ఇంట‌ర్వ్యూలు

“పల్లియలోనే పుట్టితిని పల్లియయె నను పెంచె, పల్లియె ఇల్లును వాకిలిన్ కలిమినిచ్చె బతుకు మెరుంగుపెట్టె’, ఆ పల్లియ ‘అమ్మ’, ‘ఆవనుచు’ పల్కులు పలుకగ నేరిపించె, నా పల్లియ నాకు దైవతము ప్రాణము ఓ ప్రభు విఠలేశ్వరా !

పల్లె వాసనల మట్టి పరిమళం అద్దుకొని, మల్లెలంత తెల్లని మనసుతో, చేను చెల్కల మీద పశువుల గిట్టల శబ్దాల నడుమ ఉదయించిన వెల్లంకి సాహితీ పాలకంకి డా|| కూరెళ్ళ విఠ్ఠలాచార్య గారు. తండ్రి ఛాయలు తెల్వదు ఆయన అనుపాలను నోచుకోలేదు. అమ్మ చేతుల పెరిగి అమ్మ తాతల గారాలపట్టిగా, మేనమామ మురిపాల అల్లుడై పల్లె పెరిగిన ఆచార్యుల వారు తన జీవితాన్ని పల్లెతోనే ముడివేసుకొని వెల్లంకిలోనే స్థిరపడినారు. ఆధునిక భావాలు, తిరుగుబాటు చిన్నప్పుడే అలవాటు చేసుకొని అన్ని కులాల పిల్లలను ఒకచోట చేర్చి సహపంక్తి భోజనం చేయించిన సాహసి. తదుపరి అనేక పరిణామాలకు బాధ్యుడిగా నిలిచి సమానత్వపు ఊపిరు లూదిన విఠలుని విరాట్ స్వరూపం. కష్టం వారి చిరునామ, కన్నీళ్ళు వారి దాహం తీర్చాయి. ఉపవాసాలు, పెద తండ్రి చిన్నచూపు అన్నీ కలిసి కూరెళ్ళ వారిలో చదువువైపు అడుగులు వేయించింది. ఒక ఆశయం, ధ్యేయంవైపుకు సాగే నిరంతర శ్రామికులై విద్యాసాధన చేసిన వినమ్రశీలి.

యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా రామన్నపేట మండలంలోని నీరునెముల గ్రామంలో కూరెళ్ళ లక్ష్మమ్మ వేంకటరాజం దంపతులకు జన్మించినారు. ఉర్దూ మాద్యమంలో ప్రారంభమైన చదువులోఎక్కడా వెనకబడలేదు. ఏడవ తరగతిలోనే తెలుగులో ఉత్తమ మార్కులు పొంది బేతోజు లక్ష్మీనారాయణ ఈశ్వరమ్మ ల పురస్కారం పొందిన పట్టుదల వీరిది. వీరి ఊరి కరణం కుమారుడు శ్రీహరిరావుగారిచ్చిన ప్రోత్సాహమే వీరి ఉన్నత విద్యకు కారణం. 7వ తరగతిలోనే వీరి తాతగారు బేతోజులక్ష్మీనారాయణ గారు మరణించినపుడు ‘స్మృతి కావ్యం’ రచించారు. 9వ తరగతిలో గోవిలాపంరాసారు. ఇది పాఠశాల కుడ్య పత్రిక ఉదయంలో ప్రచురించబడింది.

1954లో వెల్లంకి గ్రామంలో మిత్రులతో కలిసి శ్రీశంభు లింగేశ్వర స్వామి పేర గ్రంథాలయంస్థాపించారు. పెదనాయిన ఆధిపత్య ధోరణి కూరెల్ల వారిని వామపక్ష భావాల వైపు వెళ్ళేటట్లు చేసికమ్యూనిస్టుల పత్రిక విశాలాంధ్ర చదివేవారు. ఆ పత్రిక చదువద్దని ఆనాటి ప్రభుత్వం పోలీసు నిఘాపెట్టింది. నాటి కమ్యూనిస్టు నాయకుడు రావి నారాయణరెడ్డి పక్క గ్రామానికి వస్తే గొంగడి కప్పుకొనివెళ్ళి రహస్యంగా చూసి వచ్చిన సాహసి. రెవెన్యూ, కో-ఆపరేటివ్, విద్యుత్, న్యాయస్థానం, సేల్ టాక్స్ఆఫీసులలో ఉద్యోగం చేసినా నచ్చక ఉపాధ్యాయ వృత్తిని ఎంచుకొన్న కర్మశీలి.

దేవుడొక్కడే నివసించు దేశమొక్కటే

జాతి ఒక్కటి చేయు భోజనమునొకటే

అయిన నెందుకో? కులముల పైన శ్రద్ధ

ఎవరో తలలేనివారు సృష్టించినారు

అని రాసిన అపర వేమన. తన అభిప్రాయాన్ని సూటిగా అలతి పదాలతో అద్భుతంగా రాసిఆదరణ పొందినారీ కవివరేణ్యులు. ఒకవైపు ఉద్యోగం మరొకవైపు రచనా వ్యాసంగంతో పాటుఉన్నత విద్య ఆర్జించాలనే తపనతో 1972లో ఎం.ఏ. పరీక్ష రాసి ఉత్తీర్ణులై ఉపాధ్యాయుని పదవినుండి ఉపన్యాసకులుగా ఎదిగారు. ఇంటి గేదెకు వైద్యం చేయించుచుండగా అది మీదపడటంమూలాన కూరెళ్ళ వారి కాలు విరిగింది. మూడు నెలలు బెడ్ మీద ఉండి కూతుర్లతో తను చెప్తూ’విఠలేశ్వర శతకం’ పూర్తిచేసిన ఘనత వీరిది.

తన విలువైన ఆస్తి ఆరెకరాల సారవంతమైన పంట భూమిని పేదల ఇళ్ళ నిర్మాణానికి అందించినఘనత వీరిది. నిరాడంబరత, నిర్భీతి, నిగర్వం, నిబద్ధత, నిజాయితీలతో కూడిన జీవితం విఠలాచార్యగారిది. నిండైన తెలుగు వేషధారణతో కన్పిస్తారు. క్రమశిక్షణ, సమయపాలన వీరికి రెండు కళ్ళలాంటివి. కార్యసాధన, వినమ్రత, కృతజ్ఞత, ఆదరణా ఆప్యాయతతో పూర్ణ

స్వర్ణభాండ మూర్తిమత్వంవీరిది. వీరి ప్రోత్సాహంతో ఎదిగిన వారిలో డా|| ఏనుగు నర్సింహారెడ్డి గారు, డా|| పోరెడ్డి రంగయ్య,కూరెళ్ళ శ్రీనివాస్, ఏలె లక్ష్మణ్, డా|| వాసా భూపాల్, సాగర్ల సత్తయ్యలాంటి వారు ఎందరో.

“నాకు కవిత్వమె బ్రతుకు, నాకు శ్రమియించెడివాడు ఇష్టుడున్” అని వీరు రాసిన త్రిపదలుదొందు దొందే రిక్షా కార్మికునికి అంకితం చేసిన ఆదర్శవంతులు.

పద్యాన్ని ప్రాణప్రదంగా ప్రేమించినా కాన్ఫిడెన్షియల్ రిపోర్ట్ అనే గద్య రచనను శక్తివంతంగాఅందించిన ధీశాలురు. జీవచైతన్యపు రచన ఇది. శ్రీ శ్రీ మహాప్రస్థానమ్ లాగా సాగిందీ రచన. మరొకఅద్భుత రచన శిల్పాచార్యులు. ఇందులో మనకు తెలుగు

గొప్పతనం, కవుల పరిచయాలు, కళాకారులుసకలం కల్పి వడ్డించిన విస్తరిది.

నానీల నేత్రాలు రాసి ప్రజలకు మరింత చేరువయినారు. మహాకవి దాశరథి పురస్కారాలతోపాటు అనేక పురస్కారాలు అందుకొన్న వీరు అన్నీ సాహితీ ప్రక్రియలను సుసంపన్నం చేశారు.ఇంకా 12 అముద్రిత గ్రంథాలున్నాయి. అయితే! సాహితీ బ్రహ్మ కూరెల్ల విగ్ధలాచార్య గారి సమగ్రసాహిత్యం ఒకే చోటికి రావాలని ఆశిస్తున్నాం. పదండి వారి ఇంటర్వ్యూలోకి వెళదాం…..

 1. ప్ర. బాల్యంలో కష్టపడిన ఉన్నత విద్యను అభ్యసించిన మీ విద్యా ప్రస్థానం గురించి తెల్పండి?

మా తండ్రిగారు నేను ఐదు నెలలపుడే ఈ లోకాన్ని వదిలి వెళ్ళారు. అమ్మ లక్ష్మమ్మకుఅప్పుడు 15 సం||లు మాత్రమే. మా మాతామహులు బేతోజు లక్ష్మీనారాయణ, ఈశ్వరమ్మ గారిగ్రామం నీరునెములలో విద్యాభ్యాసం ప్రారంభమైంది. మసూల్ దార్ అనే ముస్లిం ప్రయివేటు టీచర్  వద్ద పీర్ల కొట్టంలో అక్షరాభ్యాసం జరిగింది. ఉర్దూ మాధ్యమంగా విద్య కొనసాగింది. తిరిగి వెల్లంకికి వచ్చి షేక్ అహ్మద్ అనే ప్రైవేటు ముస్లీం టీచర్ వద్ద చేరి ఫీజు కట్టలేక బడి ఊడ్చి చదివాను. మా ఊరి కరణం కొడుకు బసవరాజు శ్రీహరిరావు గారి ప్రోద్బలం వలన రామన్నపేటలో 7వ తరగతి వరకు చదివాను. పన్నెండేళ్ళ వయసులోనే తాతగారి మరణం ‘స్మృతి కావ్యాన్ని’ రాయించింది. 1954- 55లో విశ్వకర్మ హాస్టల్ లో చేరి చదువు ప్రారంభించినా కష్టాల కడలిలోనే తేలియాడి, ప్రతి ఇంటిని ఆశ్రయించాను. హైస్కూలులో సుప్రసిద్ధ పండితులు కోవలె సంపత్కుమారాచార్యులు గారు సంస్కృతం బోధించినారు. 9వ తరగతిలో పాఠశాల కుడ్య పత్రిక ‘ఉదయ’కు సంపాదకుడని అయ్యాను. జనగామ రైలు ప్రమాదం పేరిట ‘అధిక వృష్టి’ కవిత వ్రాసి కరుణశ్రీ జంధ్యాల వారి పుస్తకం బహుమతిగా పొందాను. అందులోని పుష్పవిలాప ఘట్టం చూసి ‘గో విలాపం’ రాసాను. 1957లో హెచ్.ఎస్సీ. పూర్తి చేసాను. అనేక చిన్నాచితక ఉద్యోగాలనంతరం మేడ్చల్ ఉపాధ్యాయ కళాశాలలో శిక్షణ పూర్తి చేసుకొని నాటి గవర్నరు చేత షీల్డు అందుకున్నాను.

2. ప్ర. పాఠశాల ఉపాధ్యాయుడి నుండి ఉపన్యాసకుల వరకు మీరున్న ప్రతిచోట సాహిత్య వాతావరణం, సాంస్కృతిక వైభవం తీసుకొని వచ్చారు. ఇది ఎలా సాధ్యమైంది?

1960 లోనే భువనగిరి సమితిలోని వడాయిగూడెంలో అక్షరాస్యతా ఉద్యమం ప్రారంభించి “చచ్చేముందు సంతకమైనా చేయాలని” వయోధికులకు చదువు నేర్పించాను. నాకు మొదటి నుండి సాహిత్యం కళలు అంటే ఎక్కువ మక్కువ. గూడెం ప్రజలందరినీ చైతన్యపరిచి నాటకం వేయించి బహుమతులు ఇప్పించాను. సాహితీ సాంస్కృతిక వాతావరణం ద్వారా పిల్లల్లో సృజనాత్మకత పెంచవచ్చుననే ఉద్దేశ్యంతోనే ఈ కార్యక్రమాలను ముందుకు తీసుకెళ్ళాను. విద్యార్థుల సర్వతోముఖాభివృద్ధియే లక్ష్యం పెట్టుకొని పాఠశాల నుండి జూనియర్ కళాశాల స్థాయినకు ఎన్నో సాహితీ పత్రికలు ప్రారంభించి తోటివారి ప్రోత్సాహం కరువైనా నా లక్ష్యం పూర్తి చేసాను. నాకు ఇష్టమైన ఈ కృషికి ఎందరో సహకరించారు.

౩. ప్ర. ఉపాధ్యాయ ఉద్యమనేతగా, సాహితీ విస్తరణ, గ్రంథాలయం ఉద్యమం ఇలా బహుముఖీనంగా జీవనంలో పోరు అలవాటుగా సాగి విజయం పొందారు విశేషాలు తెల్పండి?

సాహిత్యం నా శ్వాస నా రచనలను ఎప్పటికప్పుడు కొనసాగిస్తూనే, ఇవి నాతో ఆగకుండా వుండటానికి నా విద్యార్థులను రచనలవైపు ప్రోత్సహించాను. అలా అప్పటి నా విద్యార్థులు సాహితీవేత్తలుగా ఎదిగినారు. పరిశోధన చేసి, డాక్టరేటును పొందడం సంతోషకరమైన అంశం.

స్టేట్ టీచర్స్ యూనియన్ బాధ్యునిగా ఉపాధ్యాయుల సమస్యల పరిష్కారం కోసం పోరాటం చేశాను. ఉపాధ్యాయులు ప్రశాంతంగా ఉంటే పాఠశాల విద్య ప్రశాంతంగా కొనసాగుతుందని అభిప్రాయంతో వారికి అండగా నిలిచాను.

4.ప్ర. మీ సాహితీ ప్రస్థానానికి బీజాలు వేసి మిమ్మల్ని ప్రభావితం చేసిన గురవరేణ్యులు ఎవరు?

శ్రీ డోకూరి బాలబ్రహ్మచారి గారి వారు పుట్టు అధులు, అష్టావధాని. వారి అష్టావధానం విని ప్రభావితుణై వారికి చేరువయినాను. వారికి దృష్టిలోపం వలన నేనే అనేక గ్రంథాలు చదివి వినిపించాను. వారి ప్రభావం నాపై ఉంది. పద్యరచనలో నాకు వారు మార్గదర్శకమయినారు. కోవెల సంపత్కుమార గారి సంస్కృత బోధన నాకు బలాన్నిచ్చింది. బి.ఎన్.శాస్త్రి గారి లాంటి వారెందరో నా రచనలకు ప్రోత్సాహాన్ని అందించినారు.

5.ప్ర. మీరు చాలా సాహిత్య పత్రికలు నడిపారు కదా, వాటి వివరాలు తెల్పండి?

1961లో బాపూభారతీ అనే పత్రికను గోకారం పాఠశాలలో ప్రారంభించి విద్యార్థుల రచనలు పొందుపరిచాను. 1963లో మా ఊరు వెల్లంకి పాఠశాలకు ఉపాధ్యాయునిగా వచ్చి ‘మా తెలుగు తల్లి’ కుడ్య పత్రికను, 1967లో వలిగొండ ఉన్నత పాఠశాలలో ‘వలివెలుగు’ను ప్రారంభించి విద్యార్థులను కలం తట్టి ప్రోత్సహించాను. 1977లో సిరిపురం ఉన్నత పాఠశాలలో ‘చిరంజీవి’ పత్రికను ఏర్పాటు చేశాను. 1979లో నల్లగొండ ప్రభుత్వ జూనియర్ కళాశాల ఉపన్యాసకునిగా పదోన్నతి పొందాను. 1980లో ‘ప్రియంవద’ పత్రికను కళాశాల విద్యార్థులకు కొరకు వెలువరించాను. రామన్నపేట ప్రభుత్వ జూనియర్ కళాశాలలో ‘ముచికుంద’ అనే వార్షిక సంచికను 1987లో తీసాం. రాష్టోపాధ్యాయ సంఘం పక్షాన, రామన్నపేట నుండి ‘మన పురోగమనం’ అనే పత్రిక తీసుకొచ్చి నడిపాం.

6.ప్ర. మీ పద్యాలు సులభశైలిలో ఉంటాయి. సమాజాన్ని ఆలోచింప చేస్తాయి, వీటి గురించి చెప్పండి?

‘విఠలేశ్వర శతకం’ సామాజిక స్పృహతో నిండిన శతకం అనేక అంశాలతో సాగింది. ‘శిల్పాచార్యులు’ పద్య సంకలనం సాహితీవేత్తలను, తెలుగు భాషను ఉగాది లాంటి సందర్భాలనో అక్షరబద్ధం చేశాను. ఇవన్నీ శ్రోతలకు ఆనందాన్ని, ఆలోచనలను కలిగిస్తాయి. కవితా చందనం, తెలంగాణా కాగడాలు, స్మృత్యంజలి లాంటి పద్య శైలిలో తీసుకొచ్చాను. నా పద్యాలు సులభశైలిలో నడుస్తాయి.

7.ప్ర. మీరు డాక్టరేటు పట్టా కోసం చేసిన పరిశోధన విశిష్టమైందీ విలక్షణమైంది వివరాలు చెప్పండి?

1977లో ఎం.ఫిల్ పరిశోధనకు ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయంలో చేరాను. అప్పటివరకు ఎవరూ సృష్టించని ‘తెలుగులో గొలుసుకట్టు నవల’ ప్రక్రియను పరిశోధనాంశంగా తీసుకొని పరిశోధన కొనసాగించాను. ఆచార్య ఇరివెంటి కృష్ణమూర్తి గారి పర్యవేక్షణలో ఇరువది నాలుగు రచయితలు, రచయిత్రులను ఇంటర్వ్యూ చేసి వారి కొత్త అంశాలను వివరించాను. 1988లో ఆచార్య ముదిగొండ శివప్రసాద్ గారి మార్గదర్శకత్వంలో ‘తెలుగు నవలల్లో స్వాతంత్ర్యోద్యమ చిత్రణ’ అనే అంశంపై పరిశోధన చేసి డాక్టరేటు పట్టాను పొందటం మరిచిపోరాని అనుభవం.

8.ప్ర. చాలా సాహితీ సంస్థలను, విద్యా సంస్థలను ప్రోత్సహించి ముందుకు నడిచేలా వెన్నుదన్నుగా నిలిచి మార్గదర్శకత్వం చేశారు. వీటి గురించి చెప్పండి?

నేను ఎక్కడ పని చేసానో, ఆ కార్యక్షేత్రం నాకు మక్కువయింది. అందువల్ల ప్రతీచోట సాహితీ సంస్థను స్థాపించి కవులను, కవయిత్రులను ప్రోత్సహించాను. నృత్యభారతి, ప్రజాభారతి, మల్లెల భారతి, జనభారతి, మహిళాభారతి, భువనభారతి, అక్షరభారతి వేరువేరు ప్రదేశాల్లో ఎన్నో సంస్థలను స్థాపించినాను. కొన్ని సంస్థలు ఇప్పటికీ చాలా చక్కగా పనిచేస్తున్నాయి. ఎన్నో మంచి కార్యక్రమాలు నిర్వహించటం జరిగింది. అలాగే సాంస్కృతిక ఆధ్యాత్మిక సంస్థలను కూడా స్థాపించాను. సత్యగాయత్రీ ఆశ్రమం, వెల్లంకి, చైతన్య కళాస్రవంతి, సాహితీ స్నేహితులు, స్పందన- రామన్నపేట, స్ఫూర్తి సిరిపురం, పూర్వ విద్యార్థుల సమిది-వెల్లంకిలో ప్రారంభించాను. గీతాజయంతి ఉత్సవ సమితి- ఇంద్రపాల నగరం, సీనియర్ సిటిజన్ సమాఖ్య, బతుకమ్మతల్లి కళాబృందం లాంటి 25 సంస్థల వరకు స్థాపించి, ప్రోత్సహించాను. 11 విద్యాసంస్థల స్థాపనలో ముందున్నాను. అందులో మైత్రీ విద్యాలయం – సంతోష్ విద్యామందిర్ వెల్లంకి, 5 స్కూల్లు రామన్నపేటలో చందన ప్లే స్కూలు, చౌటుప్పల్ లో స్థాపనకు ముందున్నాను. శ్రీ శ్రీ విద్యాలయం చిట్యాలలో ఆ సంస్థలు చక్కగా కొనసాగుతున్నాయి.

9.ప్ర. మీ ఇంటినే గ్రంథాలయంగా మార్చి అనేక సాహిత్య గ్రంథాలను పరిశోధకులకు, సాహితీ పిపాసకులకు అందుబాటులోకి తెచ్చారు. ఈ ప్రాజెక్టు రూపకల్పన ఎలా జరిగింది?

అందరినీ చదివించాలన్నదే నా ధ్యేయం. ముఖ్యంగా సాహితీ సృజన జరుగటానికి చదవటం సోపానం. మా అమ్మాయిలను ఒప్పించి రెండు కోట్ల విలువగల మా ఊరు వెల్లంకిలో ఉన్న మా ఇంటిని గ్రంథాలయంగా మార్చి వేసాను. 2 లక్షల రూపాయల విలువ గల పుస్తకాలను సేకరించి ఉంచాను. చదువరులకు ఈ గ్రంథాలయం తలుపులు ఎప్పుడూ తెరిచే ఉంటాయి. ముఖ్యంగా నేను చదువుకొనేప్పుడు పడిన ఇబ్బంది ఇప్పటివారు పడకూడదనే ఈ గ్రంథాలయం స్థాపించాను. నా ఇంటిని గ్రంథాలయంగా మార్చినాక దాని ప్రక్కన చిన్న స్థలంలో రెండు గదులను నిర్మించుకొని అందులోనే ఉంటున్నాను. నా సర్వస్వం గ్రంథాలయం మాత్రమే.

10.ప్ర. మీ రచనల పైన ఎం.ఫిలు, డాక్టరేట్లు వచ్చాయి కదా వీటి గురించి చెప్పండి సార్?

నా ‘వ్యక్తిత్వం – సాహిత్యం’పై పరిశోధన చేసి ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం నుండి నాగపురి శ్రీనివాసులు పిహెచ్.డి. పట్టాను అందుకొన్నారు. ‘విఠలేశ్వర శతకం’పై రెబ్బల మల్లికార్జున్ ఎం.ఫిల్ చేశారు. నా ‘శిల్పాచార్యులు’ గ్రంథంపై గంజి కళావతి ఎం.ఫిల్ చేశారు. ఇంకా అనేక పరిశోధనలు వివిధ విశ్వ విద్యాలయాల ద్వారా జరుగుతున్నాయి.

11.ప్ర. మీరు చాలా పురస్కారాలు, బిరుదులు పొందినారు కదా, పురస్కారాల మీద మీ అభిప్రాయం ఏమిటి?

దాశరథి పురస్కారం, రాధేయ, తేజా ఆర్ట్స్ జీవన సాఫల్య పురస్కారం లాంటివి ఎన్నో పొందాను. అభినవ పోతన, తెలంగాణ వేమన లాంటి బిరుదులు అందుకున్నాను. పురస్కారాలు, బిరుదులు వాటంతటవే మన సాహిత్య సృజనకు వెతుక్కుంటూ రావాలి. కాని మనం వాటికోసం పెంపర్లాడరాదు. పురస్కారాలు మనల్ని ప్రోత్సహిస్తాయి. అవి మనను ఇవి ముందుకు నడిపిస్తాయి.

12. ప్ర. మీరు సృజియించిన సాహితీ ప్రక్రియ ‘త్రిపద’ ప్రత్యేకత ఏమిటి?

త్రిపద నేను సృజియించిన ప్రక్రియ. అనుకోకుండా భావాత్మకంగా నేను రాసిన మూడు పాదాల రచనయే త్రిపదగా రూపుదిద్దుకుంది. జీవితంలోని అనేక సంఘటనలు సన్నివేశాలు, సంభాషణలు నా మనసుకు చిక్కి నన్ను కలిచివేసినప్పుడు పుట్టినవి ఈ త్రిపదలు. ఇందులో మొదటి రెండు పాదాలు భావ స్వామ్యం గలవిగా ఉంటూ మూడవ పాదం దాన్ని సమర్థిస్తూ మకుటంగా మలచబడింది.

“దేవుడు లేని గుడి / దేశికుడు లేని బడి / దొందూ దొందే” ఇలా సాగినాయి. ఈ ప్రక్రియ కవులందరు కొనసాగిస్తే బావుంటుంది.

13. ప్ర. వర్ధమాన కవులు మీరు ఎలా ఉండాలనుకుంటున్నారు?

నేటి కవులలో అధ్యయనం చాలా తగ్గిపోయింది. తమ రచనలను మాత్రమే చదువుతారు. అలా కాకుండా ఇతర కవులను, సాహిత్యాన్ని, ఇతర భాషల సాహిత్యాన్ని పరిశీలించాలి. అధ్యయనం బాగా జరుగాలి. అప్పుడే సృజన బయటికొస్తుంది. కవి వాదసిద్ధాంతిగా మిగులకూడదు. ఆచరణావాదిగా మిగలాలి. ఈ సిద్ధాంతంపైన నేను నడిచాను. ఇదే ప్రబోధిస్తాను.

14. ప్ర. తెలంగాణా ఉద్యమంలో మీరు పాలుపంచుకున్న విధానం ఏమిటి?

నల్లగొండకు మంజూరైన విశ్వవిద్యాలయానికి ‘పోతన’ విశ్వవిద్యాలయంగా నామసాధనోద్యమం ప్రారంభించి నాయకత్వం వహించాను. ‘బతుకమ్మ’ కళాబృందం స్థాపించి ఉద్యమానికి స్ఫూర్తిని రగిలించాను. 1952లో విద్యార్థిగా తొలి ఉద్యమంలో 1969 మలి ఉద్యమంలో 2001 నుండి తుది ఉద్యమంలో కవి, రచయిత, సీనియర్ సిటిజన్ గా పాలుపంచుకున్నాను. అందరు నగరాలలో స్థిరపడ్డా మా వెల్లంకిలో స్వంత ఇంటిని ‘సాయీ సాహితీ’ కుటీరంగా ఏర్పరుచుకొని, ఇక్కడినుండే సాహితీ, సాంస్కృతిక, సామాజిక, విద్య, ఆధ్యాత్మిక కార్యకలాపాలు కొనసాగిస్తున్నాను. ఏ కవియైనా నన్ను వారి పుస్తకానికి ముందుమాట రాయమంటే, పల్లెటూరిలో ఆవిష్కరణ చేసుకుంటే తప్ప రాయను అని నిష్కర్షగా తెలిపి, దాని మీదనే, ఆ మాట మీదనే ఇప్పటివరకు నిలబడి ఉన్నాను.

15. ప్ర. వచన పద్యగేయ వ్యాస ప్రక్రియలను అన్నింటినీ నిర్వహించారు కదా మీకు ఏది చాలాఇష్టం?

కాన్ఫిడెన్షియల్ రిపోర్టు (గద్య కవితా సంకలనం) రాసినా, పంచమి సాహిత్య సంపుటి వేసినా ఏం రాసినా నా ఆయువుపట్టు పద్యం నాకిష్టమైనది పద్యం. అందుకే నా సాహిత్యంలో సింహ భాగం పద్యాలు ఆక్రమించాయి. అన్ని ప్రక్రియలు ప్రత్యేకమైనవే వేటికవి గొప్పవే.

16. ప్ర. మీ ఈ సాహితీ యానంలో మీ కుటుంబ పాత్రను తెల్పండి ?

నాకు 1963లో యమునతో వివాహం జరిగింది. ముగ్గురు కుమార్తెలు నర్మద, తపతి, సరస్వతి. అందరికీ వివాహాలు జరిగాయి. తపతి ఉపన్యాసకులుగా పని చేస్తుంది. అందరూ సత్సంతానం పొందినారు. నా భార్య యమున పక్షవాతంతో మరణించింది. తాను ఎప్పుడూ నా సాహితీ సృజనను ప్రోత్సహించిందే తప్ప నిరుత్సాహ పరుచలేదు. అలాగే మా అమ్మాయిలు మా ఇంటిని గ్రంథాలయంగా మార్చడానికి ఇవ్వడం సంపూర్ణంగా సహకరించినారు.

17.ప్ర. మీరు ఇంకా సాధించలేనివి ఏమైనా ఉన్నాయని అనుకుంటున్నారా?

పుస్తకాలతో ఒక వాహనం ఏర్పాటుచేసి, ఇంటింటికి పంపి అందరినీ చదువరులుగా మార్చాలి అన్నదే నా ధ్యేయం. గ్లకోమా వలన ఏర్పడిన అంధత్వాని అధిగమించి ముందుకు వెళ్ళే ప్రయత్నం చేస్తున్నా. నా ఈ కోరిక నెరవేరాలని ఆశిస్తున్నా. చదువరులను తయారుచేసే ప్రణాళికలు రూపొందిస్తున్నా.

18. ప్ర. సాహితీ సంస్థలకు మీరందించే సందేశం ఏమిటి?

సాహితీ సంస్థలు ప్రణాళికాబద్ధంగా నడపాలి. వైవిధ్యభరిత కార్యక్రమాలు రూపొందించాలి. వ్యక్తి కేంద్రంగా కాకుండా సమిష్టిగా సాహితీ కార్యక్రమ నిర్వహణ జరిగితే మంచిది.

డాక్టర్ అమృతలత ఒక మంచి రచయిత్రిగా తెలుగు పాఠకులకి తెలుసు . నాణ్యమైన విద్య నందించేపాఠశాలల , కళాశాలల స్థాపకురాలిగా నిజామాబాద్ జిల్లావాసులకు తెలుసు . ఒక మంచి సంపాదకురాలిగా, ప్రచురణకర్తగా ‘ అమృత కిరణ్ ‘ పక్ష పత్రిక పాఠకులకూ , తెలంగాణా ఉద్యమ సమయంలో అక్షర సేనానిగా ‘ గాయాలే గేయాలై ‘ , ‘ వెతలే కథలై ‘ కవితా , కథా సంకలనాల సంపాదకురాలిగా తెలంగాణా అభిమానులకుతెలుసు . వివిధ రంగాలలో విశిష్ట మహిళలకు ఇచ్చే ‘ అపురూప అవార్డుల వ్యవస్థాపకురాలిగా , నిజామాబాద్ సాహిత్య కళా రంగ ప్రసిద్ధులకు బహూకరించే ‘ ఇందూరు అపురూప అవార్డుల ‘ ద్వారాసాహిత్య కళాభిమానులకు తెలుసు . ప్రశాంతమైన పరిసరాల్లో ఒక అందమైన ఆలయాన్ని నిర్మించి ఇచ్చిననిరాడంబర వ్యక్తిగా సామాన్య భక్తులకు తెలుసు .  వీటన్నిటికీ మించి స్నేహశీలి , నిగర్వి , మృదుభాషి , దానశీలి , కర్తవ్య నిర్వహణ లో , క్రమ శిక్షణ లో రాజీ పడని వ్యక్తిగా ఎందరికో తెలిసిన డా . అమృతలత గారి తోముఖాముఖి మయూఖ కోసం :

1 .ప్రశ్న : మీకు సాహిత్యం పట్ల ఇష్టం ఎలా మొదలయింది ? మీ బాల్యం లో సాహిత్యానికి దోహదపడినఅంశాలేవైనా ఉన్నాయా?

జ : చిన్న తనంలో మా పెద్దన్నయ్య దగ్గర ఉండి చదువుకుంటున్నప్పుడు అన్నయ్య ఇంటికి చందమామ , బాలమిత్ర , ప్రజామత , కృష్ణా పత్రిక ,జాగృతి , ఆంధ్ర పత్రిక , ఆంధ్ర ప్రభ ..ఇలా బోలెడు పుస్తకాలుతెచ్చేవాడు . అవన్నీ చదివే దాన్ని . అన్నయ్య ఇచ్చే పాకెట్ మనీ తో నిజామాబాద్ లోని ‘అరుణా బుక్ హౌస్ ‘ లో బాలల బొమ్మల రామాయణం , భట్టి విక్రమార్క కథలు , వేయి శిరస్సులు ఖండించిన అపూర్వచింతామణి పుస్తకాలు కొనుక్కొని చదివేదాన్ని . సెలవుల్లో జక్రాన్ పల్లికి వెళ్ళినప్పుడు మా క్లాస్ మేట్స్ కొందరుడిటెక్టీవ్ నవలల్ని అద్దెకు తెచ్చి ఇచ్చేవారు . మేముండే గడీ ఎదురుగా ఉన్న గ్రామ పంచాయతీకి ‘ ఆంధ్రభూమి ‘ దినపత్రిక వచ్చేది . సభ్యులందరూ చదివాక నేను తెచ్చుకుని చదివి మళ్ళీ జాగ్రత్తగా ఇచ్చేసేదాన్ని . తరువాతి రోజుల్లో వార పత్రికలూ , పక్ష , మాస పత్రికలూ చదివితే  కుటుంబ సమస్యలూ , సామాజికజీవితమూ , మనుష్యుల మనస్తత్వాలూ తెలుస్తాయని తెలియజెప్పింది మా మేన వదిన కూతురు సరోజక్క . ఇవన్నీ కలిసి నాకు సాహిత్యం పట్ల ఆసక్తి కలిగేలా చేశాయి .

2 .ప్రశ్న : మీ పాఠశాల విద్యాభ్యాసం గురించి చెప్పండి . అప్పటికీ ఇప్పటికీ విద్యా వ్యవస్థలో మీరు గమనించినమార్పులు ఏమైనా ఉన్నాయా ? ముఖ్యంగా విద్యార్థులకూ , సాహిత్యానికీ ఉండే సంబంధం ఎలా ఉంది ?

జ : అరవై ఏళ్ల క్రితం తెలంగాణాలో ఆడపిల్లలు చదువుకోవడానికి ఎన్ని కష్టాలు పడాలో అవన్నీ నేనూపడ్డాను . అయితే నా చదువుకు మా ఇంటి వాళ్ళ ప్రోత్సాహం చాలా ఉంది . ఊరు దాటాక , నేను మాపెద్దన్నయ్య ఇంట్లోనూ , చిన్నక్క ఇంట్లోనూ ఉండి చదువుకున్నాను .అప్పట్లో ప్రతి క్లాస్ లోనూ నలుగురో , అయిదుగురో ఎగువ మధ్య తరగతి కి చెందిన ఆడ పిల్లలుండేవారు . మిగతా అమ్మాయిలకు చదువుఅందని పండే !  పడకల్ , జక్రాన్ పల్లి , అర్గుల్  గ్రామాల్లోనూ , జిల్లా కేంద్రమైన నిజామాబాద్ లోనూ , కరీంనగర్ జిల్లా లోని హుజురాబాద్ లోనూ నా స్కూల్ విద్య కొనసాగింది . నా మూడో తరగతి లోనే నేను రోజామూడు కిలోమీటర్లు , ఎనిమిదో తరగతిలో అయిదు కిలోమీటర్లు నడిచి స్కూల్ కి  వెళ్లాల్సి వచ్చేది .

అప్పట్లో గురువులు విద్యార్థుల పట్ల తల్లిదండ్రులుగా , బాధ్యతగా ఉంటే , విద్యార్థులు గురువుల పట్ల భయభక్తులతో , గౌరవంతో ఉండేవారు . ఆనాటి పాఠశాల విద్య బలమైన సంస్కారపు పునాది ఏర్పరచేది . ఇప్పుడు ఎవరైనా విద్యార్థిని మందలిస్తే పేరెంట్స్ ఆ టీచర్ పైకి యుద్ధానికి వస్తారు .అప్పట్లో మా పిల్లలనుకొట్టినా సరే , మంచి చదువు చెప్పమని కోరేవారు .

ఇక సాహిత్యం అంటారా … అప్పటి పిల్లలు ఇంత ఒత్తిడిలో చదువుకోలేదు .చదువుతో బాటు ఆటపాటలకీసమయముండేది .తెలుగు , హిందీ , ఇంగ్లీష్ భాషా ఉపాధ్యాయులు ఆయా పాఠాలు చెప్పేటప్పుడుఅనుబంధ పుస్తకాలను సూచించి చదవమనే వారు . కొనుక్కునే వాళ్ళు కొనుక్కోగా లేని వాళ్ళు లైబ్రరీ కి వెళ్లిచదువుకునే వారు . వాళ్ళల్లో ఎందరో సాహిత్యకారులుగా రూపుదిద్దుకునేవారు . ప్రముఖ రచయితలూ , కవులూ అప్పట్లో పాఠశాల రోజుల్లో రచనలు చేసిన వారే . పైగా మాతృభాషలో రచన చేయడం సులువు . ఇప్పటి విద్యార్థులు సాహిత్యమే కాదు  , కనీసం దిన పత్రికలని కూడా చదవడం లేదు . తడబడకుండాతెలుగు చదివే వాళ్ళే తగ్గిపోతున్నారు .

3 .ప్రశ్న :సమాజాన్ని బాగా చదివినవారే సాహిత్య సృజన చేయగలుగుతారని అంటారు కదా ? మీరుసమాజాన్ని అధ్యయనం చేయడం ఏ వయసులో మొదలయింది ? మీకు స్ఫూర్తి నిచ్చిన గురువులు ఎవరు ?

జ : ఊహ తెలిసిన నాటి నుండీ ఎవరైనా సమాజాన్ని చూస్తూ , చుట్టూ ఉన్న వ్యక్తుల్ని గమనిస్తూనేపెరుగుతారు . అయితే , కొందరికి తల్లిదండ్రుల గైడెన్స్ , గురువుల మార్గదర్శకత్వం విపరీతంగాదొరుకుతుంది . అది సంఘటనల్నీ , సందర్భాల్నీ , మనుషుల మనస్తత్వాల్నీ సరిగా అంచనా వేసి అవగాహనచేసుకోవడానికి ఉపయోగపడుతుంది . దానికి మంచి సాహిత్య పఠన తోడయితే , అలాంటి వారే రచనలుచేయగలుగుతారు . నా మట్టుకు నాకు చిన్నప్పుడు బాగా చదివిన పుస్తకాలే సాహిత్య సృజనకు తోడ్పడ్డాయి .

4 .ప్రశ్న : మీరు చిన్నప్పుడు పుస్తకాలు బాగా చదివేవారన్నారు . మీకు నచ్చిన రచయితలెవరు ? వారిలో  ఎవరిప్రభావం మీపై ఎక్కువగా ఉంది ?

జ : నచ్చిన రచయితలు ఒకరిద్దరని చెప్పలేను . రంగనాయకమ్మ గారి రచనలు బాగా నచ్చేవి . చందమామకథల్లోని సరళత , అంతర్లీనంగా ఒక నీతినీ , సంస్కారాన్నీ బోధించే విధానమూ , డిటెక్టీవ్ కథల్లోని సస్పెన్స్ , చివరికి దుర్మార్గులని పట్టుకోవడం బాగా నచ్చేవి . సున్నిత హాస్యం , కొసమెరుపూ ఉన్న కథలని ఎక్కువగాఇష్టపడతాను .

5 .ప్రశ్న : తెలంగాణాలో యాభై ఏళ్ల క్రితం స్త్రీ విద్య అంతగా కొనసాగే వాతావరణం లేదు . మరి మీరు ఇంతఉన్నత విద్య ఎలా అభ్యసించగలిగారు ?

జ : నన్ను డాక్టర్ గా చూడాలని మా బాపు ఎంతో ఆశించారు . కానీ , నా చిన్నతనంలో ఆక్సిడెంట్ లో చేతివేళ్ళు పోగొట్టుకున్నాను గనుక తరువాతి రోజుల్లో వైద్య విద్య  చదవలేకపోయానే బాధ ఉండేది . చదువు పట్లవిపరీతమైన ఇష్టం చిన్నప్పటి నుండీ ఉండేది . నా నాలుగేళ్ల వయస్సులో అమ్మా , నేను తొమ్మిదో తరగతిలోఉన్నప్పుడు మా బాపు చనిపోయారు . హై స్కూల్ విద్య వరకూ ఫరవా లేదు గానీ ఉన్నత విద్యకు ఆటంకంఏర్పడుతుందేమో అని చాలా భయపడ్డాను .ఆ సమయంలో మా బాపు నా కోసం ఒక ఎకరం పొలం తీసిపెట్టారని తెలిసి ఎంతో పొంగి పోయి అది అమ్ముకుని బి ఏ ,బి ఎడ్ చేసాను . ఆ తరువాత ఉద్యోగం చేస్తూఎమ్మే , ఎమ్మెడ్ చేసాను . మెడికల్ డాక్టర్ ని  కాలేక పోయినా పీ హెచ్డీ చేసి డాక్టరేట్ తీసుకోవాలని నా అరవైఅయిదవ ఏట శ్రీ పద్మావతి మహిళా యూనివర్సిటీ నుండి పరిశోధన చేసి డాక్టరేట్ అందుకున్నాను .

6 ప్రశ్న : చిన్నప్పటినుండీ మీరు పెరిగిన కుటుంబ వాతావరణం గానీ , మీ చుట్టూ ఉన్న సామాజికవాతావరణం గానీ మీ రచనకు తోడ్పడిందా ? మీ పూర్వీకులలో రచనలు చేసిన వారున్నారా ?

జ : మా పూర్వీకుల్లో కవులూ , రచయితలూ లేరు .మా కుటుంబంలో గానీ , నా చుట్టూ ఉన్న బంధువులు , స్నేహితుల్లో గానీ చాలా మంది దిగువ మధ్య తరగతికి చెందిన వారే . కడుపు నిండా భోజనం , ఏడాదికి ఒకసారి కొత్త బట్టలూ , అప్పుడప్పుడూ పట్నం వెళ్లడమే గొప్ప జీవితం మాకు ! నాలాంటి కొద్ది మందికి  తప్పమిగతా అమ్మాయిలకు పై చదువులు చదివే అవకాశమే లేదు . పదో తరగతిలోనో  అంతకు ముందో పెళ్లి , ఆతరువాత సంసారం , పిల్లలూ , బాధ్యతలు … వీటిల్లో పడి వచ్చిన చదువు మర్చిపోయిన వారే ! ఆ నేపధ్యంతప్పకుండా మనసులో ఉంటుంది , దాని గురించి రాయాలనీ ఉండేది . అయితే .. అప్పుడు దాదాపు అన్నిపత్రికలూ తెలంగాణా కంటే చదువు లోనూ , అభివృద్ధి లోనూ ముందున్న ఆంధ్రా ప్రాంతపు ప్రచురణకర్తలచేతుల్లో ఉండేవి . వాళ్ళు తెలంగాణా రచయితలను గానీ , ఇక్కడి వాతావరణం ప్రతిబింబించే రచనలనుగానీ పెద్దగా ప్రోత్సహించలేదు .మన రచన ప్రచురింపబడాలంటే మనది

7 ప్రశ్న :తెలంగాణలో కవిత్వం రాసేవాళ్ళు ఎక్కువ. మీరు స్కూల్ రోజుల్లోనే కవిత్వం రాశారు . మరి తరువాతిరోజుల్లో దాన్ని కొనసాగించకుండా , ఇతర సాహిత్య ప్రక్రియల వైపు వెళ్ళడానికి కారణం ఏమిటి ?

జ : నేను మొదట రాసింది కవితనే అయినా .. మొత్తంగా నాలుగయిదు కవితలకు మించి రాయలేదు . కవిత్వం రాయడానికి కావలసిన భాష , సాంద్రత ,అభివ్యక్తి  నాకు లేవు గనుకనే కవిత్వం జోలికి వెళ్ళలేదు . అయితే ..మంచి కవిత్వం ఎవరు రాసినా చదివి ఆనందిస్తాను . ఇక పోతే .. తరువాతి రోజుల్లో ఏది రాసినామా పాఠశాలల విద్యార్థులు వేదికపై పాల్గొనేందుకు వీలుగా చిన్న నాటికలు , గేయాలూ రాసాను . ఒక రకంగాగేయ రచన కూడా లయకు ఒదిగే కవిత్వమే కదా !

8 ప్రశ్న : కాలేజీ జీవితపు మాధుర్యం తో ‘ సృష్టిలో తీయనిది ‘ నవల రాశారు కదా ! ఆ తరువాత నవలలురాయక పోవడానికి ఏదైనా కారణం ఉందా ?

జ : చదువులో వెనుకబడిన మా నిజామాబాదు జిల్లాలో ..విద్యార్థుల ముంగిట్లోకి నాణ్యమైన విద్యను తీసుకురావాలన్న తపనతో ఎన్నో విద్యా సంస్థలు స్థాపించి , వాటి నిర్మాణ ,నిర్వహణ , అభివృద్ధి పనులలోరేయింబవళ్లు తలమునకలయ్యే స్థితిలో మరే రచనలూ చేయలేకపోయాను .

9 ప్రశ్న : మీరు వ్యవసాయ కుటుంబం నుంచి వచ్చారన్నారు కదా ! వ్యవసాయమంటేనే కష్టాలు .. అందునాతెలంగాణా లో ! ఆ కష్టాలు మిమ్మల్ని తీర్చిదిద్దాయా ?

జ : కష్టాల్ని కొందరు సవాలుగా తీసుకుని ఆ అనుభవాలతో జీవితాన్ని తీర్చి దిద్దుకుంటే ఇంకొందరునిరాశావాదులై జీవితం పై విరక్తి పెంచుకుంటే , మరి కొందరు ఏ మార్గం లోనైనా డబ్బు సంపాదించేమోసగాళ్ళుగానో , లేక సమాజం పై కసితో తీవ్ర వాదులుగానో  మారుతారు . కష్టాలను నిందిస్తూ కూర్చునేబదులు ఆత్మ విశ్వాసం తో కృషి చేస్తే తప్పక విజయం సాధిస్తామనేది నా భావన , అనుభవం కూడా ! మనంఏదో కొంత సాధించగానే కళ్ళు నెత్తికెక్కి ప్రవర్తించకుండా తోచినంత సాటి వారికి సాయపడడం , వారు పైకిరావడానికి కావాల్సిన మార్గదర్శకత్వాన్ని ఇవ్వడం కనీస బాధ్యత అని భావిస్తాను . పోతే .. వ్యవసాయదారులకష్టాలు మటుకు ఇప్పటికీ అలాగే ఉండడం శోచనీయం

10 ప్రశ్న : మిగతా ప్రైవేట్ పాఠశాలలతో పోలిస్తే మీ పాఠశాలల ప్రత్యేకత ఏమిటి ? మీ విద్యార్థులు కథలూ , కవిత్వం రాస్తారు , ఆటలూ , పాటలూ నేర్చుకుంటారు .. చదువు వెనక బడుతుందని తల్లిదండ్రులు ఏమీఅనరా ?

జవాబు : నిజమే , ఒక సాహిత్యమనే కాదు , మా విద్యార్థులు యోగా , సంప్రదాయ నృత్యాలూ , సంగీతం , మార్షల్ ఆర్ట్స్ , క్రీడలూ … ఇలా అన్నింటిలోనూ రాష్ట్ర ,జాతీయ , అంతర్జాతీయ స్థాయిల్లో బహుమతులుగెల్చుకుంటూనే చదువులో అత్యున్నతంగా రాణిస్తారు . వారిలో దేశ విదేశాల్లో అద్భుతంగా రాణిస్తున్నకలెక్టర్లూ , డాక్టర్లూ , ఇంజినీర్లూ , అడ్వొకేట్లూ , ఇతర ఉద్యోగులూ ఎందరో ఉన్నారు .ఇక తల్లిదండ్రులకుఅభ్యంతరమేముంటుంది ? నిజానికి లలిత కళలు మనో వికాసానికీ , చదువుపై శ్రద్ధ పెరగడానికీ దోహదంచేస్తాయి కూడా . మా విద్యార్థుల్లో పాతిక మందికి పైగా పీజీ డాక్టర్లు ఇక్కడే .. మా నిజామాబాద్ జిల్లా లోనేవైద్య సేవలు అందిస్తున్నారు అంటే ఆనందమే కదా ! ఇటీవల విక్టోరియా మహారాణి చేతుల మీదుగాలండన్ లో తన వైద్య సేవలకు గాను అవార్డు తీసుకున్న డా . శ్రీధర్ మా విద్యార్ధి అవడం మాకు గర్వకారణం . మా దగ్గర చదువుకున్న ముప్పై అయిదు వేల మంది విద్యార్థుల్లో అలాంటి వాళ్ళు ఎందరో !

11 ప్రశ్న :‘ అమృతలత -అపురూప అవార్డ్స్ ప్రారంభించడానికి ఆలోచన ఎలా వచ్చింది ? పదేళ్లలోమరపురాని సంఘటనలు ఉన్నాయా ? ఇంత పెద్ద కార్యక్రమాన్ని ఎలా నిర్వహించగల్గుతున్నారు ?

జవాబు : చాలా ఏళ్లుగా  నా పరిశీలనలో ఉన్న విషయం ఏమిటంటే లలిత కళల్లో చాలా వాటికి మూలంసాహిత్యమే .రామాయణ , మహాభారత కథల నుంచీ … చరిత్రలో అనేక సంఘటనలూ , యుద్ధాలూ , సామాజిక పరిణామాలనూ అక్షరబద్దం చేసేదీ , యుగాల తరబడి నిలిపేదీ సాహిత్యమే ! ఆటల్లో క్రికెట్ కితప్ప మిగతా వాటికి గుర్తింపు లేనట్టుగా సినిమాలు , టీవీలకున్న ప్రాధాన్యత సాహిత్యానికివాళ లేదు . నిజానికి వాటికి కావాల్సిన కథలూ , మాటలూ , పాటలూ వంటి ముడి సరుకునందించేది సాహిత్యమే . అందులోనూ స్త్రీలు ఏ కళలోనైనా ప్రావీణ్యత సంపాదించాలంటే వారి వ్యక్తిగత జీవితాన్నీ , సమయాన్నీ చాలాఅడ్జస్ట్ చేసుకోవాల్సి , త్యాగం చేయాల్సి ఉంటుంది . అలాంటి ప్రతికూల పరిస్థితుల్లోనూ తమ కళల్నినిలుపుకుని సమాజానికి అందిస్తున్న మహిళల్ని గుర్తించి , గౌరవించాలని ఒక ఆలోచనకు రూపమేఅపురూప అవార్డులు . ఇక తెలంగాణా కథయిత్రుల ‘ వెతలే కథలై ‘ ఆవిష్కరణ సభలో డా . ముదిగంటిసుజాతా రెడ్డి గారికి అమృతలత జీవన సాఫల్య పురస్కార ప్రదానం తో మొదలైన అవార్డులు గత పదేళ్లుగాకొనసాగుతూ ఉండడం మీకు తెలిసిందే ! అన్ని కళా విభాగాల్లోనూ ఇచ్చే అవార్డుల్లో సింహ భాగంసాహిత్యానికీ .. అందునా సగానికి పైగా తెలంగాణా మహిళలకు చెందాలనేది మా అభిలాష . అవార్డుగ్రహీతలు దీన్ని అపురూపంగా , గౌరవంగా భావించడం …, రెండు వందలకు పైగా సాహితీ వేత్తలు పాల్గొనితమ ఇంటి పండుగలాగా ఈ పురస్కార సభను విజయవంతం చేయడం చూసి మా లక్ష్యం నెరవేరిందనిభావించాం . ఈ సందర్భంగా అవార్డు గ్రహీతల , అతిథుల జీవిత విశేషాలతో కూడిన ‘అభినందన ‘ ప్రత్యేకసంచిక ‘ కు కూడా మంచి పేరు వచ్చింది . విశిష్ట మహిళలకు అవార్డులివ్వాలనుకునే వారికి , పరిశోధకవిద్యార్థులకూ ఈ సావనీర్స్ ఉపయోగపడుతున్నాయి . పోతే ..బంధు మిత్రుల సహకారంతోనే ఈ కార్యక్రమందిగ్విజయంగా జరుగుతోంది . అందులోనూ సింహ భాగం నెల్లుట్ల రమాదేవి , కిరణ్ బాల గార్ల పాత్ర ఉంది .

12 .ప్రశ్న :మీరు ముందు రచయిత్రి , తరువాత టీచర్ .. ఆ తరువాత విద్యా సంస్థల వ్యవస్థాపకురాలు . వీటిల్లో మీకు ఏ పాత్ర ఇష్టం ? ఎందుకని ?

జ : నాకు అన్నిటి కన్నా టీచర్ పాత్రే చాలా ఇష్టం . విద్యార్థికీ , టీచర్ కీ ప్రత్యక్ష సంబంధం , అపురూపఅనుబంధం ఉంటుంది . టీచర్ తన విద్యార్థిని ప్రభావితం చేసి , ఉత్తమ పౌరుడిగా తీర్చి దిద్దగలడు .  రచయిత రచనల ద్వారా కొద్ది మంది ప్రభావితులయ్యే అవకాశం ఉందేమో గానీ , అది పాఠకుల మేధోస్థాయిని బట్టీ , వాళ్ళు ఆ రచనను చూసే కోణాన్ని బట్టీ ఉంటుంది . ఇక విద్యాసంస్థల నిర్వాహకులకైతేపాలసీ డెసిషన్స్ , టీచర్ల పని తీరు, అడ్మినిస్ట్రేషన్ వంటివి తప్పితే పిల్లలతో ప్రత్యక్ష సంబంధమే ఉండదు . నేను స్కూల్ పెట్టి టీచింగ్ కి దూరమయ్యాననే బాధ నన్ను అప్పుడప్పుడూ వేధిస్తూ ఉండడంతో కొన్ని సార్లుక్లాసులు తీసుకుంటుంటాను .

13 .ప్రశ్న :మీరు ‘ అమృత కిరణ్ ‘ అనే పక్ష పత్రిక పెట్టి రెండేళ్ల పాటు నడిపారు . పత్రిక పెట్టాలని ఎందుకుఅన్పించింది ? ఎందుకు ఆపేశారు ?

జ : నాకు ఇవాళ కొద్దో గొప్పో సాహిత్యంతో పరిచయం , అందులో ప్రవేశం ఉందంటే నేను చిన్నతనంలోచదివిన పత్రికలూ , పుస్తకాల వల్లే . అయితే చాలా పత్రికలు ఓ మాదిరి పేరున్న వాళ్ళ రచనలే వేసేవారు . దానితో ఒక పక్ష పత్రిక ప్రారంభించి ఎందరో వర్ధమాన రచయితలకు , కవులకు అవకాశం ఇవ్వాలని ‘ అమృతకిరణ్ ‘ స్థాపించి అనుకున్నట్లుగానే చాలా మంది కొత్త వాళ్లకు అవకాశం ఇచ్చాం . లబ్ద ప్రతిష్టులూ రాశారు. జిల్లా లోనే మొట్టమొదటి ఆఫ్ సెట్ ప్రింటింగ్ ప్రారంభించింది మేమే ! అయితే … మార్కెటింగ్ లో మెళకువలుతెలియక , సరిగా మార్కెటింగ్ , అడ్వర్టైజింగ్ చూసే వాళ్లు లేక దాన్ని మూసేయాల్సి వచ్చింది .

14 ప్రశ్న :‘ అమృతలత -అపురూప అవార్డ్స్ ప్రారంభించడానికి ఆలోచన ఎలా వచ్చింది ? పదేళ్లలోమరపురాని సంఘటనలు ఉన్నాయా ? ఇంత పెద్ద కార్యక్రమాన్ని ఎలా నిర్వహించగల్గుతున్నారు ?

జవాబు : చాలా ఏళ్లుగా  నా పరిశీలనలో ఉన్న విషయం ఏమిటంటే లలిత కళల్లో చాలా వాటికి మూలంసాహిత్యమే .రామాయణ , మహాభారత కథల నుంచీ … చరిత్రలో అనేక సంఘటనలూ , యుద్ధాలూ , సామాజిక పరిణామాలనూ అక్షరబద్దం చేసేదీ , యుగాల తరబడి నిలిపేదీ సాహిత్యమే ! ఆటల్లో క్రికెట్ కితప్ప మిగతా వాటికి గుర్తింపు లేనట్టుగా సినిమాలు , టీవీలకున్న ప్రాధాన్యత సాహిత్యానికివాళ లేదు . నిజానికి వాటికి కావాల్సిన కథలూ , మాటలూ , పాటలూ వంటి ముడి సరుకునందించేది సాహిత్యమే . అందులోనూ స్త్రీలు ఏ కళలోనైనా ప్రావీణ్యత సంపాదించాలంటే వారి వ్యక్తిగత జీవితాన్నీ , సమయాన్నీ చాలాఅడ్జస్ట్ చేసుకోవాల్సి , త్యాగం చేయాల్సి ఉంటుంది . అలాంటి ప్రతికూల పరిస్థితుల్లోనూ తమ కళల్నినిలుపుకుని సమాజానికి అందిస్తున్న మహిళల్ని గుర్తించి , గౌరవించాలని ఒక ఆలోచనకు రూపమేఅపురూప అవార్డులు . ఇక తెలంగాణా కథయిత్రుల ‘ వెతలే కథలై ‘ ఆవిష్కరణ సభలో డా . ముదిగంటిసుజాతా రెడ్డి గారికి అమృతలత జీవన సాఫల్య పురస్కార ప్రదానం తో మొదలైన అవార్డులు గత పదేళ్లుగాకొనసాగుతూ ఉండడం మీకు తెలిసిందే ! అన్ని కళా విభాగాల్లోనూ ఇచ్చే అవార్డుల్లో సింహ భాగంసాహిత్యానికీ .. అందునా సగానికి పైగా తెలంగాణా మహిళలకు చెందాలనేది మా అభిలాష . అవార్డుగ్రహీతలు దీన్ని అపురూపంగా , గౌరవంగా భావించడం …, రెండు వందలకు పైగా సాహితీ వేత్తలు పాల్గొనితమ ఇంటి పండుగలాగా ఈ పురస్కార సభను విజయవంతం చేయడం చూసి మా లక్ష్యం నెరవేరిందనిభావించాం . ఈ సందర్భంగా అవార్డు గ్రహీతల , అతిథుల జీవిత విశేషాలతో కూడిన ‘అభినందన ‘ ప్రత్యేకసంచిక ‘ కు కూడా మంచి పేరు వచ్చింది . విశిష్ట మహిళలకు అవార్డులివ్వాలనుకునే వారికి , పరిశోధకవిద్యార్థులకూ ఈ సావనీర్స్ ఉపయోగపడుతున్నాయి . పోతే ..బంధు మిత్రుల సహకారంతోనే ఈ కార్యక్రమందిగ్విజయంగా జరుగుతోంది . అందులోనూ సింహ భాగం నెల్లుట్ల రమాదేవి , కిరణ్ బాల గార్ల పాత్ర ఉంది .

15 ప్రశ్న :మిగతా ప్రైవేట్ పాఠశాలలతో పోలిస్తే మీ పాఠశాలల ప్రత్యేకత ఏమిటి ? మీ విద్యార్థులు కథలూ , కవిత్వం రాస్తారు , ఆటలూ , పాటలూ నేర్చుకుంటారు .. చదువు వెనక బడుతుందని తల్లిదండ్రులు ఏమీఅనరా ?

 జవాబు : నిజమే , ఒక సాహిత్యమనే కాదు , మా విద్యార్థులు యోగా , సంప్రదాయ నృత్యాలూ , సంగీతం , మార్షల్ ఆర్ట్స్ , క్రీడలూ … ఇలా అన్నింటిలోనూ రాష్ట్ర ,జాతీయ , అంతర్జాతీయ స్థాయిల్లో బహుమతులుగెల్చుకుంటూనే చదువులో అత్యున్నతంగా రాణిస్తారు . ఇక తల్లిదండ్రులకు అభ్యంతరమేముంటుంది ? నిజానికి లలిత కళలు మనో వికాసానికీ , చదువుపై శ్రద్ధ పెరగడానికీ దోహదం చేస్తాయి కూడా . మావిద్యార్థుల్లో పాతిక మందికి పైగా పీజీ డాక్టర్లు ఇక్కడే .. మా నిజామాబాద్ జిల్లా లోనే వైద్య సేవలుఅందిస్తున్నారు అంటే ఆనందమే కదా ! ఇటీవల విక్టోరియా మహారాణి చేతుల మీదుగా లండన్ లో తనవైద్య సేవలకు గాను అవార్డు తీసుకున్న డా . శ్రీధర్ మా విద్యార్ధి అవడం మాకు గర్వకారణం . మా దగ్గరచదువుకున్న ముప్పై అయిదు వేల మంది విద్యార్థుల్లో అలాంటి వాళ్ళు ఎందరో !

16 ప్రశ్న :‘ ఇచ్చుటలో ఉన్న హాయి ‘ మీకు బాగా తెలుసు .బాధల్లో ఉన్నవారికి సహాయం చేయడం , కొన్ని సార్లుఆశ్రయం, ఉపాధి కల్పించడం , విద్యార్థులకు , అనాథ స్త్రీలకు తోడ్పడడం , పుస్తకాలు వేసుకోలేనిరచయితలకు చేయూతనివ్వడం …. ఇలా చాలా గుప్త దానాలు చేస్తూంటారు . కానీ ఎక్కడా చెప్పుకోరు . ఎందుకని ? జనం క్యూ కడతారనా ?

జవాబు : మన జీవితం చాలా చిన్నది , విలువైంది కూడా ! ఇందులో మనం ఏ కాస్తయినా ఇతరులకుసహాయపడడం మనుషులుగా మన బాధ్యత , అంతే ! దాన్ని గొప్పగా ప్రచారం చేసుకోవడం ఎందుకు ? అదిసహాయం పొందిన వాళ్ళను న్యూనతకు గురి చేయడం , అవమానించడం కూడా ! ఇకపోతే తరతరాలకుసరిపోయేంత కూడబెట్టాలని నాకు కోరిక లేదు . నేను ఇతరులపై ఆధార పడకుండా జీవితం గడిచిపోతేచాలు . బద్దకస్తులకూ , నిజాయితీ లేని వారికీ నా దగ్గర చోటుండదు . అలాంటి వారికి నేనేమీ సహాయంచేయలేను .

17 ప్రశ్న . తెలంగాణా తొలి ఉద్యమం లో విద్యార్థిగా , మలి ఉద్యమంలో విద్యా సంస్థల ముందు టెంట్ వేసివిద్యార్థులను నడిపించిన వారుగా మీరు పాల్గొన్నారు . పోరాట సమయం లో అందరూ మహిళలే రచించిన’గాయాలే గేయాలై ‘ కవిత్వాన్నీ , ‘ వెతలే కథలై ‘ కథలనూ పుస్తక రూపంలో వెలువరించారు . ఒక తెలంగాణాప్రేమికురాలిగా ఇప్పుడేమంటారు ?

జ : మనం ఆశించిన తెలంగాణా వచ్చింది . మహిళలు అన్ని రంగాల్లో దూసుకు పోతున్న ఈ రోజుల్లో నేటితరం యువతులు రాజకీయాల్లోకి కూడా పెద్ద సంఖ్యలో వచ్చి స్వచ్ఛమైన సుపరిపాలన అందించాలి . ఆ రోజుతొందర్లో రావాలని ఎదురు చూద్దాం .

సంస్కృత భాషతో మూర్తీభవించిన పుంభావ సరస్వతి శ్రీ భాష్యం విజయసారథిగారు. అద్భుతమైన భాషా పాండిత్యంతోపాటు మధుర, మంజుల మనోహరంగా కవిత్వం చెప్పగల పద్మశ్రీ, మహాకవి, మహామహోపాధ్యాయ వాచస్పతి – కులపతి, యుగకర్త, యుగోద్ధర్తా, యుగచక్రవర్తి, సరస్వతీ సంతోత్తంసులు శ్రీ శ్రీ భాష్యం విజయసారథిగారు. వీరు గోపమాంబ – నరసింహాచార్య పుణ్యదంపతులకు – కరీంనగర్ జిల్లా చేగూర్తి గ్రామంలో తేదీ 10.3.1936లో జన్మించినారు. చిన్ననాటి నుండే వీరిలో మానేరు నీటి గలగలలా కవిత్వం ప్రవహించింది. పదకొండవయేటనే ‘శారద పద కింకిణి’ బాసర అమ్మవారిని నుతియించినారు. ఆనాటి నుండి మొదలైన కవిత్వం పాయలు పాయలుగా విస్తరించి 150కి పైగా గ్రంథరచనలు చేసి యావతం భారత్ ప్రజానీకం మన్ననలు అందుకన్న మందాకిని కవి. వీరి రచనలు నాగరి లిపిలోనూ కొన్నింటిని తెలుగు లిపిలోనూ అందించినారు. ఈ మహాకవి గ్రంథాల్లో తాత్త్విక చింతన , సర్వమత సమన్వయం వంటివి విషయపరంగానూ, ఛందో అలంకార వైవిద్యం వంటివి రచనాపరంగానూ అనేక అంశాలు గోచరిస్తాయి. వారి గ్రంథాల్లో ప్రధాన విషయం సమాజం. పైకి వీరి రచనలన్నీ దైవభక్తి ప్రపూరితాలైనా కనిపించినా అంతఃసూత్రంగా సమాజ చిత్రీకరణ ఉంటుంది. వివిధ దేవతాస్తతులలోను, చివరికి భక్తికి పరాకాష్ఠగా చెప్పబడే సుప్రభాతాలలోను దైవభక్తి – మోక్షసాధన పైకి కనిపించినా దేశభక్తి, స్వాతంత్ర్య సమర భావనలు అంతర్లీనంగా ఉంటాయి.

ఈనాటి ప్రపంచమంతా డబ్బుకు లోకం దాసోహం అంటుంది. దీనిని దృష్టిలో ఉంచుకని శ్రీ భాష్యం వారు రూపాయి మహిమను ‘రూపసూక్తం’లో వ్యంగ్యంగా రాశారు. మనిషి చేత సృజింపబడి మనిషిని ఏ విధంగా రూపాయి ఆడిస్తుందో తెల్పారు. రూపాయి తెల్సుకోవటానికి ఎవరికి సాధ్యమవుతుందంటూ ఆరంభించిన సూక్తంలో అద్భుతంగా రూపాయి మహిమను తెల్పారు.

శ్రీ భాష్యం వారు ఎంత సనాతన సంప్రదాయ విషయ అవగాహన దార్శనికులు. లోతులు కలిగినవారో అంతే ఆధునికతను జీర్ణించుకున్న విద్వత్ కవి, ఈ విషయంలో మనం లోపలికి వెళ్ళి ‘సృష్టి దర్శనం’ చూస్తే అందరికీ అవగతమవుతుంది. ఈ కవి ఆత్మను పట్టుకోవాలంటే సంపూర్ణ అవగాహన లోతైన పరశోధన అవసరఁ. వీరి గ్రంథాల మీద రచనలలో అంతర్గతాంశముల మీద వివిధ విశ్వవిద్యాలయాల నుండి పరిశోధనలు జరుగుతున్నాయి. వీరి రచనలు వివిధ ప్రక్రియలలో మనకు అగుపిస్తాయి. దాదాపు అన్ని సాహితీ ప్ర్రకియలను వీరు స్పృశించినారు. సుప్రభాతాలు, స్తోత్రాలు, భక్తి రచనలు, అధిక్షేప కవితలు, విమర్శ, ఆప్తలేఖలు (లేఖా సాహిత్యం) ఖండ కావ్యాలు, నవలలు, ప్రహేళికలు, విమర్శ, వర్ణనాకావ్యాలు, అనువాదాలు.

ప్రస్తుతం యావత్ ప్రపంచం అంతా కరోనా విషూచికతో బాధపడుతుంది. దీనిని దృష్టియందు ఉంచుకొని గురువుగారు ‘కరోనా మూలతో జహి’ రాసి అందులో కరోనా సోకకుండా ఏ విధంగా జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలో చాలా విషయాలు రాసి జనాలను అప్రమత్తం చేసినారు.

ఎంత అద్భుతమైన కవియో అంతే అద్భుతమైన విద్యారు్థల గుండెలలో చోటు సంపాదించుకున్న అధ్యాపకులు. చక్కటి స్వ రూపంతోపాటుగా సుస్వరంతో వారి బోధనలో విద్యార్థులు మైమరచిపోయారన్నది వాస్తవం.

రాష్ట్ర ప్రభుత్వం వారు ఉత్తమ ఉపాధ్యాయ పురస్కారం పొందినారు. కళాశాల అభ్యుదయానికి, అస్థిత్వానికి వెన్నెముకగా నిల్చిన అనుపాలన దక్షత వీరిది. లెక్కకు మిక్కిలి బిరుదులు, సత్కారాలు, సన్మానాలు పొందినా సాదాసీదా వ్యక్తిత్వం కలిగిన మహోన్నతులు. ఏ కార్యం చేపట్టినా విజయవంతం చేసేదాకా నిద్రపోని కర్తవ్య పరాయులు శ్రీ భాష్యం విజయసారథిగారు. ఏ పురస్కారమైనా వీరిని వెతుక్కుంటూ వచ్చిందే తప్ప వాటి కొరకు ఎప్పుడూ ప్రయత్నించలేదు.  సర్వ వైదిక సంస్థానమ్ కరీంనగరంలో స్థాపించినారు. ప్రస్తుత సమాజ అవకతవకల సవరించడానికి, వైదిక ధర్మంవైపు మళ్ళించడానికి దీనిని వేదికగా చేసినారు. వీటి ద్వారా పుస్తక ప్రచురణలు, సంస్కృత భాషా పరివ్యాప్తి, ధర్మ నిరతి పెంపొందించే ప్రయత్నం చేస్తున్నారు. ధర్మనిధిని ఏర్పాటుచేసి ప్రతీసంవత్సరం బ్రహ్మోత్సవాల సందర్భంగా వేద పండితులను, కవులను, కళాకారులను సత్కరించే ఒక బృహత్ యజ్ఞం కొనసాగిస్తున్నారు. స్వయంగా శ్రీ భాష్యం వారు ఒక సంస్కృత పండితులకు ప్రతీ సంవత్సరం ఇరువది ఐదువేల నగదు విలువతో గత మూడు సంవత్సరాలుగా పురస్కారం అందిస్తున్నారు.  యజ్ఞవరాహ క్షేత్రం కేంద్రంగా ఒకవైపు ఆధ్యాత్మికతతోపాటుగా సాహితీ కార్యక్రమాలు, చర్చాగోష్టులు, అవధానాలు, సంగీత కచేరీలు నృత్యోపహారాలు ఎన్నింటినో నిర్వహింప జేస్తున్న ఘనత వీరిది. వీరి సమగ్ర వ్యక్తిత్వము, రచనలు, అధ్యాపకత్వం, విశేష కృషిని ఒకచోట చేర్చి డా. మాదిరాజు బ్రహ్మానందరావుగారు జీవన సారిణి పేరిట ఒక గ్రంథం వెలువరించినారు.

కాళిదాసు అంతటి ఈ మహానభావులున్న సమయంలో వారితోపాటు మనం ఉండటం గొప్పతనంగా మనం భావించవచ్చును. ఇటీవలె వీరికి అజో – విభో – కందాళం – 2021 ప్రతిభామూర్తి జీవితకాల సాధన పురస్కారాన్ని శ్రీ భాష్యం విజయసారథిగారికి హైదరాబాదులో అందించి సగౌరవంగా సన్మానం అందించింది. వీరిని గురించి రాసే ప్రతి అక్షరం అందరినీ కదిలిస్తుంది. సర్వ వైదిక సంస్థానమ్ అదొక ఆధ్యాత్మిక ప్రకారం అడుగులు వేయాలనిపిస్తుంది. భక్తిభావ తరంగిణిలో ఓలలాడాలనిపిస్తుంది. అదొక సాహిత్య క్షేత్రం. అక్కడి నుండి వచ్చే ప్రతి అక్షర పంటను అనుభవించాలనిపిస్తుంది. అదొక సంగీత ధామం. అందులో ఓలలాడాలనిపిస్తుంది. సాహితీ శిఖరం శ్రీ భాష్యం విజయసారథిగారిని ఇంటర్వ్యూ చేసే భాగ్యం నాకు కలిగినందుకు మిక్కిలి సంతోషిస్తూ ఇంటర్వ్యూలోకి….

జాతీయ భావాన్ని నేపథ్యంగా, భారతీయ ధర్మాన్ని ఆదర్శంగా స్వీకరించి ఆధునిక సామాజికాంశాలను వస్తువుగా తమ రచనల ద్వారా జాతిని మేల్కొల్పిన మహాకవి, మహా మహోపాధ్యాయ పద్మశ్రీ శ్రీ భాష్యం విజయసారధిగారిని కలిసి మయూఖ కోసం సల్పిన ముఖాముఖి.

మీ సంస్కృత అభ్యసనానికి ప్రేరణ ఏమిటి?

తర్క పండితులు మాతామహులు లక్ష్మణశాస్త్రిగారు సంస్కృత సాహిత్యాన్ని సంగీతశాస్త్రాల మర్మాలు ఎరిగిన మాతామహి లలితమ్మగారి ప్రభావం ఎంతైనా ఉంది. మాతృమూర్తి గోపమాంబ, మాతామహిగారల ప్రోత్సాహం సంస్కృత భాషాధ్యయనం వైపుకు అడుగులు పడినాయి. అన్నగారు వెంకటాచార్యుల గారి చలువ అధ్యయనానికి దోహదం చేసినాయి. మాతామహుల దగ్గరికి వచ్చే ఉత్తరభారత సంస్కృత పండితుల కవిత్వం వెరసి సంస్కృత భాషాభ్యసనానికి ప్రేరణలుగా నిలిచినాయి.

మీ విద్యాభ్యాసం ఎలా జరిగింది?

వరంగల్లు జిల్లాలోని పాలకుర్తిలో శ్రీ సోమనారసింహ వేదపాఠశాలలో సంస్కృత విద్యార్థిగా చేరినాను. అంతకుపూర్వమే మాతామహుల వద్ద న్యాయబోధినీ సహిత తర్క సంగ్రహం, న్యాయమీమాంసాది షట్ శాస్త్రాలను నేర్చుకొనడం, బాసర అమ్మవారి మీద ‘శారద పదకింకణ్” పదకొండవ ఏటనే వచ్చిన రచన. అక్కడ మహా విద్వాంసులైన బ్రహ్మశ్రీ బొడ్డుపల్లి నరసింహశాస్త్రులు శ్రీమాన్ మరింగంటి విజయసారధిగారల సహకారంతో ‘కాదంబరి’ క్షుణ్ణంగ అధ్యయనం చేశాను. దీని ప్రభావంతోనే ‘మనోరమ’ వెయిపుటల సముద్ర గుప్తుని కాలానికి సంబంధించిన రాజకీయ, సాంఘిక పరిస్థితులను తెలిపీ నవల రాయటం జరిగింది. 1948లో నైజాం వ్యతిరేక కార్యకలాపాలతో రజాకార్లు పాలకుర్తి పాఠశాలను మూసివేశారు. ఆ బాధతో ‘విషాదలహరి’ కావ్యం పూర్తి చేయటం జరిగింది. 1953లో వరంగల్లులోని శ్రీ విశ్వేశ్వర సంస్కృతాంధ్ర కళాశాలలో అన్నగారు గోపాలాచార్యులు చేర్పించారు. మేఘదూతం, కిరాతార్జునీయం శృంగార నైషధం, కాదంబరి లాంటివి పూర్తి చేసుకొని, తదుపరి మద్రాసు విశ్వవిద్యాలయం ద్వారా ‘విద్యాప్రవీణ’ పరీక్ష ఉత్తీర్ణులయ్యాను. ప్రతిభను గుర్తించి పాలకమండలి వారు అదే కళాశాలలో అధ్యాపకునిగా నియమింపబడటం జరిగింది.

మీ రచనలకు ప్రేరణ ఏమిటి?

గృహ వాతావరణం, ఆనాటి సమాజ స్థితిగతులు, ఆర్థిక వ్యవస్థ, నైజాం ప్రభుత్వంపై వ్యతిరేకత, వెరసి నా కవిత్వానికి ఊనికలుగా నిల్చినాయి. ఏడేళ్ళ వయసులోనే అమ్మగారి ప్తోత్సాహం మొదటి కవిత్వం బయల్పడింది. చిన్ననాడు పాలలో నీళ్ళు కలిపి పోసే మల్లక్క సరిజేసే కవిత్వం రాసి మార్గాన్ని మళ్ళించినాను. అనేక సంఘటనలు కూడా రచనలకు శీర్షికలుగా నిలిచినాయి.

మీ అభిమాన కవులు ఎవరు? వారి ప్రభావం మీపై ఎలా ఉంది?

భవభూతి, జగన్నాథ పండితరాయలు, బాణభట్టు, కుంతకుని వక్రోక్షి జీవితం అనే గ్రంథంలో ఆయన పదప్రయోగానికి ముగ్దుడినై బాసర సరస్వతీ దేవి స్తుతిలో ఈ పద్ధతిలో కవితా నిర్మాణం జరిగింది. ప్రాచీన కవుల నుండి వచ్చిన సంప్రదాయాలు, ప్రయోగాలు జీర్ణించుకొని నా రచనలో తాత్త్విక చింతన, సర్వమత సమన్వయం వంటివి విషయపరంగా అనేక అంశాలు కన్పిస్తాయి. రచనలు అన్నీ దైవభక్తి ప్రపూరితాలైనా అంతసూత్రంగా సమాజ చిత్రీకరణ ఉంటుంది. దేవతా స్తుతుల్లోనూ దైవభక్తి – మోక్షసాధన పైకి కన్పించినా దేశభక్తి, స్వాతంత్ర్య సమరభావనలు అంతర్లీనంగా ఉంటాయి.

వర్తమాన సామాజిక అంశాల్ని చెప్పడానికి వైదికమైన సూక్త ప్రక్రియను ఎంచుకోవడానికి విశేష కారణం ఏదైనా ఉందా?

సంస్కృత భాష పురాణేతిహాసాల కథలకు, స్తోత్రాలకు మాత్రమే పరిమతమైతావనే అపప్రథమ తొలగించడానికి, నూతనత్వాన్ని, వాటి రూపాన్ని విషయాన్ని మార్చి ఆధునిక సమాజ చిత్రీకరణకు వినియోగించినాను. ఉదాహరణ లేఖా, మాలికా ప్రక్రియలకు సైతం నవీనత్వాన్ని చేకూరుస్తూ సంస్కృత సాహిత్యానికి పరిచయం చేశాను. ప్రస్తుతం అంతః బహిశ్శత్రువులనేకులు దేశ వినాశనానికి కాచుకొని కూర్చున్న పరిస్థితుల ప్రబోధిస్తూ రాసింది ఉషస్సూక్తమ్ అన్నారు. రూపాయికి ధర్మం వదులుకోవద్దని రూపసూక్తమ్ ద్వారా తెల్సడేసాను. సూక్తాలలోని అంతరార్థం గ్రహించడమే ప్రస్తుతం అవసరంగా భావించి ఈ ప్ర్రకియను ముందుకు తీసుకొని వెళ్ళాను.

భారత జాతి యొక్క ముఖ్యోద్దేశ్యం ఏమిటి?

ప్రతీ భారతీయుడు కులమతాలకతీతంగా తన దేశాన్ని, దేశ సంపదను సంస్కృతినీ పరిరక్షించాలని, ప్రాచీనవైభవ పునరుద్ధరణకు పూనుకోవాలని అరువది శ్లోకాలతో సాగిందీ ఖండకావ్యం, జాతీయత, జాతీయ సమైక్యత దేశభక్తి. ఈ కావ్యంలోని మూల అంశాలు, భారతీయత అనే భావన ప్రజల నిండా నిండుకొని, దేశ పురోగతి సాధించాలంటే స్వధర్మ కౌశలం, స్వశక్తి యుక్తి తో అందరూ తోడ్పడాలన్నదే దీని సారాంశం. ఈ కావ్యంలో భారతభూమి ఔన్నత్యం ప్రస్తుతించినారు.

రాసకేళి గురించి చెప్పండి.

రాధాకృష్ణులు నాయకులుగా శృంగార పరంగా మాత్రా ఛందస్సులో సాగుతుది రాసకేళి కావ్యం. సంగీత నృత్య రూపకంగా ఆయా ఖండలకు ……. నిర్ణయం చేస్తూ రాయటం జరిగింది. శ్రీ కృష్ణుని యందు గోపికల ప్రేమకు లక్ష్యల క్షణంగా మానవ రూపంలో ఉన్న పరమేశ్వరుని యందు ఐక్యం కావటం ఈ కావ్య పరమార్థం. 108 ఖండికలతో రాసకేళి సాగింది. ప్రతీ ఖండిక యందు ఒక్కొక్క భంగిమను, ఒక్కొక్క లీలను వర్ణించి ప్రదర్శన యోగ్యంగా ఉంచడం జరిగింది. వేణుగాన విశ్వాసాలను తెల్పి సంగీత నాట్య యోగ తాత్త్విక శాస్త్ర సమ్మేళనం కావ్యం. జయదేవుని అష్టపదుల్లాగా అగుపిస్తాయి. అలాగే సంగీత ప్రధానంగా సాగింది సంగీత మాధవమం.

ప్రహేళికలపై చాలా కృషి చేశారు కదా కారణం ఏమిటి?

నేటితరం పిల్లలకు పజిల్స్ అంటే చాలా ఇష్టపడుతారు. అలాగే సంస్కృత భాషలోని పొడుపు కథలు ప్రహేళికలను సేకరించి సంస్కృతభాష చమక్కులను గమ్మత్తులను తెల్సుకొని జీవితానికి అన్వయించుకుంటూ, మేధోశక్తిని పదను పెట్టుకోవడానికి చాలా ఉపకరిస్తాయి. రెండువేల ప్రహేళికలు సేకరించి ఎనిమిది గ్రంథాలుగా ప్రకటించి రెండు భాగాలు మాత్రమే అచ్చులో దొరుకుతాయి. యక్ష ప్రశ్నలలాంటి ప్రహేళికల సేకరించి వాటికి జవాబులు అందజేశాం.

రవీంద్రుని గీతాంజలి అనువాదం చేయటానికి కారణం ఏమిటి?

1954-55 ప్రాంతంలో బెంగాలు నుండి శ్రీ సురేంద్రమోహన్ గారు వరంగల్ కు కాకతీయ శిల్పంపై పరిశోధనకు విచ్చేశారు. వారి ప్రోత్సాహంతోనే బెంగాలులోని విశ్వకవి రవీంద్రనాథ ఠాగోర్ రాసిన గీతాంజలి అనువదించాను. గొప్ప రచనను సంస్కృతీకరించటం ఆనందంగా ఉంది. అయితే ఇది రాసి పక్కన పెడితే అమ్మవారు పాడవకుండా గుళ్ళలో కట్టి జీడి గింజలను వేసి కాపాడిన తల్లి. ఇటీవల చెత్తలోంచి దొరికిన మాణిక్యం ఇది. దీనిని సంస్కృతభాషా నిర్దేశకులు ఆచార్య నీలకంఠంగారి ఆధ్వర్యంలో దీనిని ఇటీవలే ముద్రించాము.

పద్మశ్రీ, మహామహోపాధ్యాయ, బిర్లా ఫౌండేషన్ అవార్డు ఇటీవల అభో – విభో కందాళం పురస్కారం అందుకున్నారు కదా. మీకు ఎలా అనిపించింది?

పురస్కారాలు, ప్రేరణలు. అయితే వీటి కోసం ఎదిరి చూడకుండా పరిశ్రమ చేసుకుంటూ వెళ్ళాను. ఇటీవల అభో-విభో కందాళం పురస్కారంలో ప్రత్యేక సంచికను రచనల విశ్లేషణ రాయించి వీటితోపాటు జీవన సాఫల్య పురస్కారం అందించటఁ వలన ఆనందం కలిగింది. ప్రముఖులు పూర్వ ప్రధానమంత్రి పి.వి.నర్సింహారావుగారు, నాటి గవర్నరు శ్రీ కృష్ణకాంతంగారు నాటి వ్యవసాయ శాఖామాత్యుల శ్రీ జువ్వాడి చొక్కారావుగారి నుండి నేటి తెలంగాణా ముఖ్యమంత్రి వర్యులు శ్రీ కల్వకుంట్ల చంద్రశేఖరంరావుగారు, ఉపరాష్ట్రపతి వర్యులు వెంకయ్యనాయుడుగారలు ప్రోత్సాహాన్నిస్తూ, గ్రంథావిష్కరణలు, సత్కారాలు అందించిన విషయం మరిచిపోలేని అనుభవం. ప్రస్తుత కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు గుర్తింపు అందిఁచి ప్రోత్సాహం అందించడం చాలా సంతోషం.

సర్వవైదిక సంస్థానమ్ స్థాపనలో మీ ఉద్దేశ్యం ఏమిటి?

వేద వాఙ్మయాన్ని తరాలకు అందజేస్తూ, ధర్మాన్ని నిలబెట్టి, సంస్కృతభాషా వికాసానికి దోహదం చేయడం ముఖ్యోద్దేశ్యం. యజ్ఞవరాహ క్షేత్రం కేంద్రంలో ఈ కార్యకలాపాలు కొనసాగుతున్నాయి. బ్రహ్మోత్సవాల సందర్భంగా ధర్మనిధిని ఏర్పాటుచేసి వేదపండితులు కవులు, కళాకరులను ఉభయ తెలుగు రాష్ట్రాల నుండి ఎంపిక చేసి ప్రతీ సంవత్సరం గత 30 ఏళ్ళుగా పురస్కారాలు అందించటం జరుగుతుంది. అలాగే ఒక సంస్కృతి పండితునికి ప్రతీ సంవత్సరం నా స్వంత ఖర్చులతో 25000/- రూ.లు శాలువా, జ్ఞాపికాతో పురస్కారాలు అందజేస్తున్నాం. గత మూడు వత్సరాలుగా ఇది కొనసాగుతుంది.

కె.ఎస్.అనంతచార్య, కరీంనగర్

9441195765