్ 1675 వ సంవత్సరంలో భాయిజేతా,భాయిగురుభక్షసింగ్ కళ్ళముందే ఢీల్లీ నగరం లోని చాందినీ చౌక్ వద్ద  శిరశ్చేదం చేయించాడు మొఘల్ చక్రవర్తి ఔరంగజేబు. ఢీల్లీ సుబేదారుల ఆజ్ఞా ప్రకారం గురువు యొక్క పార్థీవదేహాన్ని  చాందినీచౌక్ నుండి తిసుకొని వేళ్ళి అంతిమ సంస్కారాలు చెయ్యుటకు ఎవ్వరు కుడా ధైర్యసాహసాలు చెయ్యలేదు.ఒక రోజు భాయి నానురాయ ఇంట్లో భాయి జేతా,ఉదా అందరూ కలిసి సమావేశమై గురువు దేహ అంతిమ సంస్కారాలు గురించి చర్చించి చివరికి నానురాయ నిర్ణయం ప్రకారం బాబా లక్కీషాబంజారా మాత్రమే ఈ పని చెయ్యగలడని ఒక నిర్ణయానికి వచ్చారు.లక్కీషా బంజారా తన  యొక్క కొడుకులు మరియు జీతగాళ్ళతో  ఐదువందల ఎడ్లబండ్లు తీసుకోని చాందినీ చౌక్ బయలుదేరి గురువు టేక్ బహదూర్ పార్థీవ శరీరాన్ని ఔరంగజేబు సైన్యాంతో కోట్లాడి రాయిసిన తండాకు తీసుకునివచ్చి గురువు తల లేని మొండెంను అతని ఇంట్లోనే ఉంచి ఇంటికి నిప్పుపెట్టి గురువు అంతిమ సంస్కారాలు నిర్వహించారు.ఇది సిక్కు మతములో బాబా లక్కీషా బంజారా సృష్టించిన కొత్త అధ్యాయంగా చెప్పవచ్చు.అంతటి బల యోధుడు, వీరుడు,శురుడు, కార్యనిర్వాహకుడు,కర్తవ్యదీక్షాపరునిగా, అన్యాయాన్ని ఎదిరించే సాహసం, శత్రువులను ఎదురించే ధైర్యం తన ధైర్య సాహసంతో  ఔరంగజేబు సైన్యాన్ని గడగడలాడించి వెన్నులో వణుకు పుట్టించిన ధీరుడు బాబా లక్కీషా బంజారా. ఇంతటి గొప్ప నాయకుని  గురించి భారతదేశ చరిత్రలో స్థానం కల్పించక పోవడం విచారకరం.

*భారతీయ రోడ్లకు పునాది*

 భారతీయ రోడ్లకు బాబా లక్కీషాబంజారా పునాదులు వేసారని, అడవుల్లో గోవులను మేపి ఎక్కడైతే చీకటి పడుతుందో ఆ ప్రాంతంలో ఢేరాలను ఏర్పాటు చేసి అచ్చటనే ఉండేవారు ఆ ఢేరాలే ఇప్పటి తండాలు లక్కీషాబంజారా ఆవులు,ఎడ్లు, నడచిన చేసిన మార్గాలు మరియు లక్షల సంఖ్యల ఎడ్లబండ్లతో ఉప్పు ఇతర సరుకులు రావాణా చెసారు.అవి ఏ ఏ మార్గాల నుండి రవాణా చేసినారో దానిని పరిశీలించిన అప్పటి

 బ్రిటిష్ గవర్నర్ జనరల్ లార్డ్ డల్హౌసి గారు దానినే ఆధారంగా చేసుకుని,1853 వ సంవత్సరంలో రోడ్డు,రైలు వ్వవస్థాను ప్రారంభించారు.

అపర భగీరథుడు బాబా లక్కీషాబంజారా

భగీరథుడు  గంగానదిని  భూవికి తీసుకుని రావడానికి  తపస్సు చేసి శివుడు అనుగ్రహించడంతో  గంగాను తలపై మోపి జటాజూటంలో బంధించి ఒక పాయను నెల పైకి వదలినాడు అని పురాణాలలో విన్నాం. 16 వ శతాబ్దంలో 

బాబాలక్కీషా బంజారా తన వద్ద ఉన్న లక్షల ప్రజలకోసం,లక్షల మూగజీవాల కోసం మధ్యప్రదేశ్ రాష్ట్రంలోని సాగర్ ఝీల్ ను  నిర్మించి జనాలను,ముగజీవాలను దప్పిక తీర్చాడాని తవ్వించారని  చెరువులో నీళ్ళు రాకపోవడంతో తన స్వంత కోడుకుకోడళ్ళలను నీళ్ళ కోసం బలిదానాలు చేసినాడని చెప్పడంలో ఎలాంటి  సందేహము లేదు. సాగర్ జిల్లా లోని సాగర్ చెరువు బుందేల్ ఖండ్ చెరువు, రేవులు వందల ఎకరాల విస్తరణంతో  ఇప్పటికీ ఉన్నాయి ఇది ప్రత్యేక్షసాక్షం. సాగర్‌ ఝీల్ ( లాఖాబంజారా ఝీల్ ) అనుపేరుతో ఇప్పుడు మధ్యప్రదేశ్ రాష్ట్రంలోని సాగర్ జిల్లాలో ఉంది. లాఖా బంజారా ఝీల్ ను సందర్శించిన అప్పటి భారత ప్రథమ ప్రధానమంత్రి స్వర్గీయ శ్రీ జవహర్లాల్ నెహ్రూ సాగర్ చెరువును భారతదేశపు స్విట్జర్లాండ్ అని అన్నారు.

ఢిల్లీనగరంలోని బారాబంఖీ, నరేలా ,లోహగడ్, కాసంగ్ గంజ్ రాయమల్ కాంజీ, పురాని ఢిల్లీ, ఉత్తరప్రదేశ్ లోని మథూరా, వృంధావన్  బరేలి మొదలగు నగరాల్లో లక్కీషా బంజారాఖ తవ్వించిన  బావులు, చెరువులు రేవులు ఇప్పటికీ మనకు దర్శనమిస్తాయి. 

*ఆదిలాబాదు జిల్లా నార్నూరులో విగ్రహము*

ఆఖీల భారతీయు బంజారా సేవా సంఘం జాతీయ అధ్యక్షులు ఆంధ్రప్రదేశ్ మాజీ మంత్రివర్యులు గౌ, శ్రీ ,అంబర్ సింగ్ తిలావత్ గారు, బంజారా సేవా సంఘం అదిలాబాద్ జిల్లా మాజీ అధ్యక్షులు లంబాడీ ముద్దుబిడ్డ గౌరవ శ్రీ స్వర్గీయ బానోత్ జాలంసింగ్ గారు ప్రస్తుతం ‌నార్నూర్ సర్పంచ్ బానోత్ గజానంద్ నాయక్, శీవాజీ పటేల్ , రాథోడ్ ఉత్తం  బానోత్ సూరేష్  ఆడే విశ్వనాథ్ , చౌహాన్ యశ్వంత్ రావు నాయక్ మరియు సమస్త గ్రామస్థుల సాహాయసాకారంతో బాబా లక్కీషాబంజారా కాంస్యావిగ్రాహాన్ని తేది 05-02-2014 న  నార్నూర్ మండలంలోని విజయనగర్ కాలని నార్నూర్ నుండి భీంపూర్ వెళ్లే రోడ్డు ప్రభుత్వ ఆసుపత్రి కుడలి సమీపంలో మహానాయకుని విగ్రహాన్ని ఆవిష్కరించారు. బాబా లక్కీషాబంజారా విగ్రాహాం భారత దేశంలో ఢీల్లీ నగరంలో ఒకటి మరియు తెలంగాణ రాష్ట్రంలోని ఆదిలాబాద్ జిల్లా నార్నూర్ మండలంలో ఒకటి  దేశమంతటా రెండు మాత్రమే ఉన్నాయని సమాచారం.

భారత దేశంలో ప్రసిద్ధి చెందిన ప్రముఖ వ్యాపారవేత్త,ఒక గొప్ప రాజు లక్కీషా బంజారా విగ్రహాన్ని పార్లమెంటు ప్రాంగణంలో ఏర్పాటు చేసినట్లయితే ఇది దేశంలోని 15కోట్ల బంజారాలతో పాటు విదేశాల్లో ఉన్న సమస్త గోర్ బంజారా సముదాయాన్ని  గౌరవించినట్లు ఉంటుంది.

‘మానవజాతి మనుగడకే ప్రాణం పోసింది మగువ’ అనే పాట భావం ఎంత గొప్ప గా ఉందో చూద్దాం:-
1969 వ సంవత్సరంలో మహానటి సావిత్రి గారి దర్శకత్వంలో విడుదలైన ‘మాతృదేవత ‘అనే చిత్రంలో ని పాట ఇది.
సి .నారాయణ రెడ్డి గారు రచించి కె.వి.మహదేవన్ గారు స్వరపరిచి, పి. సుశీల , వి. వసంత గార్లు గానం చేసిన పాట. ‘మానవజాతి మనుగడకే ప్రాణం పోసింది మగువ ‘ అనే ఈ సినీ గీతం స్త్రీ ను మనిషి జీవితంలో పరిణామక్రమంలోని భిన్న దశలను ఆవిష్కరింపజేస్తుంది.

‘మానవజాతి మనుగడకే ప్రాణం పోసింది మగువ త్యాగంలో అనురాగంలో తరగని పెన్నిధి మగువ ‘

జాతికి ప్రాణం పోసింది అనకుండా జాతి మనుగడకే ప్రాణం పోసింది అనడంలోనే నిత్యజీవితంలోనూ, జీవన గమనంలోని వివిధ అధ్యాయాల్లోనూ ఆమె పోషిస్తున్న పాత్ర ఎంత శక్తివంతమైందో , తన వారి ఆనందం కోసం అవసరమైతే ఎటువంటి త్యాగానికైనా వెనుకాడని అనురాగమూర్తి అని చెబుతున్నారు .

‘ఒక అన్నకు ముద్దుల చెల్లి ఒక ప్రియునికి వలపుల మల్లి ఒక రామయ్యకే కన్న తల్లి సకలావనికే కల్పవల్లి ‘

చెల్లిగా , ప్రేయసిగా , తల్లిగా జీవితంలోని వివిధ మలుపుల్లో బాధ్యతనెరిగిన ఆమె తీరును చక్కగా ఉటంకిస్తూ , సమయానికి అందరికీ అన్నీ సమకూర్చే ఆమె భువిపై వెలసిన కల్పవృక్షం వంటిదని అంటున్నారు . ఈ చరణంలో జీవితంలోని వివిధ బంధాల పట్ల ఆమె వ్యవహార శైలిని చక్కగా వర్ణించారు . ‘

‘సీతగా ధరణి జాతగా సహనశీలం చాటినది ‘

సహనంలో ఆమె భూమాత పుత్రిక అయిన సీతమ్మ వంటిది అంటున్నారు . అయితే అయి ఉండవచ్చు . సహనం ఉన్నతమైన లక్షణమే . దాన్ని ఎవ్వరూ కాదన లేరు . కానీ ఎదుటి వ్యక్తి దాన్ని అలుసుగా తీసుకుంటే మాత్రం సహనానికి కూడా ఒక హద్దు ఉంటుందనీ , అది ఒక్కసారి హద్దు దాటితే గనుక ఎదురయ్యే పరిస్థితులను తక్కువగా అంచనా వేయకూడదనే విషయాన్ని గమనించాల్సి ఉంటుంది . ఇక్కడ మనం ఇంకాస్త లోతైన విశ్లేషణలోనికి వెళితే ఏ తిరుగుబాటైనా అణచివేత నుండే పుడుతుందనీ, ఏ తిరుగుబాటుకైనా పురిటిగడ్డ అణచివేతేననీ ఎన్నో పురాణాలు , చారిత్రక ఆధారాల ద్వారా ఇది నిరూపితమైందనే విషయాన్ని మనం మరువకూడదు.

‘రాధగా మధుర బాధగా ప్రణయ గాధల మీటినది ‘

యమునా తీరాన కృష్ణుని రాకకై ఎదురుచూసే రాధమ్మ గుండెలోని తీయని వేదనను వ్యక్తపరచడంలో అంటే మధుర భక్తిని , శృంగార రసాన్ని పలికించే స్వాధీనపతిక (జయదేవ కవి తన గీతగోవిందం కావ్యం లో రాధమ్మను స్వాధీన పతికగా అభివర్ణించారు ) కూడా ఈమెలో దాగుంటుందని చెబుతున్నారు .

‘మొల్లగా కవితలల్లగా తేనె జల్లు కురిసినది’

కలం అనే దారంతో అక్షర కుసుమాలను హారంగా అల్లగలిగే కుసుమ కోమలి అనీ, శరత్కాల పున్నమి వెలుగులు ఆ కవనవనంపై తేనెజల్లుగా కురిపించగల ప్రజ్ఞాశాలి అని అంటున్నారు .

‘లక్ష్మిగా ఝాన్సిలక్ష్మిగా సమర రంగాన దూకినది ‘

స్నేహాన్నీ, అనురాగాన్ని పంచితే ఎంత సుతిమెత్తగా మసులుకుంటుందో, పరిస్థితులు వేడెక్కితే అపరదుర్గలా తిరగబడుతుందనీ , ఈమెలో భిన్న పార్శ్వాలు దాగుంటాయనీ, పరిస్థితులను బట్టి, సందర్భాన్ని బట్టి ఎప్పుడు ఏది అవసరమైతే అది ఆమెలోంచి బయటకు వెలువడుతుందనీ, ఎదుటి వ్యక్తి జాగరూకుడై మెలగాలని హెచ్చరిస్తున్నారు. ఈ చరణం లో రచయిత స్త్రీలోని భావోద్వేగాలను గూర్చి , ఆమెలోని మానసిక సంఘర్షణను , ప్రజ్ఞాపాటవాలను అందంగా విశదీకరించారు .

“తరుణి పెదవిపై చిరునగవొలికిన మెరయును ముత్యాలసరులు”

ఆమె పెదవిపై మెరిసిన చిరునవ్వును ముత్యాల సరులతో పోల్చుతున్నారు . ఇక్కడ మనం ఇంకాస్త ముందుకెళ్లి ఉత్ప్రేక్షను అన్వయిస్తే గనుక ఆమె నోటిని నగల పెట్టగా , ఆమె రెండు పెదవులను ఆ పెట్టయొక్క రెండు భాగాలుగా , ఆ పెట్టెను తెరవగానే మెరిసే ముత్యాల హారాలు అంటే ఇక్కడ ముత్యాల దండలాంటి ఆమె పలువరస ఏం తెలుపుతుంది అంటే, ఆమె గుండె లోతుల్లోంచి పెల్లుబికే భావాలు ఆమె ఎంత ఆనందకరమైన జీవితాన్ని గడుపుతోంది ,అవి నవ్వులుగా విరబూయిస్తుంది అనే విషయాన్ని తెలుపుతున్నాయి .ఎట్టి పరిస్థితుల్లోనూ ఆమె మనసుకు కష్టం కలిగించకూడదని హితాన్ని బోధిస్తున్నారు . “

“కలకంఠి కంట కన్నీరొలికిన తొలగిపోవురా సిరులు “

స్త్రీ హృదయంలో తుఫానులు, సునామీలు సృష్టిస్తే ఆమె కన్నీరు కార్చే చోట సిరి క్షణం కూడా నిలబడదని హెచ్చరిస్తున్నారు. సిరి తొలగిన చోటు ఎంత దుర్భరంగా ఉంటుందో , ఎంత వేదన తాండవిస్తుందో అందరికీ తెలిసిన విషయమే అయినప్పటికీ నిర్లక్ష్యం వహిస్తే ఏం లాభం? ఆమె కన్నీటిని తేలికగా తీసుకోకూడదని , ఆ కళ్ళలోంచి రాలిన ఒక్కొక్క కన్నీటి చుక్క సప్త సముద్రాలై ఉప్పొంగి వాటికి కారణమైన వారిని ముంచేస్తుందని హెచ్చరిస్తున్నారు .

“కన్న కడుపున చిచ్చు రగిలెనా కరువుల పాలవును దేశం “
కరువు అంటే ఏమిటి? వర్షాలు కురవక పంటలు పండక, తాగునీటి కీ, సాగునీటి కీ తట్టుకోలేని ఇబ్బందులు ఎదుర్కోవటం. సరిగ్గా ఈ భావాలను మనుషుల నిత్య జీవితానికి అన్వయించుకుని పాటలోని ఈ భావాన్ని విశ్లేషించుకోవాలి. ఇక్కడ,
కరువు అంటే అమ్మాయి ల ను అంటే ఆడపిల్ల లను కనవద్దని బెదిరిస్తాడు ఆంక్షలు పెడతారు. దొంగచాటుగా పరీక్ష లు చేయించి భ్రూణ హత్యలకు పాల్పడతారు. ‘ఆమె ల‘ హృదయం లలో అగ్ని పర్వతాలు బ్రద్దలయ్యి అసలు పిల్లలను కనడానికే నిరాకరించారంటే ఇక జనాభా ఉండదు. కొన్ని దశాబ్దాల తర్వాత ఎండిన బీడులా, పచ్చదనం మొలకెత్తని ఎడారి లా ఈ భూమి మనుషులు లేక మొత్తం కరువుల పాలవుతుంది అని హెచ్చరించారు . అంతే కాదు ,
ఇక్కడ స్త్రీ ని దేవతగా , ఆమె కడుపును
గర్భగుడిగా భావిస్తే , గర్భగుడిలో దీపం వెలిగిస్తే అందులో కొలువై ఉన్న దేవతామూర్తి రక్షణ కవచమై మనల్ని కాపాడుతుంది . అదే చిచ్చు పెడితే కార్చిచ్చై దహించి వేస్తుంది . అంటే కడుపు రగిలిన స్త్రీ శాపం పెడితే ఎంత శక్తిమంతంగా ఉంటుందో , ఆమెలో రగిలిన ఆ చిచ్చుకు కారణమైన జీవితాలను అది ఎంతగా తుత్తునియలు చేయగలదో , అత్యంత బరువైన బాధను చాలా చక్కని పదాలతో చెప్పగలిగిన రచయిత రచనాకౌశలానికి వేనవేల వందనాలు .

“తల్లిని మించిన దైవం లేదని తరతరాల సందేశం ” కనిపెంచిన తల్లిని (తల్లిదండ్రులను ) దైవ సమానులుగా పూజించాలని, వృద్ధాప్యంలో వారిని నిర్దాక్షిణ్యంగా వదిలి వేయకూడదనీ, వారికి ఊతమై కంటికి రెప్పలా కాపాడాలని హితాన్ని బోధిస్తున్నారు. ఈ చరణంలో రచయిత స్త్రీ తో మెలగాల్సిన తీరును సూచించారు. ఆ స్త్రీ తల్లి అయినా , సోదరైనా భార్య అయినా ఇంకెవరైనా అది బంధమైనా లేక స్నేహమైనా ఆమె మానవ కళ్యాణానికి జీవగర్ర అని తెలుసుకోవాలి.

మూడు చరణాలుగా సాగిన ఈ గీతంలోని మొదటి చరణంలో ఆమె వ్యవహార శైలిని , రెండవ చరణంలో ఆమెలోని భావోద్వేగాలను , మూడవ చరణంలో ఆమె పట్ల ఇతరులు మెలగాల్సిన తీరును రచయిత చక్కగా వర్ణించారు .

ఈ గీతం ప్రబోధాత్మకమైనదా లేక సందేశాత్మకమైనదా అనే ప్రశ్న నాలో తలెత్తినప్పుడు రెండింటి కలయిక అనే నిశ్చయానికి రాగలిగాను . ఇంత చక్కని గీతాన్ని రచించిన రచయిత గారికి , సంగీతాన్ని సమకూర్చిన స్వరకర్తల వారికి , తమ గాత్ర సౌందర్యంతో శ్రోతలను గాన సుధా స్రవంతిలో ఓలలాడించిన గాయనీమణులకు అందరికీ అభివందనాలు . స్త్రీ ఉనికిని అన్ని కోణాలలో ఆవిష్కరింపజేసిన ఈ గీతాన్ని అంతర్జాతీయ మహిళా దినోత్సవం సందర్భంగా స్ఫురించుకోవడం ఆ గీతానికి మనం అందించే చక్కని గౌరవం.

                   పద్మశ్రీ చెన్నోజ్వల

17 వ శతాబ్దికి చ ేందిన ఉత్తమ వాగ్గేయకారులలో సదాశివ బ్రహ్మేంద్రరల వారొకరు. వీరి ఋషిత్ులుుల ైన పదాలలో ఆధ్ాుత్మమక , భకిత భవనాలు నేండారి ఉనాాయి. ఎననా యజ్ఞా లు చేసిన పవిత్ర మూరుత లు వీరు. అేంతేకాద్ర, దారుకావన విలాసము, ఉత్సవ మేండపము అనర మేండపములు కట్టేంచిన విత్రణ శీలురు.వీరిది పరసిదిికెకిిన శీీ శివా ద ైైత్ మతానకి చ ేందిన సేంపరదాయేం అయినపపట్కీ సేంగ్ీత్ కచేరీలలో వీరి కీరతనలు పాడడేంవిదాైేంసరలకు అలవాటే.సదాశివ బ్రహ్మేంద్రర ల పెరు చ పపగ్ానే “మానస సేంచరరగ “ అనా కీరతన గురుత కు వసరత ేందిఎవరికెైనా. వీరి కీరతనలలో సగుణోపాసన, నరుేణో పాసన రెేండు భావనలు కనపసరత నాయి. ద్క్షిణ భారత్ేంలో అనేక ఆశ్రమాలలో వీరి కీర్త నలు అక్షర్ బద్ధ ం చేయబడి ర్క్ష ంపబడుతున్నాయి. దాని ఆధార్ంగా వీరు పర యోగంచిన రాగాలు తెలుస్తు న్నాయి. కంతలవరాళి, స్తర్టి,కంభోజి, మోహన, తోడి, ధనశ్రర,ఆనంద్ భై ర్వి మొద్లై న రాగాలను వీరు ఉపయోగంచారు. భగవంతుని నిరాకరునిగా భావించి కీరిత ంచిన కీర్త నలను గాని, సగుణునిగా భావించి కీరిత ంచిన కీర్త నలను గాని గమనించినట్ల యితే వీరి భక్త గాఢత, తతపర్త అర్థ మవుతాయి. పర్మేశ్వరుని పట్ల వీరిక్ గల అపరిమిత విశ్వవసం తెలుస్తు ంది. అయితే కీర్త నల లో ఏ లౌక్కమై న కోరికలు కోరుతునాట్లల కనిపంచదు.నిర్మలమై న భక్త విశ్వవసాలు తపప ఇంకో భావన ఈ కీర్త నలలో గోచర్ం కదు. వీరిది పర్మహంస ముద్ర. మృదువై న భాషతో కూడిన వీరి కీర్త నలు సంగీత చరితర లో ఒక పర తేేక సాథ న్ననిా కల్గి ఉన్నాయి. ఒక ఉదాహర్ణ చూడండి. పలల వి: చింతా న్నస్తు ఖిలం తేషం చర్ణం: శ్మద్మ కరుణా సంపూరాా న్నం సాధు సమాగమ సంకీర్ాన్నం చర్ణం: పర్మహంస గురు పద్ చితాున్నం బర హ్మమ నందా మృత మతున్నం . ఇదీ మన వాగ్గి య కరుల సంక్ష పు చరితర. ఒక్కొకొ వాగ్గి య కరుని గురించి తెలుస్తకోవ లస్తంది ఎంతో ఉంది. వారు మనక ఇచిిన సందేశ్వనిా అర్థ ం చేస్తక్కని ముందుక సాగడం మన కర్త వేం.వారు జనిమంచిన దేశ్ంలో మనం పుట్ట డం ఎంతో అద్ృషట ం. ఈ అద్ృషట నిా మన స్తకృతంగా భావించి కర్త వాేనిా పాల్గంచినట్ల యితే మన జీవితాలు ధనేం అవుతాయి.

అంతర్జాతీయ మహిళా దినోత్సవ ఆవిర్భావ కారణాలు లింగ వివక్ష , పునరుత్పత్తి హక్కులు , ఉద్యోగం ,ఓటు హక్కు హింస ఇలా అనేక మహిళా సమస్యలే ప్రధానాంశాలుగా ఉద్యమ రూపం దాల్చి తదనంతర పరిణామ క్రమంలో ఏర్పాటయిందీ అంతర్జాతీయ మహిళా దినోత్సవం. తొలుత ఎలాంటి నిర్ణీత తేదీ లేనప్పటికీ వివిధ మార్పులు- చేర్పుల అనంతరం ఐక్యరాజ్యసమితి మార్చి8 ,1977 లో దీన్ని గుర్తించి అంతర్జాతీయ మహిళా సెలవుదినంగా ప్రకటించింది .ఈరోజున వివిధ రంగాలలో మహిళలు చేసిన కృషిని ,విజయాలను గుర్తించి ప్రోత్సహించడం ఒక రివాజుగా మారింది. భారతీయ సంస్కృతి- సంప్రదాయాలలో ముఖ్యంగా కుటుంబ వ్యవస్థలో స్త్రీ మూర్తిదే అత్యంత కీలక స్థానం. ప్రతిరోజూ ఆమె నిర్వహించే పాత్ర ప్రధానమైనదే . మన దేశంలో ఎందరో మహిళామణులు తమ తమ రంగాల్లో అత్యంత ప్రతిభాపాటవాలు ప్రదర్శించి విశ్వవిఖ్యాతినొందారు . వారిలో ఒక మణిరత్నం శ్రీమతి మాలతీ చందూర్ గారు.

‘ప్రమదావనం’లో విరిసన ‘ సిందూర పుష్పం ‘ శ్రీమతి మాలతీ చందూర్. వీరు నూజివీడులో డిసెంబర్ 26,1928 న జ్ఞానాంబ ,వెంకటేశ్వర్లు దంపతులకు జన్మించారు . 8వ తరగతి వరకు విద్యాభ్యాసం నూజివీడులోనే సాగించి తదనంతరం మేనమామ చందూర్ గారి వద్ద ఏలూరులో సెయింట్ థెరీసా స్కూల్లో ఆంగ్ల మాధ్యమంలో విద్యనభ్యసించారు. అప్పుడే డి . కామేశ్వరి ఆనందరామం, శ్రీ శ్రీ , విశ్వనాథ సత్యనారాయణ, కృష్ణశాస్త్రి నండూరి సుబ్బారావు మొదలైన వారిని కలిసే అవకాశం కలిగింది. 1947లో మేనమామ నాగేశ్వరరావు చందూర్ గారితో మద్రాస్ చేరుకుని వివాహానంతరం ప్రైవేటుగా ఎస్ఎస్ఎల్సీ పూర్తి చేశారు. 1949 నుండి రచనావ్యాసంగంలోకి అడుగు పెట్టారు. అప్పట్లో వారు రేడియోలో రచనలు చదివి వినిపించేవారు. అక్కడే బుచ్చిబాబు , జనమంచి రామకృష్ణ, రాజమన్నార్ , మునిమాణిక్యం నరసింహారావు లాంటి సాహితీస్రష్టలెందరితోనో పరిచయాలు ఏర్పడ్డాయి.
సాధారణ చదువు కలిగిన అసాధారణ ప్రజ్ఞాశాలి. తెలిసింది చెప్పడం అతి తేలిక కానీ అవగాహన లేని అంశాల్ని సైతం కూలంకషంగా తెలుసుకుని ఓర్పుతో నేర్పుగా అర్థవంతంగా అద్భుతంగా వివరించడం ఆమెకే సాధ్యపడింది. తన ప్రతిభాదక్షతలతో ఎన్నో శీర్షికల్ని నిర్వహించారు. ఆంధ్రప్రభ సచిత్ర వార పత్రికలో 1952 నుండి దశాబ్దాల పాటు ‘ప్రమదావనం’ శీర్షిక నిర్వహించి ‘గిన్నిస్ ‘ రికార్డు సాధించారు. ఈ శీర్షికలో ఆమె స్పృశించని అంశమే లేదు. స్త్రీల సమస్యల పరిష్కారానికి ఎంతో ఉపయోగపడిందీశీర్షిక. ‘వంటలు – పిండి వంటలు’ వంటల పుస్తకం కొత్తగా పెళ్లయిన వారికి ఎంతో ప్రయోజనకారిగా ఉండి 30 సార్లు పునర్ముద్రింపబడింది .
వీరి ‘జవాబులు’ శీర్షికను మగవారు సైతం చదివేవారు.
‘మహిళ ‘ ప్రధానాంశంగా దాదాపు పాతిక నవలలు రచించారు . తెలుగు, తమిళం, ఆంగ్లభాషలపై పట్టున్న ఈమె 300కు పైగా ఆంగ్ల రచనలను అనువదించారు . జేన్ ఆస్టిన్ నుండి అరుంధతీరాయ్ రచనల వరకు ఇలా ఎందరివో అనువదించారు. 1970 నుండి కేంద్ర సెన్సార్ బోర్డు సభ్యురాలిగా 11 సంవత్సరాలు పనిచేశారు. ఆ క్రమంలో తమిళ సినిమాల కోసం తమిళ భాష నేర్చుకుని అనువాదాలు చేసే స్థాయికి ఎదిగారు. ‘స్వాతి ‘ పత్రికలో ‘పాత కెరటాలు’ శీర్షికన ఆంగ్లానువాదలన్నీ దాదాపుగా
ప్రచురితమయ్యాయి.

వీరి తొలి కథ : ‘ రవ్వల దుద్దులు’

” నవల: ‘చంపకం – చెదపురుగులు’
ముఖ్య రచనలు :- భూమిపుత్రి , ఆలోచించు, హృదయనేత్రి , శతాబ్ది సూరీడు, శిశిర వసంతం మొదలైనవి.
అవార్డులు: 1987 : సమైక్య ఆంధ్రప్రదేశ్ సాహిత్య అకాడమీ అవార్డు. (‘హృదయనేత్రి’)
1990: ప్రతిష్టాత్మక భారతీయ
విశ్వవిద్యాలయ గౌరవ డాక్టరేట్
1992: కేంద్ర సాహిత్య అకాడమీ అవార్డు (హృదయనేత్రి)
1996: రాజా – లక్ష్మీ అవార్డు
1996: తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం అవార్డు
2005: శ్రీ చందూర్ , యార్లగడ్డ లక్ష్మీ ప్రసాద్ గార్లు సంయుక్తంగా స్థాపించిన ‘లోక్ నాయక్’ మొట్టమొదటి అవార్డు
2005: పద్మావతీవిశ్వవిద్యాలయం వారి గౌరవ డాక్టరేట్ మరియు ‘కళాప్రపూర్ణ ‘ బిరుదు ప్రదానం.
జిజ్ఞాస , పట్టుదల , అవిశ్రాంత కృషితో సాహితీప్రక్రియలెన్నింటినో సృజించి సారస్వత శిఖరాలను అధిరోహించి అనేక సన్మానాలు సత్కారాలు పొందిన వీరికి జీవన సహచరుడు అందించిన సహాయ సహకారాలు అసాధారణం . తన పేరుకు చివర చందూర్ గారిని ‘మకుటం ‘ గా దాల్చి విరాజిల్లిన ఈ ‘విద్వన్మణి ‘ఆగస్టు 21, 2013న వాగ్దేవి పాదాల చెంత శాశ్వతంగా విశ్రమించారు. ఈ విజ్ఞానభాండాగారానికి కృతజ్ఞతాపూర్వకంగా సమర్పించేదేముంటుంది
అక్షరసుమాంజలి తప్ప.

సంక్రాతి సంబరం, సంక్రాంతి మూడు రోజుల పండుగ. మొదటి రోజున భోగి’ , రెండోరోజు ‘మకర సంక్రాతి’, మూడోరోజు ‘కనుమ పండుగ.’! మకర సంక్రాంతినే’ తిల సంక్రమణం’ , ‘ పంటల పండుగ’ ‘ఆమని పండుగ’, అల్లుళ్ళ పండుగ’, జానపదుల పండుగ’ వంటి పేర్లతోనూ పిలుస్తారు. సస్య లక్ష్మిని వెంటబెట్టుకు వచ్చే పండుగ ఇది. సర్వ సాధారణంగా సంక్రాంతి జనవరి 13, 14, 15 తేదీలలోనే వస్తుంటుంది.

‘సంక్రాతి’ అంటేనే ఒక కొత్తదనానికి స్వాగతం పలికే శుభతరుణంగా పేర్కొనవచ్చు. ఏడాదికొకసారి వచ్చే మకర సంక్రాంతి తెలుగు వారి విశిష్ట పండుగ. అన్ని పండుగల మాదిరిగానే ఈ పండుగకూ కొన్ని ప్రత్యేకతలున్నాయి. ఆంగ్ల సంవత్సర ప్రారంభంలోనే వచ్చే మొట్ట మొదటి తెలుగు పండుగ ఈ సంక్రాంతి. మరణానికి సైతం పనికిరాని చేదు కాలంగా భావించే దక్షిణా యుగానికి స్వస్తి పలికి పుణ్య కాలమైన ఉత్తరాయణానికి ‘ మకర సంక్రాంతి’ పండుగే స్వాగతం పలుకుతుంది. ఆ రోజునుంచే మంచి రోజులకు శ్రీకారం. సూర్యుడు పన్నెండు రాశులలో సంచరించే సంక్రమణాను బట్టి ఒక్కో నెల ఏర్పడుతుంది. ఇలా సూర్యుడు ప్రతి రాశిలో ప్రవేశించే ప్రతి సమయాన్ని సంక్రాంతి అనవచ్చు. కాకపోతే వాటిని ‘మాస సంక్రాంతు’లంటారు. ధనుస్సు రాశి తర్వాత వచ్చే మకర రాశిలోకి సూర్యుడు ప్రవేశించగానే ఉత్తరాయణ పుణ్య కాలం ప్రారంభమైనట్టుగా చెబుతారు.

సంక్రాంతి వచ్చిందంటే చాలు పిల్లలు, యువతీ యువకులు గాలిపటాల సంబరాలు మొదలవుతాయి. పండుగకు ముందు, తర్వాత కొన్నాళ్ల పాటు ఆకాశంలో పగటి నక్షత్రాల్లా పతంగులు విహరిస్తుంటాయి. పతంగులు గాలిలో ఎగరవేసే ఆచారం చాలా కాలంగా వస్తోంది. ఒకప్పుడు ఇది గ్రామీణ క్రీడగానే ఉండేది. కానీ ఇప్పుడు నగరాల్లోనూ, పట్టణాల్లోనూ గాలిపటాల విహంగం అధికమయ్యాయి. గాలిపటాలు ఎగుర వెయ్యటానికి ఇప్పుడు పిల్లలతో పాటు పెద్దలూ ఆసక్తి చూపిస్తున్నారు.

మిగిలిన అన్ని పర్వదినాల మాటెలా వున్నా ఈ సంక్రాంతి తెలుగు ఆడపడుచుల పండుగలా అభివర్ణించవచ్చు. ధనుర్మాస ప్రారంభం నుండే తెలుగు వాకిళ్లు పండుగ సంబరాల్ని సంతరించుకుంటాయి. పసుపు, కుంకుమలు, మామిడాకులు, పూలదండలతో ఇంటి గుమ్మాలని శోభాయమానంగా అలంకరిస్తారు. ప్రతివారి వాకిళ్ళ ముంగిట ”ముత్యాల ముగ్గులు” ఆ ముగ్గుల్లో గొబ్బెమ్మలు …బంతిపూల అలంకరణలు …గంగిరెద్దుల ఆటపాటలు…హరిదాసు కీర్తనలతో’ సంక్రాంతి లక్ష్మి’ కి స్వాగతం పలుకుతారు.

(తరుణి అంతర్లాజల వారపత్రిక సౌజన్యంతో)

మనదేశంలో యువతీ యువకులలో చాలా మందికి నేరహింసా ప్రవృత్తి పెరుగుతోందని ఆందోళన చెందుతున్నారు. దిగువ మధ్య తరగతి ప్రజల నుంచి వచ్చిన పిల్లలు ఉపాధి అవకాశాల్లేక, పేదరికం నుంచి బయటపడడానికి నేరాలబాట పడుతున్నారు. అసాంఘిక కార్యకలాపాలకు పాల్పడుతున్నారు. వ్యసనాలకు బానిస లౌతున్నారు. జులాయిలుగా తిరుగుతున్నారు. మధ్య తరగతి ప్రజల పిల్లలు ఉద్యోగాలు సంపాదించినా, చాలీ చాలని జీతంతో కనీస అవసరాలు తీరక, లంచగొండు తెలుగా, అవినీతి పరులుగా మారుతున్నారు. ఎగువ మధ్య తరగతి ధనికుల పిల్లలు చదువుకున్నా, విలాసాలు మరిగి విచ్చలవిడిగా తిరుగుతున్నారు. కొంతమంది డబ్బు సంపాదన యావతో, విదేశాల్లో ఉద్యోగాలు చేస్తూ, అక్కడే స్థిరపడి తల్లిదండ్రులకు, దేశానికి దూరంగా, అనుబంధా లకు అతీతంగా గడుపుతున్నారు. భారతదేశ భవిష్యత్తుగాని, సమాజ సంక్షేమంగాని, భావిపౌరులైన బాలబాలికలపైనే ఆధారపడి ఉంది. నేటి బాలలే రేపటి పౌరులు, భావిభారత సౌభాగ్యానికి పట్టుకొమ్మలు. పిల్లలు బాగా చదువుకోవ డమే కాకుండా మంచి గుణగణాలు అలవరచుకోవాలి. క్రమశిక్షణతో పెరగాలి. కుటుంబం సమాజంపట్ల తమ బాధ్యతలను గుర్తించాలి. కాలాన్ని సద్వినియోగం చేసు కోవాలి. పెద్దలను, సంప్రదాయాలను గౌరవించాలి.

సమాజం నుంచి తాము పొందడంతోబాటు సమాజానికి తానేదో చేయాలన్న భావం కలగాలి. ఇవన్నీ నేటి యువతరానికి ఉన్నాయా? అని ప్రశ్నించుకుంటే చాలావరకు లేవని చెప్పాల్సిరావడం నిజంగా దురదృష్ట కరం. నేటి యువతరంలో క్రమశిక్షణ లేకపోయినా, వారు నేరాలకు, వ్యసనాలకు అలవాటు పడినా, లేకపోతే కుటుంబంపట్ల తమ బాధ్యతలను విస్మరించి తమ స్వార్ధ ప్రయోజనాలకే ప్రాముఖ్యతను ఇచ్చినా, మనం వారిని తప్పు పట్టాల్సిన అవసరం లేదు. ఈ అవలక్షణాలన్నింటిలోనూ తల్లిదండ్రుల బాధ్యత ఎంతగానో ఉంది.

నేటి జీవన విధానంలో తల్లిదండ్రులు ఎవరి పనుల్లో వారు తీరిక లేకుండా ఉండడంతో పిల్లల పెంపకం చాలా క్లిష్టంగా ఉంటోంది. చాలామంది తల్లిదండ్రులకు పిల్లలను ఎలా పెంచాలో సరైన అవగాహన ఉండడంలేదు. దీనికి ప్రజల్లోని నిరక్షరాస్యతే కారణం. బాగా చదువుకున్న తల్లిదండ్రులు కూడా పాశ్చాత్య పోకడలతో పిల్లలను పెంచుతున్నారు. కాన్వెంటు, కాన్సెప్టు, టెక్నో వంటి పేర్లతో నడుస్తోన్న ఇంగ్లీషు స్కూళ్లల్లో చదివే పిల్లలకు మన సమాజంపట్ల సరైన అవగాహన ఏర్పడడంలేదు. పేద పిల్లలకు ప్రభుత్వ పాఠశాల్లో సరైన విద్య లభించడంలేదు. పేద కుటుంబాల పిల్లలు చాలామంది చదువు మధ్యలోనే ఆపేస్తున్నారు. చాలామంది తల్లిదండ్రులకు పిల్లలతో గడిపే తీరికలేదు. చిన్నప్పుడే పిల్లలను కేర్సెంటర్లలో చేర్పిస్తు న్నారు. వారు పెద్దవుతున్నా వారి స్నేహితుల గురించి, వారు చేస్తున్న పనుల గురించి తెలుసుకోవడంలేదు. చాలా మంది పిల్లలు గంటలకొద్దీ టీవీ ముందు కూర్చోవడం, కాలం వృథాచేసే క్రికెట్ మ్యాచ్లు, హింసాత్మక కార్టూన్లు చూస్తూ కాలం గడిపేస్తున్నారు. వీటివల్ల పిల్లల మానసిక దృక్పథం, వైఖరి ప్రభావితం అవుతున్నాయి.

పిల్లలను పాడుచేస్తున్నాయని ఒక విద్యావేత్త అన్నారు. ఇది అక్షరాలా నిజం పిల్లలు విజ్ఞానం పెంచుకోవడానికి, చదువుకోవడానికి, ఆటలాడుకోవడానికి, వ్యాయామం చేయడానికి, సృజనాత్మక శక్తి వంటి నైపుణ్యాలను పెందు కోవడానికి విలువైన కాలాన్ని టివి ముందు వృథాగా ఖర్చుచేస్తున్నారు. సహజ సిద్ధంగా పిల్లలకు ఆ వయసులో ఉండాల్సిన అమాయకత్వం, ఉత్సాహం, పరుగులుతీసే వేగం ఉండడంలేదు.

పిల్లలకు సహజసిద్ధమైన ఆలోచనలుకాక పెద్దపెద్ద విషయాల గురించి ఆలోచించడం పరిపాటైంది. తల్లిదండ్రులు కొందరు తమ పిల్లల మంచి ప్రవర్తన పట్టించుకోరుగాని చెడును తొందరగా పట్టించుకొని శిక్షిస్తుంటారు. పిల్లల్లోని మంచి లక్షణాలు, నైపుణ్యాలు, బలాలను ఏ మాత్రం గుర్తించరు. గుర్తించినా ప్రోత్స హించరు. పిల్లల్లో చెదులక్షణాలు ఉన్నట్లే మంచివికూడా ఉంటాయి. ఆ లక్షణాలను గుర్తించి వారిని ప్రోత్సహిస్తే పిల్లలు మరింత అభివృద్ధి సాధిస్తారు. రోజులో ఒక్క గంటసేపైనా తల్లిదండ్రులు పిల్లలతో చర్చించాలి. వారి సమస్యల గురించి వాకబు చేయాలి. వారి అలవాట్లు, మానసిక స్థితిని పట్టించుకోవాలి. మన సంప్రదాయం. గురించి, ఉన్నత విలువల గురించి వారికి నచ్చేరీతిలో చెప్పాలి. ఏదైనా చెడుపని చేసినపుడు అది తప్పని నచ్చ: చెప్పగలగాలి. కొంతమంది తల్లిదండ్రులు పిల్లల్ని అతిగా గారాబం చేస్తారు. వాళ్లు అడిగినది ఏదీ కాదనరు. వారి ప్రవర్తన బాగా లేకపోయినా మండలించరు. దానివల్ల అలా పెరిగినవారిలో మొండితనం ఏర్పడుతుంది. గొడవ చేస్తే తాము అడిగింది ఏదైనా సాధించుకోగలమున్న గర్వం ఏర్పడుతుంది. తీరా వీళ్లు పెద్దయ్యాక తమమాట చెల్లక పోయినా, తమమాటను ఎవరైనా ఖండించినా భరించ లేదు. ఇలాంటివారు బయట ఏ అవమానం ఎదురైనా తట్టుకోలేక ఆత్మహత్యలకు పాల్పడుతుంటారు. ఈ మనస్తత్వానికి కారణం వారి తల్లిదండ్రులే, అతిగారాబం వల్ల మంకుపట్టుదల ఏర్పడుతుంది.

మరికొంతమంది తల్లిదండ్రులకు తమ పిల్లలే. ఉత్తి పనికిరానివారుగా, దరిద్రులుగా కన్పిస్తారు. వారిని ఎప్పుడూ శిక్షిస్తూ అవహేళన చేస్తూ అవమానిస్తుంటారు. ఇతరులు ముందు వారి గురించి చులకనగా మాట్లాడు: తుంటారు. ఇలాంటివారికి చిన్నతనం నుంచే తల్లిదండ్రుల మీద ద్వేషం కలుగుతుంది. పెద్దయిన తర్వాత అది. సమాజంపై కసిగా మారుతుంది. దాంతో అలాంటివారు. అందరినీ ద్వేషిస్తూ మానసికంగా చాలా బలహీనంగా ఉంటారు. లేదా కసితో పెట్రేగిపోయి నేరాలబాట పడతారు. రకరకాల వ్యసనాలకు బానిసలవుతారు. నిజంగా ఈనాడు పిల్లల మనసులకు ప్రతికూలంగా ప్రభావితం చేసే అవకాశాలే ఎక్కువగా ఉన్నాయి. చదువు కోకపోతే చెడుతిరుగుళ్లు తిరగడం, చదువుకోమంటే బడి ఎగ్గొట్టి షికారులకు పోవడం మనం చూస్తూ ఉంటాం. అలాగే కొంతమంది పిల్లలకు ఆదుకోవడానికి, ఆలోచించడానికి కూడా టైం ఉండదు. బండెడు పుస్తకాలు మోసుకుంటూ సాయంత్రం వరకు జైలుగదివంటి క్లాస్ రూంలో కూర్చోవడం, తర్వాత ట్యూషన్లకు వెళ్లడం, వీటితో అలసిపోయి ఇంటికి వచ్చాక గంపెడు హెూంవర్కు చేయడం ఇదీ దినచర్య దానికితోడు తల్లిదండ్రులు తమ పిల్లల అభిరుచిని కనుక్కోకుండా తమ ఆశలను, ఆశయా లను వారిపై రుద్ది వారిని హింసించడం. చాలామంది. తల్లిదండ్రులు చదవమని గోల పెడుతూ పిల్లలను రచి రంపాన పెడుతుంటారు. వారికి మానసిక ఉల్లాసం కలిగే వీలేలేదు. ఆ కారణంగా వారు చదువును ద్వేషించడం లేదా చదువుతప్ప వేరే ఏ విషయం పట్టించుకోకపోవడం, దీనివల్ల వాళ్లు ర్యాంకుల రేసులో పరుగెడుతుంటారు. అందుకు తగినట్లుగానే – న్యూన్లు, ప్రైవేటు కాలేజీలు కూడా రోజంతా వారిని రుబ్బుతూనే ఉంటాయి. దీంతో చదువనే జాడ్యం తప్ప సమాజంలో బతకాల్సిన తీరు గురించి సాటి మనుషులతో మెలిగే పద్ధతికూడా తెలియకుండా పోతుంది. అందువల్ల వారు ర్యాంకులు తెచ్చుకొని తల్లిదండ్రులకు గుడ్ బై చెప్పి విదేశాలకు వెళ్లిపోతారు. తండ్రిపోయినా, తల్లిపోయినా లేక వాళ్లు ఇక్కడ దిక్కు లేకుండా పోయినా వారికి చీమకుట్టినట్లయినా ఉండదు. అందులో వారి తప్పేమీలేదు. అలా వారిని తయారు చేసిన తప్పంతా తల్లిదండ్రులదే.

అబ్బాయి, అమ్మాయిగాని బాగా చదివి లక్షలు గడించే ఉద్యోగాలు సంపాదించి, మహానగ రాల్లోనో విదేశాల్లోనో స్థిరపడాలని కలలుగని, ఒక ఏ. విషయాలు పిల్లలకు చెప్పకుండా చదువు చదువు అనే మంత్రాన్నే జపిస్తుంటారు. దానివల్ల ఆ పిల్లలకు పెద్ద వారిని గౌరవించడంగాని, తనవారిని ప్రేమించడంగాని, సంప్రదాయాలను గౌరవించడంగాని తెలియకుండా పోతుంది. చాలామంది తల్లిదండ్రులు చేతులు కాలాక ఆకులు పట్టుకున్నట్టు పిల్లలు తమను లెక్కచేయనపుడు లబోదిబోమని కుమిలిపోతుంటారు. ఇలాంటివారిని చూసి కూడా గుణపాఠం నేర్చుకోకుండా తాము కూడా అదే మార్గంలో నడుస్తుండడం చాలా విచారించదగిన విషయం పెద్దలు పిల్లలు చెప్పేది వినాలి. ప్రతి పిల్లవాడికి వ్యక్తిత్వం ఉంటుంది దాన్ని వికసింపచేసుకోవడానికి తగిన ప్రోత్సాహం, ప్రేరణ తల్లిదండ్రులు కలిగించాలి. అలాగే వారిని అతి గారాబం చేసి చెడగొట్టకూడదు. మగపిల్లలు బయట ఏం చేస్తున్నారో గమనించాలి. వారి అలవాట్లను గమనించాలి. క్రమశిక్షణతో మెలిగేలా శ్రద్ద తీసుకోవాలి. పిల్లల ముందే తల్లిదండ్రులు తిట్టుకోవడం, కొట్టుకోవడం చేయకూడదు. తండ్రులు బాధ్యతా రహితంగా ప్రవర్తించడం వారి ముందే తాగడం వంటివి చేయకూడదు. అలాగే వారిముందే తండ్రిని తీసేసినట్టు మాట్లాడడం, ఇరుగుపొరుగువారి గురించి చెడుగా మాట్లాడడం వంటివి చేయకూడదు. ఆడపిల్లలు ఒంటరిగా గదిలో కూర్చుని నెట్లలో గడుపుతుంటే ఏం చేస్తున్నారో గమనించాలి. చాలామంది నెట్లో ముక్కూ మొహం తెలియనివారితో చాటింగులు చేసి ప్రేమలో పడుతుంటారు. సెల్ ఫోన్ విరివిగా మాట్లాడు. కుంటారు. వీటన్నింటినీ గుర్తించి వాటివల్ల కలిగే చెడు ప్రభావాలనుంచి తప్పించే బాధ్యత తల్లిదండ్రులదే. పిల్లలకు స్వేచ్ఛనివ్వకుండా ఉండడం ఎంత తప్పో, అతిగా స్వేచ్ఛనిచ్చి వారిగురించి పట్టించుకోకపోవడం కూడా అంతే తప్పు, పిల్లలకు సారీ చెప్పడానికి తల్లిదండ్రులు వెనకాడకూడదు. అలాగే పిల్లలు వారిమాట నెగ్గించుకోవ దానికి నానాయాగీ చేస్తే వెంటనే వారి కోర్కెలు తీర్చడానికి సిద్ధమైపోకూడదు. తగని విషయాల గురించి పిల్లలు మారాం చేస్తే వారిని మందలించగలగాలి. ముఖ్యంగా చిన్నవాటి నుంచే వారికి క్రమశిక్షణ నేర్పాలి. పిల్లలకు నేర్చేముందు వారి పెద్దవాళ్లు, తల్లి
దండ్రులు క్రమశిక్షణతో ఉండాలి. పిల్లల్ని క్రమశిక్షణలో
పెట్టే ప్రక్రియ ప్రేమపూర్వకంగా ఉండాలి. ఆ ప్రేమలోనే వారలోపాలను కచ్చితంగా సరిదిద్దగలగాలి. పిల్లల్లోని అసంబద్ధప్రవర్తన అనవసర ప్రసంగాలు మంకుపట్టుతో. మొరాయించడం పెద్దలపట్ల నిర్లక్ష్యంగా ప్రవర్తించడం వంటివి ఆదిలోనే తుంచేయాలి. పిల్లలతో చాలా స్నేహంగా ఉండాలి. తల్లిదండ్రులు కూడా ఒకనాటి పిల్లలే. అని గుర్తుపెట్టుకొని వారిని భయపెట్టకూడదు. వారిని అసహ్యంగా తిట్టకూడదు. వాళ్లను శాంతింపచేయడానికి లంచాలు కానుకలు ఇస్తుంటారు. అది చాలా తప్పు, దాంతో పిల్లలు ఏదైనా ఇస్తామని చెబితేనే మాటవినే పరిస్థితి వస్తుంది. పిల్లల్లో తల్లిదండ్రులు కానుకలిచ్చే అలవాటు చేయడం వల్ల వాళ్లు పెద్దయ్యాక లంచ గొందులుగా మారతారు.

పిల్లలు ఇష్టం వచ్చినట్టు ప్రవర్తించకూడదని. ఎప్పటికప్పుడు చెబుతుండాలి. అలాగే బహుమానంగా ఏదో ఒకటి ఇచ్చి వారిని మంచి చేసుకోవడం సరైనది. కాదు. చాలా కుటుంబాల్లో ఈ క్రమశిక్షణ భారాన్ని తల్లులకే వదిలేస్తారు. తల్లుల గురించి తండ్రులకు చాడీలు చెప్పి, తండ్రుల గురించి తల్లులకు చెప్పి ఎవరో ఒకరికి దగ్గరై వారినుంచి డబ్బులు, కానుకలు పొందు తుంటారు. ఈ చాడీలను ప్రోత్సహించకూడదు. కొందరు తండ్రులు తల్లి విషయంలో పిల్లలను ప్రోత్సహిస్తుంటారు. అలాగే తల్లులు కూడా. దీనివల్ల పిల్లలకు చాడీలు చెప్పే మనస్తత్వం బాగా అలవడుతుంది. వీడు పెద్దయ్యాక ఎవరో ఒకరిగురించి చెడుగా మాట్లాడుతుంటాడు. పెద్దల్లోనే చాలా లోపాలున్నపుడు పిల్లల్లో లోపాలు అత్యంత సహజం. ఆ లోపాల గురించి వారికి చెప్పాలి. అంతేగాని ఈ లోపంవల్ల నువ్వు దేనికీ పనికిరావని అనకూడదు.
అలాగే మాటవిననివారిని తల్లిదండ్రులు బెదిరిస్తుంటారు.. దీనివల్ల పిల్లల్లో ఒకరకమైన భయం ఏర్పడుతుంది. వారిలో తిరస్కారానికి గురయ్యామన్న భావం కలిగి ఆందోళన చెందుతారు. దానివల్ల వారిలో ఆత్మవిశ్వాసం ఆత్మస్థైర్యం వంటివి తగ్గిపోతాయి.

పిల్లలనుకూడా గౌరవించాలని చెబితే ఎవరికైనా ఆశ్చర్యం కలుగుతుంది. చాలామంది వారి పిల్లలను మనం గౌరవించినట్లు మాట్లాడితే “వాడిమొహం వాడు. దేనికీ పనికిరాదనో లేదా దానిమొహం అదొక ఏడుపు గొట్టుది ఎలా బతుకుతుందోనని భయపడుతున్నాం” అని అంటారు. దానివల్ల వారికి తాము నిజంగా పనికిరామన్న భావం కలుగుతుంది. వీటన్నిటి గురించి మనం చర్చించు కొనేటపుడు పిల్లల్ని పెంచడం చాలా క్లిష్టమైన ప్రక్రియ. అనే భావం కలగవచ్చు. తల్లిదండ్రులు కొంచెం జాగ్రత్త వహిస్తే ఇదేమంత కష్టమైనదికాదు. అలాగని ఎంతో నిర్లక్ష్యంగా ప్రవర్తించే వ్యవహారంకూడా కాదు. పిల్లల పెంపకం అన్నది గొప్పకళ, కొన్ని కుటుంబాల్లో పిల్లలు పెరిగి పెద్దయి ఎంత ప్రయోజనకారులవుతారో వారు ఎంత చక్కగా కుటుంబ పద్ధతులను సంప్రదాయాలను గౌరవిస్తారో చూస్తుంటే ఎంతో ఆనందం వేస్తుంది. అందుకు వారి తల్లిదండ్రులను ప్రశంసించాలి. కాబట్టి మనం ఒక బంగారం ఉంగరం పోగొట్టుకుంటే ఎంతబాధ పడతామో ఆలోచించండి. అలాంటిది మన పిల్లలంటే మనకు నిలువెత్తు బంగారంలాంటివారు. ఆ బంగారా లను కాపాడుకోవాల్సిన బాధ్యత ప్రతి తల్లిదండ్రులపైనా ఉంది. వాళ్లను తమ బంగారాలుగా భావించగలిగితే ప్రతి తల్లితండ్రీ పిల్లల పెంపకంపట్ల మరింత శ్రద్ధచూపి స్తారు. అప్పుడే ఆ పిల్లలు ప్రయోజకులవుతారు.

“కవి శిరోమణి” -“రసస్రవంతి”
“ఆధ్యాత్మిక సాహిత్య సామ్రాట్ “
” కావ్యసుధ