కథలు

           ఎల్బీనగర్ లోని  ఓ మొబైల్ షాప్ నడుపుకుంటున్న,   చంద్రపురి కాలనీ అపార్ట్ మెంట్ లో వుంటున్న మహేశ్ మనసు మంటలై మండిపోతున్నది.. అంతకంతకూ అవమానభారంతో అతడి ఆంతర్యం ఉడికిపోతున్నది. తన ఫ్లాట్ కెదురుగా వున్న ఆ ఇంటి ఓనర్, గవర్నమెంట్ టీచర్ అయిన రామచంద్ర పైన ఆ కోపం ఉప్పెనలా పొంగిపొర్లుతున్నది. రెండు నెలలుగా తరచూ రాత్రిపూట తాను ఫ్రండ్స్ తో కూడి సరదాగా తన ఫ్లాట్ లో పేకాడుతున్న సంగతి తెలిసి అతడు అభ్యంతరం తెలిపినా తాను వినక ఆట కొనసాగించేసరికి,  ఆయన సోమ్మేదో పోయినట్టు పోలీసులకు సమాచారమిచ్చి తమనరెస్టుచేయించి అందరిలో అవమానంపాలు చేశాడు. కొంత పెనాలిటీతో మరికొంత రాజకీయ ప్రాబల్యంతో బయట పడగలిగాడు కానీ.. కాలనీలో మాత్రం అప్పట్నుండీ   చుట్టుపక్కలందరూ, తెలిసినవాళ్లింకొందరు తననదోలా చూడడం, అవహేళన చేయడం భరించలేకపోతున్నాడు. ‘మొగుడు కొట్టినప్పుడు లేని బాధ తోడికోడలు నవ్వినందుకు కలిగింది’ అన్నట్టుగా, మునుపు తాను పేకాడుతాడని వీళ్లకు తెలిసినా ఎవరూ పట్టించుకోలేదుగానీ.. పోలీసులరెస్టుచేయడంతో అందరికీ అలుసైపోయాడు తాను. చట్టాలు శాసనాలు రూల్స్ రెగ్యులేషన్స్ అంటూ ఊదరగొట్టే ఆ రామచంద్రగాడివల్లనే ఇదంతా జరిగింది. ఏదో చేసి వాడిని కూడా జీవితాంతం కుళ్లి కుళ్లి ఏడ్చేలా చేయాలి. వాడి కూతుర్నెత్తుకెళ్లి చంపిపారెయ్యాలి.
అంతకుమించి మరో శిక్ష లేదు వాడికి.. అనుకొంటూ
కసిగా పిడికిళ్లు బిగించాడు.
పదేళ్ల ఆ పిల్ల శ్రధ్ద తనకు బాగానే పరిచయం. తోటి పిల్లలతో కలిసి అంకుల్ అంకుల్ అంటూ తనతో కేరమ్స్, ఛెస్ ఆడడానికొచ్చేది. ఆన్ లైన్ క్లాసులప్పుడు ఫోన్ ప్రాబ్లమ్స్ వచ్చినప్పుడు సెట్ రైట్ చేయించుకొని, థ్యాంక్స్ చెబుతూ “మంచి అంకుల్ మీరు” అంటూ వెళ్లేది. తానంటే ఆపిల్లకెంతో అభిమానం. ఏదో చెప్పి తనవెంట ఎక్కడికి రమ్మన్నా వస్తుంది. ఆ నిర్మానుష్య ప్రాంతానికి దాన్ని తీసుకెళ్లి, ఆపిల్ల గొంతునులిమి ఆ బ్రిడ్జ్ కింద పడేస్తే సరి.. అని.. ఆ ప్లేస్ కూడా  నిర్ణయించుకొని,  అవకాశం కోసం ఎదురుచూస్తూ, ఆ ఇంటివైపే ఓ కన్నేసి వుంచాడు మహేశ్ . ఆ వారంలోనే ఆ సమయం రానే వచ్చింది. తల్లీ తండ్రీ ఏదో ఫంక్షన్ కు వెళ్లడం, స్కూల్ కి సెలవు కావడంతో ఆ అమ్మాయి శ్రధ్ధ ఒక్కతే ఇంట్లో వుండిపోవడం గమనించి, ఏవో మాయమాటలతో శ్రధ్దను తనవెంట తీసుకెళ్లడానికి వెంటనే ఆ ఇంటికి బయల్దేరాడు ప్రతీకారేచ్చతో మహేశ్ .
                    
     ఆ ఇంటి గేటు తీసుకుని లోపలికడుగు పెట్టబోయాడు మహేశ్ . అంతలోనే హటాత్తుగా, ఊహించని రీతిగా ”భౌ” అన్న పెద్ద శబ్దంతో మీదికి దూకబోయినట్టనిపించిన కుక్కను చూసి అదిరిపడి , గేటు చివరిమెట్టు తట్టుకొని బోక్కబోర్లా పడిపోవడం, చీరుకుపోయివున్న కుక్కగిన్నె అంచు బలంగా నుదుటికి తగిలి గాయమవడం క్షణంలో జరిగిపోయింది.
ఆ శబ్దానికి మెరుపులా బయటికి పరుగెత్తుకొచ్చిన శ్రధ్ద “అయ్యో అంకుల్ ” అంటూ వెంటనే అతడిని సమీపించించింది.
“అరెరె.. మీకు దెబ్బ తగిలింది.. రక్తం వస్తోంది” అంటూ తన అరచేత్తో ఆ రక్తాన్ని అదిమిపట్టి వుంచింది కాసేపు.
“ఇలా జరిగినందుకు సారీ అంకుల్ .. లోపలికి రండి” అంటూ అతడు లేవడానికి తన శాయశక్తులా సాయంచేసింది. అతడి చేతిని పట్టుకొంటూ లోపలికి తీసుకెళ్లి సోఫాలో కూర్చుండబెట్టింది.
వెట్ వైబ్ తో గాయాన్ని తుడిచి, ఫస్ట్ ఎయిడ్ చేస్తూ గాయానికి బాండేజ్ వేసింది. “అంకుల్.. ఇలాంటి అవసరాల కోసమే నాన్న ఎప్పుడూ ఫస్ట్ ఎయిడ్ బాక్స్ నింట్లో వుంచుతాడు!” అని చెబుతూ, మంచినీళ్లందించింది. పాలు వేడిచేసి పసుపువేసి తీసుకొచ్చింది.”పసుపుపాలు మంచిదంట.. ఇన్ ఫెక్షన్ కానివ్వదంట..తాగండి!” అంటూ అతడి నోటికందించడంతో, నోట మాట రాక శిలాప్రతిమలా మారిపోయాడు మహేశ్ . మరుక్షణం ఒక అనిర్వచనీయభావంతో ఆ చిన్నారి వైపు చూశాడు.
“అంకుల్ .. కాంపౌండ్ లో కుక్క వుందని మీకు తెలీదు కదూ? మా ఫ్రెండ్ వాళ్లు ఊరెళ్లిపోతూ, మాకు బాగా అలవాటుందని రెండ్రోజులకోసం మా ఇంట్లోనే ఒదిలి వెళ్లారు. సో సారీ అంకుల్  ప్లీజ్ ఎక్స్ క్యూజ్ మి” అంటూ అపాలజీగా తన చేతులు పట్టుకొన్న శ్రధ్దను చూస్తూ చలించిపోయిన మహేశ్ కళ్లలో నీళ్లు ధారకట్టాయి.
“దెబ్బ బాగా నొప్పిగా వుందా? రేపటికల్లా తగ్గిపోతుంది లెండి.. ఏడవకండి అంకుల్ !” అంటూ పువ్వంటి తన చేతి స్పర్శతో ఆ గాయాన్ని సున్నితంగా తడిమింది శ్రధ్ద.
అమాయకమైన ఆ బాలిక స్వఛ్చమైన ప్రేమకు  పూర్తిగా కదిలిపోయిందతడి హృదయం.
అమ్మలా ఆరిందాలా ఆప్యాయత పంచుతూ, తన చిన్న చిన్న చేతులతో ఓడాక్టర్ లా ఓ నర్స్ లా తనకు సేవలందించిన ఆ బాలిక శ్రధ్దకు ముగ్ధుడైపోయిన మహేశ్ అణువణువునా  పశ్చాత్తాపం చోటుచేసుకొంది.
కాటేయవచ్చిన పాముకే పాలుపోసి ఆదరించిన ఆ పసితత్వంముందు పశుత్వం తలవంచింది.
‘ఇంత చిన్న అమ్మాయితనంలో సైతం అధ్బుతమైన అమ్మతనాన్ని ఆస్వాదించగలిగాను. పగ ప్రతీకారాలతో అమ్మాయినే కాదు అమ్మాయిలోని అమ్మనే అంతం చేయబోయిన దుర్మార్గుణ్ణి తల్లీ నేను! నీ పసితనపు అమాయకత్వంతో, ఆ అమాయకపు అమృతత్వంతో నాలోని విషపు భావాలను హరించివేశావమ్మా.. నాకే కాదు నాలాంటి ఎందరికో నీ అమ్మతనంలోని కమ్మదనాన్ని చవి చూపించి కల్మషాలెన్నో కడిగేయడానికై నిండు నూరేళ్లు  జీవించు చిన్నారితల్లీ!’                                                    అని మనసులోనే దీవిస్తూ, శ్రధ్ద తలనిమిరాడు. ఆపై “నన్ను మన్నించు తల్లీ” అన్న మనో భావనతో ఆ పదేళ్ల అమ్మాయి పాదాలపై తన శిరసునుంచి మౌనంగా క్షమాభిక్ష వేడుకున్నాడు.
“అయ్యో అంకుల్ మీరు నాకన్నా పెద్దవారు. అలా చేయకూడదు” అంటూ తనను వాటేసుకున్న శ్రధ్దను పదిలంగా, పవిత్రంగా, ప్రాణంగా పట్టుకొని ఆ చిన్నారితల్లిని గుండెలకు హత్తుకొని కన్నీటితో అభిషేకించాడు.
‘పదేళ్ల పాపలో కూడా వందేళ్ల సంస్కారాన్ని నింపి మరీ పెంచిన మీ మహోన్నత వ్యక్తిత్వానికి వేనవేల జోహార్లు రామచంద్రగారూ!’ అనుకొంటూ అతడికి అజ్ఞాత వందనాలర్పిస్తూ ఆ ఇంటి నుండి వెనుదిరిగాడు మహేశ్ .
                    *
                                             కె.వీణారెడ్డి.

”టీచర్‌ టీచర్‌! ఇందాకటిసంది యాదగిరి క్లాసుల ఒర్రుతుండు టీచర్‌” అయిదో క్లాసు పిల్లలిద్దరు పరుగుపరుగున అరుంధతి దగ్గరికి వచ్చారు.

అప్పుడే అదే క్లాసునుండి బెల్‌ అయిందని స్టాఫ్‌ రూముకి వచ్చిన అరుంధతి గుండె దడ దడ లాడుతుండగా పరుగున మళ్ళీ ఆ క్లాసుకి వెళ్ళింది. టీచర్‌ రాగానే క్లాసంతా గప్‌ చిప్‌ అయిపోయారు. అరుంధతి క్లాసంతా కలయచూసింది. మామూలుగానే ఉంది. తనని పిల్చుకొచ్చిన పిల్లల్ని ”యాదగిరి ఎవరు?” అని అడిగింది అరుంధతి.

వాళ్లు చూపిన వైపు చూస్తే ఒక పిల్లాడు లేచి నిల్చుని ముసిముసి నవ్వులు నవ్వుతున్నాడు.

అంతలో ఆ పీరియడు టీచరు సావిత్రి గుమ్మం దగ్గర నిలబడి ”ఇంకా క్లాసులో పాఠం కాలేదా అరుంధతీ?” అంటూ వచ్చింది.

తానెందుకు పరుగున మళ్ళీ రావాల్సివచ్చిందో చెపుతూ ”యాదగిరి ఒర్రుతుండని పిల్లలు పిలుస్తే వచ్చాను” అని చెప్పి గుమ్మం బైటికి వచ్చి ‘ఒర్రటం అంటే?’ రహస్యంగా మెల్లగా అడిగింది అరుంధతి.

సావిత్రి నవ్వి ”అరవటం…” అంది.

”హమ్మయ్య, ఇంకేమిటో అనుకున్నాను” అరుంధతి కూడా నవ్వుతూ వెళ్ళిపోయింది.

వివాహం అయ్యాక హైదరాబాదులో అడుగుపెట్టిన అరుంధతి ఇంకా అక్కడి తెలుగు నుడికారానికి అలవాటుపడలేదు.

స్టాఫ్‌ రూముకి వచ్చి పుస్తకాలు దిద్దటానికి తీసి ఆలోచనలో పడింది.

అరుంధతికి అకస్మాత్తుగా చిన్నప్పటి స్కూల్లోని హిందీ టీచరు గుర్తుకొచ్చారు. మిగతా సబ్జెక్టుల మీదున్న శ్రద్ధ రెండో భాషగా ఉన్న హిందీ భాష మీద పెట్టటం లేదని విద్యార్థులని కోప్పడుతూ ఉండేవారు.

ఒకరోజు ఆమె కోపం తారాస్థాయికి చేరి ”మీరు పెద్దయ్యాకో, పెళ్ళయ్యాకో ఏ బొంబాయో, ఢిల్లీయో వెళ్తే అక్కడ భాష రాక యిబ్బంది పడతారు, కాస్త శ్రద్ధ పెట్టి నేర్చుకోండి” అని క్లాసులోని అందర్నీ తిట్టారు.

దానికి ఆడపిల్లలందరూ ‘అంతదూరం వెళ్ళే అవకాశం కానీ, అవసరం కానీ మాకురాదు’ అని చిన్నగా అనుకుంటూ నవ్వుకున్నారు.

అది గుర్తొచ్చిన అరుంధతి, స్టాఫ్‌ రూములోని టీచర్లతో చెపుతూ ”ఆవిడ అన్నట్లే నేనొచ్చి హైదరాబాదులో పడడమే కాకుండా, ఈ స్కూల్లో ఉద్యోగం వచ్చింది. అప్పుడు తధాస్తు దేవతలు ”తథాస్తు తథాస్తు’ అన్నట్లున్నారు” అంటూ నవ్వింది. అక్కడున్న టీచర్లు కూడా అరుంధతి మాటలకు పడీ పడి నవ్వారు.

ఉపాధ్యాయ శిక్షణ అనంతరం మొట్టమొదట చేరిన స్కూలు ఇది. అందులో ఎక్కువమంది ఉపాధ్యాయులు, విద్యార్థులు కూడా మైనారిటీ వర్గానికి చెందినవారు. అంతేకాక విద్యార్థులు చాలావరకూ శ్రామిక, కార్మిక వర్గానికి చెందినవారు. దాంతో అరుంధతికి భాష ప్రధాన సమస్య అయిపోయింది.

కొత్తగా చేరటంవలన అన్నీ ప్రాథమిక తరగతులు కేటాయించటం మూలాన క్లాసులో తాను చెప్తున్న పాఠం పిల్లలు అర్థం చేసుకోగలుగుతున్నారో లేదో అని బెంగ పట్టుకునేది.

అరుంధతితోబాటే ఉద్యోగంలో చేరిన సావిత్రి ఆమెకు కొంత సహాయకారిగా ఉంటూ ఉండేది.

ఒకరోజు అరుంధతి మూడో తరగతి క్లాసుకి వెళ్ళింది. క్లాసుకి క్రమం తప్పకుండా వచ్చే రాజు ఆ రోజు రాకపోవటం చూసి క్లాసులో పిల్లల్ని ప్రశ్నించింది ”రాజు రాలేదెందుకని”.

అంతలో మెల్లగా నడుచుకొంటూ, చొక్కా అంచుతో కళ్ళు తుడుచుకొంటూ వచ్చాడు రాజు.

”ఇంత ఆలస్యంగా ఎందుకు వచ్చావు?” అని గద్దించింది అరుంధతి.

రాజు తలదించుకొని ”మా నాయన పన్లో పోయిండని అమ్మ నన్ను ఇంట్లనే ఉండి చెల్లిని జర చూస్తుండమని, ఇస్కూలుకి ఎళ్లొద్దని అంది టీచర్‌. నేనే ఇస్కూలు పోతానని వచ్చేసిన” అన్నాడు మధ్యమధ్యలో వెక్కిళ్ళు పెడుతూనే.

”అయ్యో, ఎందుకు వచ్చావు. ఇంట్లో ఉండకపోయావా” కంగారుగా అంటూ ఏంచేయాలో తోచక పక్క క్లాసులోనే ఉన్న సావిత్రిని పిలిచింది ”సావిత్రీ! రాజు వాళ్ళ నాన్న పోయాడని, వాళ్ళమ్మ ఇంట్లో ఉండమంటే వచ్చేసానని చెపుతున్నాడు రాజు. ఏం చెయ్యాలి” అంది.

సావిత్రి కూడా వచ్చి రాజుని ప్రశ్నించింది ”ఏందిరా మీ నాన్నకేమయింది?” అని.

”ఏంకాలే టీచర్‌. మా నాయన పన్లోకి పోయిండు. మాయమ్మ ఏడకో పోవాల్నంట. ఇస్కూలు మాని చెల్లిని చూసుకోమనె. ఇస్కూలుకి పోతనంటే మాయమ్మ తిట్టింది” అన్నాడు రాజు.

సావిత్రి నవ్వుతూ ”ఇలా ప్రతీదానికీ కంగారు పడ్తావేంటి అరుంధతీ! రాజు నాన్న పనిచేయడానికి వెళ్ళాడట” అంది.

”అంతేనా! ఇంకా నేను ఇక్కడి యాసకు అలవాటుపడలేదు. అందుకే కంగారుపడ్డాను” అంటూ సిగ్గుపడింది అరుంధతి.

అప్పటినుండి విద్యార్థులు మాట్లాడుతున్నంతసేపూ ప్రతి పదాన్ని జాగ్రత్తగా గమనించసాగింది అరుంధతి.

పాఠం చెపుతున్నపుడుకూడా వాళ్ళని పదే పదే పాఠానికి చెందిన ప్రశ్నలు వేసి, వాళ్లు తన మాటల్ని అర్థం చేసుకొనేవరకూ ఆగి జవాబుల్ని వినేది.

వింటున్నకొద్దీ తెలుగులోని ఆ ప్రాంతీయ యాస సొబగు అరుంధతికి అర్థం కాసాగింది. అంతేకాదు తానుకూడా విద్యార్థులతో వాళ్ళ యాసలోనే మాట్లాడడానికి ప్రయత్నించేది. అంతేకాక విద్యార్థులతో మాట్లాడుతూనే హిందీ ఉర్దూ పదాలు కూడా మెల్లమెల్లగా నేర్చుకోవటం మొదలుపెట్టింది.

విద్యార్థులుకూడా తన ప్రాంత యాస పదాలు వారికి కొత్తగా అనిపించి పదే పదే అర్థంకాక ప్రశ్నించేవారు. మొదట్లో ఎంత స్పష్టంగా వివరించి చెప్పినా వాళ్ళు అర్థం చేసుకోకపోవటం చికాకై విసుక్కొనే అరుంధతి, రాను రాను స్వీయ అనుభవంతో తనను తాను మెరుగుపరచుకొంది.

వాళ్ళ ప్రాంతీయతను తాను మరోలా అర్థం చేసుకొన్నట్లే తన ప్రాంత యాసా వారికీ వింతగా తోస్తుందనేది అనుభవ పూర్వకంగా అర్థమైంది అరుంధతికి.

ఆ నెల జీతం అందుకుని తన సహ ఉపాధ్యాయినిలు ఫాతీమా, సావిత్రిలతో కలిసి షాపింగుకు వెళ్ళింది అరుంధతి.

కొత్తగా వెలసిన ఆ పెద్ద షాపు ఆశ్చర్యంగా అనిపించింది అరుంధతికి. అందులో తానులు తానులుగా ఉన్న వివిధ డిజైన్లను చూసి వాటిని చీరలుగా తీసుకుంటే ఎలా ఉంటుందని స్నేహితురాళ్ళు ముగ్గురూ అనుకున్నారు.

అది విని సేల్స్‌ గర్ల్‌ అవే తానులతో కుట్టిన డిజైనర్‌ డ్రస్సులను తీసి చూపించింది. దాంతో లంగా వోణీలు, చీరలు, చుడీదార్లు కూడా డిజైన్‌ చేసుకోవచ్చు అనే అంశం ఆ ముగ్గురికీ చాలా నచ్చింది.

వెంటనే సావిత్రి తనకోసం చీరకి సరిపడినంత కొలిపించి తీసుకుంది. అరుంధతి తమ ఊరులో ఉన్న చెల్లెలికి లంగా వోణీకోసం కత్తిరింపించి తన చెల్లెలు కూడా తనంత పొడుగు ఉంటుందని చెప్పి అక్కడే ఉన్న టైలరుకి కొలతలు ఇచ్చింది. ఆ రంగు డిజైను నచ్చిన ఫాతీమా తనకికూడా అదే తానునుండి పంజాబీ డ్రస్సుకి సరిపడా ఇవ్వమని కొని అదే టైలరుకి కుట్టించటానికి యిచ్చింది.

అందరం ఒక తాను నుండే విభిన్న దుస్తులుగా రూపొందించటానికై అనుకోకుండా తీసుకోవడం గమనించి ప్రాంతాలు, భాషలు, యాసలు వేరైనా అందరం ఒక తాను ముక్కలమే అనుకుంది అరుంధతి. ఈ ఏకతా సూత్రాన్ని విద్యార్థులకు నేర్పవలసిన వారమూ మేమే అని మనసారా తలంచుకొంది.

ఆ అనుభూతిని దాచుకోలేక స్నేహితురాళ్ళ ముందు బయటపెట్టింది అరుంధతి. ‘అవును నేనూ అదే అనుకున్నాను’ అని ఫాతీమా, సావిత్రీ అనేసరికి ఆత్మీయంగా ఒకరి చేతులు ఒకరు కలుపుకుని నిండుగా నవ్వుకున్నారు.

(తెలుగు విద్యార్థి సౌజన్యంతో)

మీ మనవడికి జరిగిన ప్రమాదంలో ప్రాణాపాయం తప్పింది, కానీ ఇంకా కొన్ని విషయాలు మీకు చెప్పాలి, తన తలకి బలంగా దెబ్బ తగలడం వలన, ఏక్షణమైన తను అతిగా బాధపడితే ప్రమాదం వెన్నంటే ఉన్నట్లుగా మీరు భావించాలి, అతడు ఎప్పుడూ ఆనందంగా ఉండేలా చూసుకోవాలి, తను అడిగింది కాదనకూడదు, తనకు మతిమరుపు కూడా రావచ్చు, ఇంకొకటి తన తలలో రక్తం గడ్డ కట్టుకొని ఉన్నది, దానివలన మీరు  చెప్పింది వింటాడని నమ్మకం కూడా లేదు, ప్రేమతోనే తన పక్కనే ఉంటూ చూసుకోవాలి, నేను ఇచ్చిన ఈ టాబ్లెట్స్ క్రమం తప్పకుండా వాడాలి.

డాక్టర్ ఒకవేళ్ళ తను మీరు ఇచ్చిన టాబ్లెట్స్ వెయ్యడానికి ప్రయత్నం చేస్తే, తను వేసుకోకపోతే అప్పుడు ఎలా?

మీరు చెప్పింది నిజమే ఎందుకంటే తనకు ఏమీ జరగలేదు అని, తనకు ఎటువంటి సమస్య లేదని, మొండికేసి కూర్చుంటారడు, ఒక్కోసారి ఎదుటిమనిషి వేసుకుంటే వీళ్ళు కూడా వేసుకుంటారు, అలా గాని మీ మనవడు నువ్వు వేసుకుంటే నేను వేసుకుంటా అనికూడా అనగలడు!

అలా అంటే సమస్య లేదు డాక్టర్, నా మనవడు కోసం కచ్చితంగా నేను మాత్రలు వేసుకుంటాను, అందులో సందేహం లేదు.

ఐతే మాకు ఎటువంటి సమస్య లేదు, మీరు ఖచ్చితంగా మీ మనవడితో ఈ టాబ్లెట్స్ వేయించాలి, మీరు పనిలో పడి మరచిపోకూడదు, మీరు మరచిపోతే చాలా కష్టం.

నేను అసలు మరచిపోను డాక్టర్.

ఇతడితో ఒకమనిషి ఎప్పుడూ ఉండాలి, ఇతని తల్లిదండ్రులు ఉంటారా ప్రక్కన.

లేదు డాక్టర్, వాళ్ళు పనిలో పడి మరచిపోతే కష్టం, ఇద్దరు ఆఫీసుకి వెల్లుతారు, కనుక నేను నా మనవడికి తోడుగా ఉంటాను. ఇంకొక సందేహం ఒకవెళ్ళ కాలేజీకి వెల్లుతా అంటే అప్పుడు ఎలా డాక్టర్.

ఇప్పుడే అనకపోవచ్చు, ఒకవేళ్ళ  అంటే మాత్రం, మీ మనవడుని తొందరగా కొలుకుంటాడు అని మాత్రం చెప్పగలను.

డాక్టర్ గారికి దణ్ణం పెట్టి, మనవడుని తీసుకొని ఇంటికి బయలుదేరినాడు కోటయ్య.

అసలే వయసు మళ్ళిన వాడిని, ఒకపక్క తల్లిదండ్రులు కూడా దగ్గరలో లేరు, నాకు గుర్తుండటమే అంతంత మాత్రం, అలాంటిది ఇప్పుడు నా మనవడు ఇలా ఉంటే, నేను వాడికి సరైన సమయంలో ఈ టాబ్లెట్స్ ఎలా వెయ్యాలి, వాడిని ఆనందంగా ఎలా ఉంచాలి, తల అంతా ఆలోచనలతో పిచ్చేక్కిపోతుంది, చిన్నతనం నుండే కష్టాలు కన్నీళ్లు అలవాటు అయ్యినాయి కనుక, జీవితంలో ఎన్నో ఎదురుదెబ్బలు తగిలినా, చుట్టూ జనం ఉన్నా సరే, ఒంటరిగా బ్రతికినా, ఏ రోజు కన్నీరు రాలేదు, తాత చనిపోయే క్షణాల్లోనే అత్తయ్య కూతురుతో తాత కోసం, నాన్న పెళ్లి చేయడం, అసలు పెళ్లంటే ఏమిటో తెలియని వయసులోనే పెళ్లి చేయడం, తాతయ్య కంటే ముందే అమ్మానాన్నలు మరణించడం, ఆ దిగులుతో తాత కూడా మరణించడం, నాయనమ్మ అన్నీ తానై చూసుకుంది, కొద్దిరోజులకు ఆమె కాలం చెయ్యడంతో, ఇద్దరమే జీవితంతో పోరాటం మొదలుపెట్టినాము, ఆ రోజు నుండి ఏ రోజు కూడా నాకు ఇది కావాలి అని అడగలేదు, నేను ఏది చెబితే అదే కరెక్ట్ అనేది, ఆవేశంగా మాట్లాడితే శాంతంగా సమాధానం చెప్పేది, కోపంలో కొట్టితే చిరునవ్వు నవ్వేది, అలిగితే బ్రతిమిలాడేది, ఎన్నో కష్టాలు ఓర్చుకొని జీవితాన్ని సరైన మార్గంలో నడిపించిన దేవత నా భార్య, కొడుకు పుట్టాడు, వాడి భవిష్యత్ కోసం పాకులాటలు, వాడి జీవితాన్ని సక్రమమైన మార్గంలో పెట్టేటందుకు ఎన్నో సమస్యలు, ఐనా వాడిని ఉన్నత చదువులు చదివించి, ఓ మంచి కుటుంబంలో అమ్మాయిని తీసుకొచ్చి వివాహం చేయించడం జరిగింది, తరువాత వీడు పుట్టాడు, వీడిని చూసిన తర్వాత నా భార్య నన్ను వదిలి వెళ్ళిపోయింది, జీవితంలో ఎన్నో కష్టాలు ఎదుర్కొని, నన్ను భర్తలా కంటే కన్న బిడ్డలా చూసుకున్న నా ఇంటి దేవత నన్ను వదిలివెళ్లిపోయిన తరువాత నేను ఒంటరిగా మిగిలిపోయాను, అప్పుడు నా బాధను తొలిగించింది నా మనవడు, వీడు నన్ను తాత అని పిలవడం కంటే ఎప్పుడూ బ్రో అంటూ పిలిచేవాడు, వాడు నన్ను బ్రో అంటూ, నాకు ప్యాంటు షర్ట్, తలకు రంగు వేసేవాడు, బ్రో అలా బయటకు వెల్లుదాం అనేవాడు, అలా నన్ను ఎప్పుడూ నవ్వించే నా చిట్టి తండ్రి, ఈ రోజు ఇలా ఉండటం ఎంతో బాధగా ఉంది, ఇంతలో సార్ ఇంటికి వచ్చాము అన్న మాటతో ఈ లోకంలోకి వచ్చాడు కోటయ్య, తన మనవడుని తీసుకొని లోపలికి వెళ్ళాడు.

వయసు రీత్యా మతిమరుపు రావడం సహజం, కనుక తన మనవడికి టాబ్లెట్స్ టైంకి వెయ్యాలి కనుక, బయటకు వెళ్లి ఎలక్ట్రిక్ షాపులో ఒక పరికరాన్ని తీసుకొచ్చాడు, దానికి ఒక సమయం కేటాయిస్తే, ఆ సమయానికి టాబ్లెట్ వేయాలి, టాబ్లెట్ వేయాలి అని చెప్పుతుంది, అప్పుడు టాబ్లెట్ వేయవచ్చు అని ఆ పరికరాన్ని తీసుకొచ్చి పెట్టాడు కోటయ్య, తన మనవడి పేరు రాము.

డాక్టర్ చెప్పినట్లుగానే రాము నువ్వు వేసుకుంటేనే నేను వేసుకుంటాను అని చెప్పడంతో కోటయ్య కూడా టాబ్లెట్స్ వేసుకోవడం చేస్తూ ఉన్నాడు, రాము ఏది చేయమంటే కోటయ్య అది చేస్తూ ఉండేవాడు, కొద్దిగా కోలుకున్న రాము బ్రో కాలేజీకి పోదామా అన్నాడు ఒకరోజు, సరే రెండు రోజుల్లో వెల్లుదాం అని చెప్పాడు. అదే రోజు డాక్టర్ ని కలిసి డాక్టర్ రాము నన్ను కాలేజీకి రమ్మంటున్నాడు ఎలా అని అడగడంతో ఆలోచనలో పడ్డాడు డాక్టర్ గారు.

కొద్దీ సేపటికి ఫోన్లో ఎవరితోనో మాట్లాడి, చూడండి కోటయ్యగారు నేను రాము వెళ్లే కాలేజీ యాజమాన్యంతో మాట్లాడినాను, మీరు కూడా కాలేజీకి వెళ్ళవచ్చు అన్నాడు.

డాక్టర్ నేను ఈ వయసులో కాలేజీకి వెళ్లడం ఏమిటి ఆశ్చర్యంతో అన్నాడు.

తప్పు ఏముంది, మీ మనవడికి తోడుగా వెళుతున్నారు అనుకోండి. ఎప్పుడు ఎలా ఉంటుందో తెలియదు, ఒకవేళ్ళ తను ఒక్కడే కాలేజీకి వెళ్ళితే, మధ్యలో ఏదైనా అనుకోని ప్రమాదం జరిగితే అప్పుడు బాధపడేది ఎవరు ఒక్కసారి ఆలోచించండి?

మీరు చెప్పింది నిజమే కానీ, ఇంట్లో అంటే ఎదో అలా నెట్టుకొని వస్తున్నాను, ఇప్పుడు కాలేజీకి అంటేనే కొంచెం ఆలోచించవలసి వస్తుంది దిగులుగా అన్నాడు.

ఇక్కడ ఆలోచించవలసింది ఒక్కటే, నీ మనవడు కోసం నువ్వు ఏమి చెయ్యగలవో అవి చెయ్యండి, ఆలోచనతో మీరు ఆందోళన పడి, మీ మనవడ్ని ఆందోళనకు గురిచేయకండి. మీరు ఎంత సంతోషంగా ఉంటారో, మీ మనవడు అంతే సంతోషంగా ఉంటాడు మీరు కొంచెం ఆందోళన చెందినా, మీ ముఖంలో కొంచెం విచారణ కనిపించినా మీ మనవడు ఎంతో బాధ అనుభవించవలసి రావచ్చు. ఒక డాక్టర్ గా కాదు, సాటి మనిషిగా చెబుతున్నా, మీరు ఇప్పటివరకు చూపిన శ్రద్ధ వల్లనే తాను మాములు మనిషి అవ్వుతున్నాడు అర్ధం చేసుకో అన్నాడు.

క్షమించండి డాక్టర్ నా మనవడు కోసం నేను ప్రాణాలు అయినా ఇస్తాను, నేను వెల్లుతాను కాలేజీకి అన్నాడు.

హాయ్ బ్రో ఎక్కడికి వెళ్లావు, ఈ రోజు మనం షాపింగ్ చెయ్యాలి, అంతే కాకుండా స్మార్టుగా తయారు అవ్వాలి, రేపటి నుండి కాలేజీకి వెళ్ళాలి అన్నాడు రాము.

అలాగే రాము వెల్లుదాం అన్నాడు కోటయ్య.

షాపింగ్ చేశారు, హెయిర్ కటింగ్ చేయించుకున్నారు ఇద్దరు, హెయిర్ కి ఇద్దరు ఒకే విధంగా కలర్ వేయించుకున్నారు, మంచి మంచి డ్రెస్సులు తీసుకున్నారు, అలా హోటల్ లో భోజనం చేసి ఇంటికి సాయంత్రం వచ్చారు.

ఇద్దరు ప్యాంటు షర్ట్స్ వేసుకొని, బైక్ మీద కాలేజీకి వెళ్లినారు, ఇక రోజూ కాలేజ్, వారం వారం సినిమాలు, ఒక్కటే ఎంజాయ్ చేయడం ప్రారంభించారు. ఎక్కడికి వెళ్లినా మై బ్రదర్ అని పరిచయం చేయడం మొదలుపెట్టాడు రాము, కోటయ్య కూడా మౌనంగా తలఊపేవాడు. కోటయ్య పేరుని రాకీ గా మార్చివేశాడు. రాము ఎప్పుడూ నవ్వుతూ ఉండటంతో, రాకీ కూడా అంతే నవ్వుతూ ఉండేవాడు, కాలేజీలో అల్లరి బాగా చేసేవాడు రాకీ, రాము కూడా సపోర్ట్ చేసేవాడు, ఒక్కోసారి వాళ్ళ ఇద్దరిని చూస్తుంటే కవలపిల్లలుగా ఉండేవారు, ఏ విషయానైన చాలా తేలికగా తీసుకునేవాడు రాకీ.

అలా రెండు సంవత్సరాలు గడిచిపోయినాయి..

ఒకరోజు రాము వాళ్ళ అమ్మానాన్నలు వచ్చారు, ఇంట్లో రాము లేడు, రాకీ ఒక్కడే ఉన్నాడు, రాకీ వాళ్ళను చూసి కొంచెం సంశయించినాడు, చూడు బాబు మా అబ్బాయి రాము ఎక్కడా అని ఆడిగినాడు,

రాము బయటకు వెళ్ళాడు అని చెప్పాడు..

ఇంతకీ నువ్వు ఎవరు? సందేహంతో అడిగింది రాము అమ్మ.

నేను రాము స్నేహితుడిని అని చెప్పినాడు రాకీ, తల పక్కకు తిప్పుకోని.

అనుమానంతో రాము తండ్రి వచ్చి రాకీ ముఖంలోకి చూశాడు, అంతే పట్టరాని కోపంతో ఊగిపోయాడు.

నాకు తెలుసు రామేశ్వరం పోయినా శనీశ్వరం తప్పులేదని, వాడికి ముందునుండే చెబుతున్నాను, ఈ ముసలోడిని ఇంట్లోకి రానివ్వవద్దు అని, ఫోన్ చేసి మాట్లాడిన ప్రతిసారి నా దగ్గరలేడు, నేను తాతను చూడక చాలారోజుల అయ్యింది అని చెప్పేవాడు, ఈయన గారిని ఏకంగా ఇంట్లోనే పెట్టాడు, ఐనా మనం అన్ని సార్లు వచ్చినా కనిపించలేదు అంటే, మనం వస్తున్నాము అని తెలుసుకొని ఆ సమయానికి ఎక్కడో ఉంచేవాడు అనుకుంటా! ఏమి బ్రతుకు మీది సిగ్గు శరం ఏమీ లేదా, మీ వయస్సు ఎక్కడ, వాడి వయస్సు ఎక్కడ, మీరు వాడి బట్టలు వేసుకొని, ఈ వయస్సులో తైతక్కలు అడుతున్నారా, మీరు వాడి స్నేహితుడు అని చెప్పుకొని తిరుగుతున్నారా, అసలు మిమ్మల్ని ఎలా తిట్టాలో కూడా అర్ధం కావడం లేదు అన్నాడు రాము తండ్రి.

అది కాదురా, రాముకి యాక్సిడెంట్ అయ్యితే, డాక్టర్ రాముకి ప్రమాదం అని చెబితే, వాడు ఏది చెబితే అది చేశానురా, నాకు ఇలా ఉండాలి ఏమీ లేదురా అన్నాడు కొడుకుతో కోటయ్య.

ఛీ నోరుముయ్యి, వాడికి యాక్సిడెంట్ జరిగింది అని ఎందుకు నాన్న అబద్దాలు మాట్లాడుతున్నావు, ఇప్పటి వరకు మిమ్మల్ని బయటకు పంపించి వెయ్యాలి అనే ఉండేది, నా కొడుకుకి యాక్సిడెంట్ అని చెప్పినప్పుడే నా దృష్టిలో మీరు చచ్చిపోయారు, ఐనా ఇంట్లో ఉన్న ఇద్దరం నువ్వు మాకు వద్దు, మా ఇంట్లో ఉండొద్దు, అని నెత్తి నోరు కొట్టుకొని చెబుతున్నా, కుక్కలా ఇంట్లో ఉండటానికి సిగ్గులేదు.

వస్తున్న కన్నీరు తూడ్చుకుంటూ, మాట తడబాటులో కూడా, నిజంగా వా..డి.. కి యాక్సిడెంట్ జరిగింది, అందుకే వాడిని కాపాడుకుంటూ ఉన్నానురా!

వాడిని చూసుకోవడానికి చిటికేస్తే వెయ్యి మంది క్యూలో ఉంటారు, ముసలివాడి సేవకావలసి వచ్చిందా, ఐనా నిన్న కాదు వాడిని అనాలి, అమ్మ పోయినప్పుడే నువ్వు పోతే పోయేది, ఎదో దేశంలో ముసలివాళ్ళని కాల్చి చంపుతారు అంట, నాకు అవకాశం రాలేదు కానీ నిన్ను కూడా కాల్చి చంపేవాడిని, ఆరోజు నువ్వు నా భార్య మీద చెయ్యివేసినప్పుడే!

నీ పెళ్ళాం మాట నమ్ముతున్నావు గాని, కన్న తండ్రి మాట నమ్మడం లేదా, కోడలు కూతురితో సమానంరా, అని కోపంతో చెయ్యొ ఎత్తాడు రాము తండ్రి పైన.

నా భర్త పైనే చెయ్యొ ఎత్తుతావా అంటూ కోపంతో చెంప మీద కొట్టి గట్టిగా క్రిందకు నెట్టింది, రాము తల్లి.

క్రిందపడగానే తలకి గట్టిగా దెబ్బ తగలడం, ఇంతలో హార్ట్ ఎటాక్ రావడంతో కొట్టుకుంటున్న కోటయ్యను పట్టించుకోకుండా లోపలికి వెళ్లిపోయారు ఇద్దరు. అప్పుడే ఇంట్లోకి వచ్చిన పనిమనిషి జరిగింది అంతా చూసి, వెంటనే రాముకి ఫోన్ చేసి చెప్పింది, రాము అంబులెన్స్ కి ఫోన్ చేసి, ఇంటికి వచ్చి తాతయ్యను తీసుకొని హాస్పిటల్ కి వెళ్ళాడు.

కొద్దిసేపటికి ఎటువంటి ప్రమాదం లేదు అని చెప్పాడు డాక్టర్ గారు.

హమ్మయ్య అనుకొంటూ ఉండగానే రాము తల్లిదండ్రులు ఆసుపత్రికి వచ్చారు. రావడం రావడంతోనే ఆవేశంగా..

రాము ఏమి చేస్తున్నావు ఇక్కడ, వాడు చస్తే చావనియ్యాలసింది పోయి ఎందుకు తీసుకొచ్చావురా అన్నది కోపంతో రాము తల్లి.

చూడు మమ్మి నువ్వు మాట్లాడటానికి అసలు అనర్హురాలివి, అదీ తాతయ్య గురించి మాట్లాడే అదికారం కూడా నీకు లేదు, ఇంకొక్క మాట తాత గురించి మాట్లాడితే మర్యాదగా ఉండదు జాగ్రత్త!

ఎరా అమ్మని తిట్టే గొప్పోడివా అన్నాడు రాము తండ్రి.

కొద్దిసేపటికి రాము స్నేహితులు వచ్చారు.

ఏమైంది రాము ఏంటి ఇదంతా, రాకీ కి ఎదో జరిగింది అని తెలిసింది, అసలు రాకీ ఎవరు? మీ అమ్మానాన్నలతో ఈ గొడవలు ఏమిటి? నువ్వు అమ్మానాన్నలను తిట్టడం ఏమిటి? అసలు ఒక్కముక్క అర్ధం కావడం లేదు అసలు ఏమి జరిగింది అన్నారు స్నేహితులు.

నేను చెబుతాను అన్నాడు డాక్టర్.

రాము వాళ్ళ తాతయ్య మీరు ఇప్పుడు చూస్తున్న ఈ రాకీ. రాకీ అసలు పేరు కోటయ్య. కోటయ్య భార్య చనిపోయిన తరువాత, కోటయ్యను కొట్టడంతో తలలో రక్తం గట్టకట్టుకొనిపోయింది, అలా దెబ్బలతో ఉన్నవాడిని రోడ్డు మీద వదిలివేశారు రాము తల్లిదండ్రులు. ఇక అప్పటి నుండి ఆ ఇంట్లో ఉండకుండా దూరంగా కిరాయికి ఉంటూ ఉన్నారు, విషయం తెలిసి తాతయ్య కోసం ఎన్నో చోట్ల తిరిగినాడు, పదిహేనురోజులు తరువాత రోడ్డు మీద ఆడుకుంటూ కనిపించిన తాతయ్యను తీసుకొని మా ఆసుపత్రిలో జాయిన్ చేయించినాడు. అప్పుడే ట్రీట్మెంట్ చేయకపోవడంతో  సమస్య పెద్దది అయ్యింది కోటయ్యకు.
రెండు నెలల తరువాత మాములుగా అయ్యాడు కోటయ్య, తాతయ్యను తీసుకొని పాత ఇంట్లో ఉంటూ, తాతను అమ్మానాన్నలకు కనపడకుండా జాగ్రత్తలు తీసుకున్నాడు, అనుకోకుండా అమ్మానాన్నలు అమెరికా వెళ్లవసివచ్చింది, సుమారు ఆరునెలల అక్కడే ఉంటారు అని తెలుసుకున్నాడు, కోటయ్యకు జ్ఞాపకశక్తి లేకుండా పోతుంది, ఏదీ గుర్తు ఉండటం లేదు ఒక్క రాము తప్ప అన్నీ మరచిపోతున్నాడు. ఇదే విషయం నా దగ్గర ప్రస్తావించాడు రాము, అంతే కాకుండా టాబ్లెట్స్ కూడా వేసుకోవడం లేదు అని చెప్పడం, తలలో ఉన్న ఆ గడ్డ కట్టిన రక్తం వలన ఎప్పుడైనా ప్రమాదం జరగవచ్చు అని తెలియడంతో, ఇక క్రొత్త ట్రీట్మెంట్ చెయ్యాలి అని నిర్ణయం తీసుకున్నాను,  తాతయ్య నాకోసం ఏమైనా చేస్తాడు అని చెప్పడంతో, నాకు ఒక ఆలోచన వచ్చింది అదే రాముకి యాక్సిడెంట్ అయ్యింది అని మేము కోటయ్యకి చెప్పడం, అప్పటి నుండి రాము కోసం కోటయ్య టాబ్లెట్స్ వేసుకోవడం జరిగింది, ఇక్కడ విషయం ఏమిటంటే తాతయ్య కోసం రాము టాబ్లెట్స్ వేసుకోవడం, రాము తాతయ్యను కాలేజీకి తీసుకెళుతా అన్నాడు, సమస్యలు వస్తాయి అంటే నేను చేసుకుంటా అని చెప్పాడు.

అనుకున్నట్లుగానే రాము కాలేజీ యాజమాన్యంతో మాట్లాడినాడు, కోటయ్యే నాదగ్గరకు వచ్చేటట్లు చేశాడు, ఆరోజు నేను రాముతో మాట్లాడి విషయం నిర్దారణ చేసుకున్న తరువాతే, నేనే యాజమాన్యంతో మాట్లాడినాను అని చెప్పినాను, ఎక్కడ తాతయ్య దూరం అవ్వుతాడో అని అనుక్షణం తన పక్కనే ఉన్నాడు, ఈ వయసులో మనవడి కోసం తాత, తాత కోసం మనవడు, ఎంతో కష్టపడ్డారు. ఇలాంటి తాత మనవడిని ఎక్కడా చూడలేదు, మీకు నిజం చెప్పనా, తన తలలో గడ్డ కట్టిన రక్తం వల్ల, నేను ఆరునెలలు కంటే బ్రతకడు అని చెప్పాను, కానీ రెండుసంవత్సరాలుగా ఆ తాతను ఆనందంగా ఉంచి తన ఆయుస్సు పెంచాడు అని స్నేహితులకు వివరించాడు డాక్టర్.

స్నేహితులు రాముని గట్టిగా కౌగిలించుకున్నారు.

వెనుకనే కన్నీరు తుడుచుకుంటూ నిలబడ్డాడు కోటయ్య.

తాతయ్యను చూసి వెళ్లి గట్టిగా కౌగిలించుకున్నాడు రాము.

ఎందుకురా.. నాన్న నేనంటే అంత పిచ్చి అంటూ బోరున ఏడ్చాడు కోటయ్య.

తాతయ్య ఏడుస్తుంటే రాము కూడా బోరు బోరున ఏడ్చాడు.

అంతే అచేతనంగా అలా కుప్పకూలిపోయాడు కోటయ్య..

వెనువెంటనే స్పందించిన డాక్టర్, ఆపరీషన్ థియేటర్ కి తీసుకెళ్లారు, అందరూ రాముని ఓదార్చుతున్నారు.

కొన్ని గంటల తరువాత డాక్టర్ గారు బయటకు వచ్చారు, రాము ఇక తాతయ్యకి ఎటువంటి ప్రమాదం లేదు, ఆపరీషన్ సక్సెస్ అయ్యింది అన్నాడు, అంతే రాము డాక్టర్ గారి కాళ్లకు దణ్ణం పెట్టాడు, రాముని పైకి తీసుకొని కౌగిలించుకున్నాడు డాక్టర్. మీ తాతయ్య నీకోసమే బ్రతికినాడు అన్నాడు.

ఇరవై నాలుగు గంటల తరువాత.. తాతయ్యతో మాట్లాడినాడు రాము.

ఆసుపత్రిలో C C కెమెరాలో రికార్డు అయ్యిన వీడియోలు వైరల్ అయ్యినాయి, రాముని అందరూ మెచ్చుకున్నారు, రాము తల్లిదండ్రులు పనిచేసే కంపనిలో నుండి తీసివేశారు, కారణం వీడియోలు వైరల్ అయ్యినవి వారివే కావడం.

మరల రాము, మన కోటయ్య సారి సారి… రాకీ కలసి ఎంతో ఆనందంగా ఉన్నారు, త్వరలో రాముకి పెళ్లి చెయ్యాలి అని రాకీ ప్రయత్నాలు మొదలుపెట్టాడు, ఈ విషయం తెలిసిన రాము రాకీ కి కూడా పెళ్లి సంబంధాలు చూస్తున్నాడు.

వీరిద్దరూ కాలేజీకి వెళ్లడం, సినిమాలకు వెళ్లడం సర్వసాధారణం అయ్యింది. కానీ రాకీ కి సిక్స్ ప్యాక్ తీసుకొని రావాలని రాము రాకీని జిమ్ కి తీసుకెళుతున్నాడు. రోజూ రాకీ చేత బరువులు మొయిస్తూ ఉన్నాడు, రాము కోరితే జిమ్ముకే కాదు, నరకానికైనా వస్తాడు రాకీ.

రాకీకి బైకు నేర్పించాడు, చదువు నేర్పించాడు, ఒక్కటా రెండా, ఎవ్వరూ గురించలేని విధంగా మార్చి చూపించాడు రాము.

జరుగుతున్న పరిణామాలు చూస్తూ, ఈ పోటీ ప్రపంచంలో పడి పరిగెడుతూ ఉన్న వాళ్ళు, ఒక్కసారి ఇంట్లో ఉన్న మీ ముసలి తల్లిదండ్రులను కూడా చూసుకోండి, మనం ఎన్నో వీడియోలు చూస్తున్నాము, కన్నతల్లిదండ్రులను కంటికి రెప్పలా కాపాడుకోవడం కొడుకులుగా మన బాధ్యత అని గుర్తించాలి, ఇలాంటి కొడుకు కోడలిగా మీరు ఉండకూడదని నా ప్రార్ధన. అందరికీ రాములాంటి మనవడు దొరకడు కనుక పిల్లలే తల్లిదండ్రులు ప్రేమగా చూసుకోవాలి అని, చూసుకుంటారు అని ఆశిస్తున్నాను.

ఇది నా స్వీయ రచన.. అనువాదం అనుకరణ కాదు అని హామీ ఇస్తున్నాను.

అమ్మా!
ఏమిటి బాబు.

నేను చిన్నప్పటినుండి చూస్తున్నాను. నాన్న మా కోసం ఎంతో కష్టపడు తున్నారు. ఒక పనికి పోతే ఆ పనికి వచ్చే డబ్బులు సరిపోయే పరిస్థితి లేకపోతే ఇంకో పని చేసి ఏరాత్రికో వస్తుంటారు అన్నాడు 20 ఏళ్ల అబ్దుల్ రహీం తన తల్లితో ఎంతో బాధపడుతూ.

అవును బాబు, అప్పో సప్పోచేసి మనందరినీ సాకుతూ ఈ ఇల్లుకూడా కట్టారు. అంటూ ఎంతో సంతృప్తితో సమాధానమిచ్చింది తల్లి సారాబి.

అవును ఇల్లు కట్టడం. మా ముగ్గురికి చదువులు చెప్పిస్తూ ఉన్నారు ఇదంతా ఎలా సాధ్యమైందమ్మ అంటూ ఆశ్చర్యంగా అడుగాడు అబ్దుల్ రహీం.

ఇదంతా సేవా బ్యాంకు వల్ల సాధ్యమైంది నాన్న, లేకపోతే ఈ ఇల్లు కట్టే వాళ్ళమో కాదో! అంటూ సేవా బ్యాంకు వారికి హృదయపూర్వకంగా కృతజ్ఞతలు చెల్లిస్తూ చెప్పింది తల్లి సారాబి.

అవునమ్మా సేవా బ్యాంకు వారికి ఎంతగా కృతజ్ఞతలు చెల్లించినా తక్కువేనమ్మ. వడ్డీ లేకుండా వారు మనకు అప్పు ఇవ్వడం, సమయానుకూలంగా నాన్నగారు కష్టపడి ప్రతి వారం వారం సేవా బ్యాంకు అప్పు తీర్చడం నిజంగా గ్రేట్ అమ్మ. అన్నాడు తన తండ్రి పై గర్వపడుతూ అబ్దుల్ రహీం.

ఇంకా తన మాటను కొనసాగిస్తూ రమేష్ అంకుల్ గారికి కూడా సేవా బ్యాంకులబ్యాంకులో చేర్పించి తను జమానత్ గా ఉండి డబ్బులు ఇప్పించడం వల్ల రమేష్ అంకుల్ గారు కూడా ఇల్లు కట్టుకున్నారు కదమ్మా ! నాన్న కులమతాలు చూడకుండా సహాయం చేయడం సేవా బ్యాంకు వారు కూడా కులమతాలు పట్టించుకోకుండా బీదవారికి సహాయం చేస్తూ వడ్డీ లేని రుణం మంజూరు చేస్తూ సేవా చేస్తున్న బ్యాంకు వారికి నేను కూడా నా తరఫునుండి కృతజ్ఞతలు తెలుపుతున్నమ్మా అన్నాడు సంతృప్తి చెందిన మనసుతో అబ్దుల్ రహీం.

నిజమే నాన్న, మీ ముగ్గురి చదువులకు కూడా ఆయన డబ్బులు సంపాదిస్తూ సమకూరుస్తున్నారు. ఎంతో కష్టపడతారు. ఎంతో నిజాయితీతో, ధర్మసమ్మతంగా సంపాదిస్తారు. సత్యం మాట్లాడుతారు. న్యాయంగా మసులుకుంటారు. ఈ మంచి గుణాల వల్లనే ఇవన్నీ జరుగుతున్నాయని అంది తల్లి సారాబి నిండు మనసుతో రెండు చేతులు ఎత్తి తన భర్త క్షేమంగా ఉండాలని అల్లాహ్ ను ప్రార్థిస్తూ.

ఒకరోజు అందరూ కలిసి బంధువుల ఇంటికి దావత్ కోసం వెళ్లారు. రాత్రి అక్కడే ఉండిపోవలసి వచ్చింది.

ఉదయం 10 కావస్తుండగా పొరుగువారు ఫోన్ చేసి మీ ఇల్లు బుల్డోజర్ తో కూల్చి వేస్తున్నారు అని ఎంతో బాధతో చెప్పారు.

ఆ వార్త వినగానే నాన్నకు గుండెపోటు వచ్చి అక్కడికక్కడే కూలిపోయి అనంత లోకాలకు వెళ్లిపోయారు. మేము మా బంధువులంతా శోక సముద్రంలో మునిగిపోయాము. అటు ఇల్లు పూర్తిగా కుప్పకూలిపోయింది.

భూమి కొన్న కాగితాలు ఉన్నాయి. ఇల్లు కట్టిన ఖర్చుల వివరాలు రాసిపెట్టి ఉన్నాయి. అయినా కూల్చివేశారు.

సారాబి తన భర్తను తలుచుకుంటూ పిల్లల భవిష్యత్తు ను గురించి ఆలోచిస్తూ కన్నీరు మున్నీరవుతోంది.

ఇటు అబ్దుల్ రహీం తన చదువు గురించి, తన చెల్లెళ్ళ చదువు గురించి, ఇల్లు గురించి ఎంతో బాధపడుతూ, నిరాశ నిస్సృహలకు లోనయి ఇవి మా తెల్లారి నా బతుకులు అనుకుంటూ చదువు మానేసి సంపాదనకై బయలుదేరాడు అబ్దుల్ రహీం.

ఆధునిక కథ:

” ఎంత సేపు అలా ఏడుస్తూ కూర్చుంటావు? లే.. లే .! లేచి ముఖం కడుక్కో .వంట మొదలు పెట్టు. సాన్వి .ఎలా బెంగటీలుతున్నదో చూడు. దీని కోసమైనా నువు ధైర్యం తెచ్చుకో! ” డైనింగ్గ్ టేబుల్ వద్ద కూతురు సాన్విని ఒడిలోకి తీసుకొని ఏడుస్తున్న శారదను సముదాయిస్తూ అంది నీహారిక.
రాత్రి ఎనిమిదవుతున్నది. ఇల్లు బోసి పోయింది. ఇంట్లో ఏడుపు తప్ప ఏ అలికిడి లేదు. సాన్వి అమ్మను అతుక్కొని బిక్కుమంటూ చూస్తోంది.
కళ్లు తుడుకుంది శాగద.
” వారం రోజులైంది. అద్వైత్ జాడలేడు. ఎవరికి చెప్పుకోను?”
నీహారిక అర్థం చేసుకుంది. అర్థం చేసుకుంది కాబట్టే పలకరిద్దామని , ధైర్యం చెపుదామని వచ్చింది.
” నేనున్న గదనే! మేమంత లేమా ? లోకం గొడ్డు పోయిందా? ఎన్నో మహిళా సంఘాలున్నాయి. కలుద్దాము.” అనునయంగా అంది నీహారిక.
నీహారికకు అసలు విషయం తెలుసు. అది గుర్తు చేయకుండా కర్తవ్యం గుర్తు చేసింది.
అందరు ఉండీ శారద ఒంటరిదైపోయింది. కుల పట్టింపులు వదిలి, కుటుంబాలు వదిలి ప్రేమించి పెళ్లి చేసుకున్నందుకు తల్లి దండ్రులు దూరమయ్యారు. అత్తమామలు దూరమయ్యారు. అద్వైతే సర్వస్వం అనుకుంది. ఇపుడతడు తన జీవితంలోంచి తప్పుకున్నాడు. ఇపుడు తనకు ఎవరి ఆసరా లేని ఒంటరి. ఈ పాప , ఆ చిరుద్యోగం తప్ప తనకంటూ ఇపుడెవరూ లేరు. ఏవేనో గుర్తొచ్చి వెక్కి వెక్కి ఏడ్చింది శారద.
” ఇపుడవన్నీ అనుకోవడం దేనికే? జరిగిందేదో జరిగి పోయింది. అందరు అట్లనే ఉంటరా? కులాలు వేరైనా ప్రేమించుకున్నాం అంటే తల్లిదండ్రులే పెళ్లి చేసిస్తున్నారు.
పెళ్లికి వెల్లినవాళ్లకు కూడా వాల్లవి వేర్వేరు కులాలని … ఇష్టపడితే తల్లి దండ్రులే పెళ్లి చేసారని తెలియదు. ఇరు వైపులా రాకపోకలు సాగుతున్నాయి. అందరు కలిసి పోతున్నారు. ఇపుడు కులాల పట్టింపులెక్కడున్నాయి? మీ అమ్మా నాన్నలు , అత్తమామలు గట్లాంటోల్లు.. గట్ల ఎవరుండరు? ఒక్కతే బిడ్డ అని ఒక్కడే కొడుకనివద్దంటే ఏమై పోతరో అని వాల్లే సంప్రదాయం ప్రకారం పెళ్లి చేస్తున్నరు. అద్వైత్ ఇట్ల చేస్తడని ఎవరం ఊహించ లేదు.” సముదాయిస్తూ అంది నీహారిక.
నీహారిక సాన్విని తీసుకుంది. వెచ్చని నీళ్లతో స్నానం చేయించింది.
” ముందు ఈమెకు స్నాక్సు పాలు వేడి చేసివ్వు ” అధి నీహారిక.
శారద తేరుకొంది. మరో మనిషి తోడుంటే ఎంతో ధైర్యం.
నీహారికకు చూచాయగా తెలిసింది. అద్వైత్ మరొకరితో తిరుగుతున్నాడని! ఆ అమ్మాయిని పెళ్లి చేసుకోవాలనుకుంటున్నాడని! ఇలాంటివి అడిగి తెలుకోవలసినవి కావు. తెలిసినా తెలియనట్టు ఉండి పోవడమే ఉత్తమం.
అలా వీలైనపుడల్లా నీహారిక శారదకు సాన్వికి తోడై నిలుస్తున్నది. ఇపుడు
సాన్వికి మూడేళ్లు. ఇంకా బడికి అలాటు కాలేదు. డే కేర్ సెంటర్లో వదిలి డ్యూటీకి వెళ్తున్నది శారద.

*. *. *. *

రోజులు గడుస్తున్నాయి.
అద్వైత్ ఇంటికి రావడం లేదు. ఇంటి కిరాయ ఎలాగోలా శారద తానే కడ్తున్నది. తన ఏటి యం కార్డు తన చేతిలో ఉంది. ఇపుడు తన సంపాదనపై తనకే పూర్తి హక్కు. సాన్విపై కూడా పూర్తిగా తనకే హక్కు. తనను ఇలా వుండు, ఇలా వండు… అంటూ అలసిపోయి వచ్చిన తనకు పనులు పురమాయించే వారెవరూ లేరు.
శారదకు కొద్ది కొద్దిగా ఒంటరి జీవితం అలవాటవుతున్నది. ఒంటరిగా ఉండడంలోని స్వేచ్చ ఆనందం, సాన్వి అల్లరి ఆనందం తన తీరిక అంతా తనకే సొంతం.
శారదలో పెరుగుతున్న ఆత్మ విశ్వాసం చూసి నీహారిక చాలా సంతోషపడింది. నీహారిక తన భర్త విజయ్ తో శారద భవిశ్యత్ గురించి చర్చించుకున్నారు. ఆమెజీవితంలో కలుగ జేసుకోకూడదు. ఆమె ఏ నిర్ణయం తీసుకున్నా తాము మద్దతుగా నిలబడాలనుకున్నారు. ముందుగా ఆమె తల్లిదండ్రులను,
అత్తమామలను కదిలించాలను కున్నారు. మూడేళ్ల ఎడబాటుతో కన్న పేగు కొ్టుకుంది. మనవరాలు సాన్వి అందరిని కలిపింది. వాల్లు వస్తూ పోతున్నారు.

శారదకు తన జీవితంలో కోల్పోయిన అనుబంధాలు మారాకు తొడిగి కుదుట పడ్డాయి. ప్రేమ మైకం తొలగిపోయి శారదకు జీవితం అంటే ఏమిటో తెలుస్తున్నది. . ఈ కొత్త జీవితంలో శారద ఎన్నో విషయాలు నేర్చుకుంది. రెండేళ్లు గడిచాయి. ఆమె ఇప్పుడు తన స్వంత వ్యక్తిత్వం పై నిలడింది. సాన్విది ఇపుడు బడికి వెళ్లే వయసు .
అద్వైత్ ఎక్కడున్నాడో తెలిసింది. శారద , నీహారిక కలిసి మహిళా సంఘాలను కలిసారు. మహిళా కమిషన్ ను కలిసారు.
” ఆమె ఎవరో నాకు తెలియదు అన్నాడు. ఆమెకు నాకు పెళ్లి కాలేదు ” అన్నాడు.
అంత నీచంగా మాట్లాడుతాడని శారద ఊహించలేకపోయింది.
వెంటబడి ప్రేమించానని చెప్పిన డైలాగులు గుర్తుకు వచ్చాయి. అలాంటి మాటలతో శారద ఆత్మగౌరవం దెబ్బ తిన్నప్పటికీ బలంగా నిలబడింది. అందరి మద్దతుతో కోర్టులో కేసు వేసింది.
మళ్లీ అవే డైలాగులు చెప్పాడు అద్వైత్. శారద మనస్సు పూర్తిగా విరిగి పోయింది. విరక్తి కలిగింది. తనకు పెళ్లే కాకపోతే సాన్వికి నాన్న ఎవరు? ఆలోచించి తాడో పేడో తేల్చుకోవాల్సిందే అనుకుంది శారద.
శారద తమ సమావేశాల ఫోటోటోలను వెతికింది. ప్రారంభ పరస్పర చర్యలు వెచ్చదనం, కనెక్షన్ భావనతో నిండి ఉన్న ఆ ఫోటోలను ఇంత వరకు ఎవరికి చూప లేదు. ఇపుడా రహస్య ఆలింగనాలు , సాన్వి కడుపులో ఉన్నపుడు తన పొట్టమీద పెట్టిన ముద్దులు చిగురిస్తున్న శృంగారాన్ని, వారి కలలను వారు కలిసి జీవితాన్ని బతకాలనుకున్న నిర్ణయించుకున్న క్షణాలను ఆ ఫోటోలు గుర్తు చేసాయి.
ఆనాటి అతని సంభాషణలు గుర్తుకు వచ్చాయి.
” మనది నిర్మలమైన ప్రేమ. నీ కళ్ళలోకి చూస్తుంటే, నేను వెతుకుతున్నది నువ్వేనని నేను నమ్ముతున్నాను. నీవు నాకోసమే పుట్టావు అనిపిస్తోంది. నీవు లేని ఈ జీవితం వ్యర్థం…. ” అలా సాగి పోయేది వరద.
తల్లిదండ్రులు ఒప్పుకోకపోతే ఎలా వుండాలో ఏం చేయాలో… ఎన్నో చెప్పాడు.
శారద తద్వారా తలెత్తే సమస్యలనుగుర్తు చేసింది. అతడే ధైర్యం చెప్పాడు.
సాన్వి పుట్టిన మూడేళకే తన యవ్వనం సడలి పోయిందా? అతని మనసు అట్లా ఎలా మారింది ? అంత పెద్ద మాటలు ఎలా అనగలిగాడు?

” శారదా! నేనేం కోరుకుంటున్నానో నాకే తెలియదు. బహుశా మన పెళ్ళికి బయట నన్ను నేను వెతక్కోవాలి! “
“అలాంటి మాటలు ఎలా చెప్పగలిగాడు? మన ప్రేమ చిరస్థాయిగా ఉంటుందనుకున్నాం. మీ నుండి ఇలాంటి మాటలు నేనెప్పుడూ ఊహించలేదు.”
జ్ఞాపకాలకు ఫుల్ స్టాప్ పెట్టి ఫోటోలు తీసుకొని నీహారికను వెంట తీసుకుని అడ్వకేట్ వద్దకు నడిచింది.

*. *. *.

అలా వారి బంధం చెడిపోయిన నేపథ్యంలో, శారద ఆత్మశోధన. ఒంటరిగా కానీ కృతనిశ్చయంతో, ఆమెకు తెలియని మార్గాల్లో ప్రయాణించింది, దారిలో అనేక అనుభవాలు, సూటి పోటి మాటలు, వంకర చూపులు ఎన్నో ఎదుర్కొంది. దయగల అపరిచితులు ఆమెకు మిత్రులుగా మా
మారడంతో, ఆమె తన స్వంత బలం బలగం పొందగలిగింది. సాన్వితో , భావోద్వేగ ఆలింగనంలో వారి బంధం బలపడింది, ప్రేమ యొక్క శాశ్వత శక్తికి సాన్వి చిహ్నంగా మారింది. శారద అచంచలమైన విశ్వాసం ఉజ్వల భవిష్యత్తును రూపొందించుకోవాలనే ఆమె సంకల్పానికి తోడై నిలిచింది.
కొత్తగా వచ్చిన స్వాతంత్ర్యంలో, శారద స్వంత గుర్తింపు పెరిగింది.
తన కొత్త మిత్రుల మద్దతుతో, ఆమె న్యాయ పోరాటాలను చేపట్టింది, ప్రతికూల పరిస్థితులను ఎదుర్కొంటూ నిలిచింది.

ఎంతో ఎత్తుకు ఎదిగిపోయి శారదను చూసి నీహారిక “శారదా, నువ్వు అనుకున్నదానికంటే బలంగా ఉన్నావు. నిన్ను నువ్వు నమ్ముకో! ఈ పోరాటం. నీలో ని నిజమైన సామర్థ్యాన్ని ఆవిష్కరిస్తుంది.”

“నువ్వు చెప్పింది నిజమే. నేను ఈ కష్టాలను అధిగమించి లక్ష్యంతో నిండిన జీవితాన్ని సృష్టిస్తాను. నాకు సాన్వికి అదే ఆనందం.” అంది ారద.

అద్వైత్ ఆత్మ విశాసం గర్వం ఎగిరి పోయింది.
అతని అంతర్గత గందరగోళాన్ని గ్రహించిన , అతని న్యాయవాది రెండు సూచనలు చేసాడు. సంధికోరుకొని తిరిగి కాపురం చేస్తానని అర్థించడం. అది. ీలుకాని ఎడల కేసు విత్ డ్రా చేసుకొమ్మని క్షమాపన కోరడం.
“అద్వైత్ ! సత్యాన్ని ఎదుర్కోవడానికి, క్షమాపణ కోరడానికి ధైర్యం కావాలి. విరిగిపోయిన బంధాలను చక్కదిద్దడానికి, ప్రేమలో మరోసారి సాంత్వన పొందేందుకు మీరు సిద్ధంగా ఉన్నారా?”
” నా తప్పును గ్రహించాను. పోగొట్టుకున్న వాటిని తిరిగి నిర్మించుకోవాలనిపిస్తున్నది. ” అన్నాడు అద్వైత్.
-అతను ఒకసారి ప్రేమించిన స్త్రీతో రాజీపడాలని ఆశించాడు. అయితే శారద అనుభవాలు వేరు. అద్వైత్ ఊహించని విధంగా శారద రూపాంతరం చెందింది, ఆమె జీవిత ప్రయాణం ఆమెను బలమైన మహిళగా మార్చింది. తనకు తెలిసిన శారద వేరు. ఇపుడు పోరాడుతున్న శారద వేరు.
శారద గతకాలపు కలలకు వీడ్కోలు పలికి, వర్తమానాన్ని స్వీకరించింది. ఒకప్పుడు తను ప్రేమించిన అద్వైత్, తన ఆనందానికి తనదైన వెర్షన్‌ను కనుగొందని తెలిసి అద్వైత్ గుండె వేదన చల్లబడింది.
దృఢత్వానికి ప్రతిరూపమైన శారద తన జీవితాన్ని పునర్నిర్వచించింది. ఆమె పక్కన తన కుమార్తెతో, అత్త మామలతో, అమ్మా నాన్నలతో కలిసి ఉంటున్నది. ఇపుడామె ఒంటరి కాదు. ఆమె జీవితంలో కొత్త అధ్యాయాన్ని ప్రారంభించింది. వారి గత ప్రేమ యొక్క ప్రతిధ్వనులు విన దల్చుకోలేదు. భవిష్యత్తు వాగ్దానం వేరైధి.
ఆమె తల్లిగా , కూతురుగా, కోడలిగా తన పాత్రను మలుచుకుంది.
ఓదార్పుని పొందింది. ముందున్న సవాళ్లను స్వీకరించింది.
అద్వైత్ ఉద్యోగం ఊడిపోయింది. జైలు శిక్షపడింది. ఉద్యోగం చేస్తున్న భార్యపై మేన్ టేనెన్సు కేసు వేశాడు అద్వైత్.
శారద నవ్వుకుంది. ఆ రెండో భార్య ఏమైందో తెలియదు. అద్వైత్ గర్వం అణిగి పోయిన దుకు విజయగర్వంతో నీహారికను బిగ్గరగా హత్తుకుంది.
అలా శారద ఒంటరి ప్రయాణంలో మరో మూడేళ్లు గడిచాయి. ఎన్నో అనుభవాలు పోరాటాలు. ఎందరో మద్దతు నిలిచారు.
ఒంటరి పోరాటంలో కన్నీరు కార్చింది. ఏకైక కూతురు శారద కంట కన్నీరు చూడ లేకపోయారు… కన్న పేగు కదిలింది. కడుపులో దాచుకున్నారు. అత్తామామలకు మనవరాలంటే ప్రేమ. ఎన్నాళ్లకు తమ ఇంట్లో మళ్లీ పసిపిల్ల కేరింతలు. ఆ పసి నవ్వులకు మురిసిపోయారు. కొడుకే చెడిపోయాడు. కోడలు మంచిది అని తెలుస్తూనే ఉంది. మాకు పెళ్లే కాలేదన్న కొడుకు వాదన విన్నాక వీడు తమ కడుపున చెడ పుట్టాడని బాధ పడ్డారు. కోడలు మనవరాలు తమ తో ఉంటే ఎంత సౌఖ్యంగా ఆనందంగా వుండేదో అనుకున్నారు. అలా కలిసి పోయారు. ఇపుడు వాల్లందరికి గారాల మనవరాలంటే ప్రాణం. మనవరాలు ఆటపాటలతో అన్ని మరిచి పోయారు. బయట సంఘర్శన. ఇంట్లో ఆనందం.
ఈ కొత్త జీవితం లో అనేక విషయాలు తెల్సుకుంది శారద.. ఇపుడు జైల్లో వున్న అద్వైత్ ఉద్యోగం పోయి శారద మీద మీద వేసిన మనోవర్తి కేసు
కేసు వాసుతీసుకుంటానన్నాడని అతని అడ్వకేటు తో కబురు పెట్టింది గుర్తుకు వచ్చి నవ్వుకుంది శారద. ఇపుడు తనకేమైందని అతనిని ఆహ్వానించడం?
అతని లోని మార్పుతో తనకేమీ సంబంధం లేదు.
ఇపుడీ సింగిల్ పేరెంట్ జీవితమే బాగుంది. అపుడు కులాంతరాల పేరిట దూరమైన అమ్మా నాన్నా అత్తమ్మా మామయ్యా అంతా నాతోనే వున్నారు.
ఈ ఉమ్మడి కుటుంబమే బాగుంది. అతడు మల్లీ తన జీవితంలోకి ప్రవేశించడం దేనికి? తన అడ్వకేటుకు అదేమాట చెప్పింది. ఆ మాట చెప్పాక తనకెంతో బరువు దిగిపోయినట్టు ఉత్సాహం.. శారద మునుపటి శారద కాదు.
ఎన్నో అనుభవాలతో ఎదిగిపోయింది. వదిలేసిన వాడి జీవితమే వాడిపోయింది.
శారద తన జీవితాన్ని తిరగ రాసుకుంది.
స్కూటర్ పై సాన్వి స్కూల్‌లో దింపి నవ్వుతూ టాటా చెప్పి యధావిధిగా డ్యూటీకి స్కూటర్ స్టార్ట్ చేసి బయల్దేరింది శారద.

           నా ఒడిలో పెరిగి చక్కని విద్యాబుద్ధులు నేర్చుకుని నన్ను నిర్దాక్షిణ్యంగా వదలి పై చదువులకనీ వలసవెళ్ళిపోతున్నారు పిల్లలు. విదేశీ వ్యామోహంతో స్టేటస్ కోసమని ఉద్యోగాల పేరుతో మరెంతో మంది వెళ్ళిపోతున్నారు. రెక్కలు వచ్చిన పక్షులు ఎగిరిపోయినట్లు వెళ్ళిపోతున్నారులే అనుకుని సరిపెట్టుకున్నాను. కానీ ఈ తల్లిని విడిచి వార్ధక్యం మీద పడి ముక్కుతూ మూలుగుతూ కాలక్షేపం చేస్తున్న వృద్ధమాతవు, నువ్వు ఎందుకమ్మా వెళ్ళిపోతున్నావు… ఏం బావుకుందామని! పిల్లలని వదిలి ఉండలేక అంటావా! వట్టిపోయిన గోమాత లాగ మరి ఈ తల్లిని గురించి ఎవరైనా ఆలోచిస్తున్నారా, బేలగా అడుగుతోంది భారతమాత.
        తూలి ముందుకు పడబోయి నిలదొక్కుకుంది శాంతమ్మ. “పలుగు, పార పట్టుకుని తవ్వే పురుషుడు పడ్డప్పుడు, ‘ఆ బాగా పడ్డావులే’ అంటుందట… అదే ఆలికి ముగ్గువేసే ఆడది పడితే, ‘అయ్యో బిడ్డ పడ్డవా’ అంటుందట ఆ భూమాత”. అత్తగారు కొత్తగా కాపురానికి వచ్చినప్పుడు చెప్పిన మాటలు గుర్తుకు వచ్చాయి శాంతమ్మకు. లేస్తూనే మంచం దిగుతూ భూమి మీద పాదం మోపుతూ, ‘తల్లీ భూమాత నన్ను క్షమించు తల్లీ’ అని భూమాతకు నమస్కరించాలట. అలా చేస్తే ఆ భూమాతనే కాపాడుతుందట. తను ఎన్నిసార్లు పడిందో, ఆ తల్లి కాపాడుతోంది. మెల్లగా కూర్చుండిపోయింది. అలసిన ప్రాణం సేద తీర్చుకోవాలనుకుంటే ఇక్కడ నీకు నేను ఉన్నాను. మరి ఆ పరాయి దేశంలో… భూమాత ప్రశ్నిస్తున్నట్లు ఉంది.
      శాంతమ్మ కళ్ళు వర్షిస్తున్నాయి. ‘నిజంగా భూమాత నిన్ను పలకరించిందా… అంతా నీ ఊహ’ అని, తల్లి వంగి నమస్కరిస్తుంటే చూసి పెద్దకూతురు పారిజాతం వెక్కిరించింది చాలాసార్లు తల్లిని.
      పుట్టిన ఊరుని కన్నతల్లిని, పెట్టిన చేతిని, చేసిన మేలుని మరిచిపోకూడదట. కాని ఇప్పుడు అందరూ చేసేది అదే. చివరికి తను అదే చేస్తుంది. కన్నీళ్ళు ఆగనంటున్నాయి. “అంబవైనా నీవేనమ్మా భారతాంబ… జగదాంబవైనా నీవేనమ్మా భారతాంబ… రత్నగర్భీనానీ పేరు గాంచితివమ్మా. నేడు రాళ్ళను కన్నావమ్మా భారతాంబ..”. అన్న పాటని నిజం చేస్తుంది ఇప్పటి యువతరం పోకడ.
     ‘అమ్మా… అలా దిగులుగా కూర్చున్నావెందుకమ్మా! నేను నీ కన్న కొడుకునే కదమ్మా… వచ్చేది నా దగ్గరికేగా… అలా దిగులుపడకమ్మా! ఏదైనా మొదట్లో అదోలా అనిపిస్తుంది. తర్వాత అదే అలవాటవుతుంది. నాన్న పోయాక ఒంటరిగా నీవు ఎలా ఉంటున్నావో అని నాకు బెంగగా ఉందమ్మా! నాన్న పోయి సంవత్సరం అయినాక వస్తానన్నావు కదమ్మా. అన్ని తంతులు జరిగిపోయినాక కూడా ఎందుకమ్మా… నిన్ను ఇలా ఒంటరిగా వదిలి వెళ్ళితే నలుగురు నానారకాలుగా అనుకోవటం ఏమోగాని నిన్ను విడిచి వెళ్ళి ఏదో అపరాధభావంతో నేను బ్రతకలేనమ్మా… నిన్ను పువ్వుల్లో పెట్టి చూసుకుంటామమ్మా! నన్ను నమ్మమ్మా…’ అన్నాడు వినయ్, తల్లి భుజం మీద చేయి వేస్తూ అనునయంగా.
       ‘దిగులు ఎందుకు ఉండదు! అన్నీ వదిలి దేశంగాని దేశంలో నీవు ఎంత మంచిగా చూసుకున్నా బంగారు పంజరంలో చిలుక బ్రతుకులాగే ఉంటుందిరా ఈ వయస్సులో… రావడం అవసరం అంటావా! ఈ జీవిత చరమాంకం ఇక్కడే గడిపేయాలని ఉందిరా’ గొంతు పెగలక గుండెల్ని దాటిన ఆ మాటలు పెగుల్చుకుని వచ్చాయి.
       ‘సరేలే సంతోషంగా ఉండు, ఇంకా టైం సరిపోదు. అన్నీ సర్దుకోవాలి. నీ మెడికల్ ఫైలుతో సహా ఏది మరిచిపోయినా కష్టమే. నీ గురించి అందరూ వస్తుంటారు, ఆ హడావుడితో సరిపోతుంది. కొన్నికొన్ని మనసుకు ఇష్టం ఉన్నా లేకపోయినా కాలంతో పరుగు తీయక తప్పదమ్మా… ఇప్పుడే వస్తాను’ అంటూ బయటకు వెళ్ళిపోయాడు వినయ్.
       మౌనంగా లేచి వాకిలి తుడిచి, తులసికోట కడిగి, ముగ్గు పెట్టుతుంటే చెయ్యి ఒణికింది శాంతమ్మకు. రేపటి నుండి నా ఆలనా పాలనా ఎవరు చూస్తారు! నన్ను వదిలి నువ్వు వెళ్ళినా, నిన్ను నేను ఎలా మరిచిపోతాను! ఆలనాపాలనా లేక నీమీద బెంగతో వాడి కృశించి పోతాను సుమా! అంటూ పుష్పవిలాపంలోని పూలమొక్కలా దీనంగా అంటోంది తులసికోటలోని తులసి మొక్క ‘ఈ అశక్తురాలిని క్షమించు తల్లి’ అంటూ కన్నీళ్ళతో చేతులు జోడించింది శాంతమ్మ.
      ‘వసుధ భర్త పోయాడట. మన ఇంట్లో పెరిగిన పిల్ల ఒక్కసారి చూసి వస్తాను రా’ దు:ఖం ఆగలేదు శాంతమ్మకు.
    ‘సరే, త్వరగా వచ్చేయమ్మా… నాకు మాత్రం పంపాలని లేదు. ఈ సమయంలో… సరే వెళ్ళిరా…’ విసుగ్గానే అనేసి వెళ్ళిపోయాడు వినయ్.  జనం ఏడుస్తున్నారు. వసుధ భర్త మంచితనాన్ని చెప్పుకుంటూ కంటతడి పెడుతున్నారు. అన్ని కార్యక్రమాలు జరిగిపోయాయి. ‘అమెరికాకు వెళ్తున్నావటగదా! నీకెందుకమ్మా, ‘కృష్ణా రామా’ అని కాలక్షేపం చేసుకోక మరీ చోద్యం కాకపోతే’ బుగ్గలు నొక్కుకుంటూ అడుగుతోంది పక్కింటి పార్వతమ్మ.
 
        ‘భారతదేశం పుణ్యభూమి అంటారు. ఈ పుణ్యభూమిలో కలిసిపోతే పునర్జన్మ ఉండదని విదేశీయులు సైతం మన కాశిలో కలిసిపోవడానికి వస్తారు. నువ్వేమిటమ్మా అక్కడ తనువు చాలించాలంటూ వెళ్తున్నావు. అక్కడ నీకు ఏమన్నా అయితే, దిక్కు దివాణం ఉండదు. నీకోసం ఏడ్చేవాళ్ళు కూడా ఉండరు, నీ పిల్లలు తప్ప. అక్కడ ఏదో కరెంటు కుర్చీలో కూర్చోబెడతారట. క్షణంలో బూడిదేనట. ఇన్ని ఏళ్ళు ఇక్కడ బతికి ఏం లాభం… ఇంత బతుకు బతికి ఇంటెనుక చచ్చినట్లు ఏం కర్మ! చెప్పు తప్పుగా తీసుకోకమ్మా, నాకు తోచింది చెప్పానమ్మా!’ లెంపలు వేసుకుంటూ మరొకరు.
      ‘అంటే ఇదేనా నిన్ను ఆఖరిసారిగా చూడటం, ఇంకా నిన్ను చూడమా…’. అక్క అంది. అలివేలు ఆ కళ్ళలో సన్నటి నీటిపొరా, అన్నింటికీ చిరునవ్వే సమాధానంగా పెదాలని నవ్వుని అతికించుకుని చెప్పింది శాంతమ్మ. శాంతమ్మ మనసు ఎంత వర్తమాన కాలాల్లో ఆలోచించుకున్నా గతంలోకే పరుగుతీస్తుంది. ఉన్న బంగారం అంతా అమ్మి లోను పెట్టి, పార్ట్ టైం చేసి రాత్రి పగళ్ళు కష్టపడి ఈ ఇంటిని కొన్నాడు రఘురామయ్య. తన అభిరుచికి తగ్గట్లుగా ఇంటిముందు కొబ్బరి, అరటి ఎన్నో రకాల పూలచెట్లు, ఇంటివెనక పనస, మామిడి, జామ, సపోటా, నారింజ చెట్లను పెంచాడు. ఏ కాస్త తీరిక దొరికినా వారికి ఆ చెట్ల మధ్య కాలక్షేపం, వెలుగురేకులు విచ్చుకోక ముందే లేచి ఆ చెట్ల కింద నులక మంచం వేసుకుని కూర్చునేవాడు.
    ‘ఇంత పొద్దున్నే ఎందుకండీ లేవడం, మంచు పడుతుంది.. అలా చెట్ల కింద కూర్చోకండి…’ విసుక్కునేది శాంతమ్మ.
    ‘ఆ పక్షుల కువకువలు, మామిడి చెట్ల మీదుగా వచ్చే సువాసనలు… ఆ గాలి కొబ్బరి చెట్ల ఆకుల నుండి జాలువారే మంచు బిందువులు… నీకు ఎలా చెబితే అర్థం అవుతుంది!’ అనేవాడు.
     ‘నిజమే నాకు అర్థం కాదు. ఈ పిల్లలతో ఈ చాకిరీ నాకు సరిపోతుంది.నాకు అంత తీరిక లేదు’ విసురుగా వెళ్ళిపోయేది శాంతమ్మ.
    ‘శాంతా… నేను లేని ఈ రెండురోజులు మొక్కలకి నీళ్ళు పోయలేవు… చూడు ఈ మొక్కలు ఎంత అల్లాడిపోతున్నాయో… మొక్కలని పెంచడం కష్టం కాదు. వాటి గొంతులో గుక్కెడు నీళ్ళు పోస్తూ వాటి ఆలనాపాలన చూస్తే అవి రేపు నీకు ఎంతటి ఫలితాన్నిస్తాయో తెలుసా… కన్నపిల్లలైనా రేపు మనల్ని సరిగ్గా చూస్తారో చూడరో కాని ఈ మొక్క అలా కాదు. నీడ నిచ్చి సేద తీరుస్తాయి. ఆకలిని తీరుస్తాయి. వాటిపట్ల ఇక ముందైనా శ్రద్ధ చూపు’… మొక్కలకి నీళ్ళు పోస్తూ మందలించాడు. నొచ్చుకుంది. భర్త మందలించినందుకు కాదు. గుక్కెడు నీళ్ళు పోయనందుకు, ఎంతో అపరాధభావంతో, మామిడి, పనస ఏపుగా పెరిగాయి. ఫలవంతమైన ఆ చెట్లని చూస్తుంటే ఆ కళ్ళల్లో ఎంత ఆనందం. కొబ్బరి కూడా విరగ కాచేది. అలా ఏళ్ళు గడిచాయి. పిల్లల పెళ్ళిళ్ళు అయ్యాయి. వాస్తు బాగ లేదు వెనకాలా మెట్లు మార్చాలంటే పనస చెట్లని, మామిడి చెట్లని కొట్టేయాలని పట్టుబట్టారు ఇద్దరు మగపిల్లలు శ్రీను, వేణు.
    ‘శాంతా ఈ పిల్లలని చూడు ఇవాళ మనకే ఎదురు తిరిగారు. నా ప్రాణంలో ప్రాణమైనది కొట్టేస్తే నేను… నేను బతుకలేను… రఘురామయ్య కళ్ళల్లో నీళ్ళు నిండాయి.
     ‘ముగ్గురు పిల్లలు చాలంటే’ భర్త ముఖంలోకి చూస్తూ ఆగిపోయింది ఆనాడు.
      ‘శాంతా నారు పోసినవాడు… నీరు పోయకమానడు. పిల్లపిల్లకే ఆదాయం పెరుగుతుంది. ఆ మాట ఇంకా అనకు’ అన్నాడు. ఫలభరితమైన చెట్లని చూపిస్తూ నవ్వుతూ ‘చూడు అవి నీలా ఆలోచించాయా’ అని.
        కాని తన ఆలోచనా విధానమే తప్పని ఆలస్యంగా తెలుసుకున్నాడు. అధిక సంతానం దుఃఖానికి హేతువు. శ్రీను, వేణు, వినయ్ ముగ్గురు మగపిల్లల తర్వాత పారిజాత, సరిత, శోభ ముగ్గురు ఆడపిల్లలు పుట్టారు. ఉన్నదంతా ఖర్చుపెట్టి ఆడపిల్లల, మగపిల్లల చదువులు, పెళ్ళిళ్ళు చేశాడు. ఆరుగురు ఆరు తరహాలు. గతం చెదిరింది. భర్తని ఎలా అనునయించాలో తెలియక మౌనంగా అతడి తల నిమురుతూనే ఉండిపోయింది. తను మాత్రం ఏమి చేయగలదు. తండ్రిని కాదన్న పిల్లలు తల్లి మాట వింటారా! తనకీ బాధగానే ఉంది. ఫలభరితమైన ఆ చెట్లు లేనిచోటు ఊహించుకోలేకపోయింది.ఏడాది తిరగకుండానే రఘురామయ్య కన్ను మూశాడు. ఆ మామిడి చెట్టు, ఆ పనస చెట్టు లేదు. ఆ యజనమాని లేడు. కాని, ఆ జ్ఞాపకాలు నీడలా వెంటాడుతూనే ఉంటాయి.
     ‘అమ్మా’ అనగానే గతంలోంచి ఈ లోకంలోకి వచ్చి చేరింది శాంతమ్మ. చివరి ప్రయత్నంగా ‘నేను ఇక్కడే ఈ ఇంట్లోనే ఉంటానురా… ఆడపిల్లలు వచ్చి చూసి వెళ్తారు అప్పుడప్పుడు. నేను నీతో రాలేనురా… పెదవి దాటనీ ఆ మాటలని కంఠం నొక్కేసింది. ‘అమ్మా నువ్వు నాతోనే ఉంటావు. ఇంకేదో చెప్పాలని చూడకు నిన్ను నేను ఏ లోటు లేకుండా చూసుకుంటాను. ఇంకేమీ ఆలోచించకు మరోసారి చెప్పాడు వినయ్. శ్రీను ఎప్పుడో వెళ్ళిపోయాడు. విదేశాలకి. వేణు వెళ్లేది మరో దేశమట. చాలా దూరమట. మనుష్యులకి కాని, దూరభారాలు మనసులకు కాదుగా. అలాంటప్పుడు మమతానురాగాలు పంచుకోవడానికేం… ఎందుకింత పట్టుదలలు, పంతాలు… ఒకరి వెనుక ఒకరు విమర్శలు, వేళాకోలాలు. రక్తసంబంధీకులేనా వీళ్లు?… అక్కా, చెల్లి, అన్నా, తమ్ముడు అని పిలుపులు లేవు. అదిగో పెద్దాడి నుండి వచ్చింది. పెద్దవాడు వచ్చాడు. చిన్నది, చిన్నోడు వచ్చారు. ఇదేనా రక్త సంబంధం. అనుబంధం ఆత్మీయతా ఏవి లేవా…
       నా భర్త, నా భార్య, నా పిల్లలు ఇంతేనా కుటుంబం అంటే. ఎవరింటికీ ఎవరు వెళ్ళరు. పిల్లల్ని కదలనివ్వరు. ఎంతసేపు చదువు, పరీక్షలు, ఇతర వ్యాపారాలు ఇదేనా వీళ్ళనుండి ఆశించేది. ఆయన ఉన్నప్పుడు దీపావళి వస్తే ఎంతో సందడిగా ఉండేది. అందరూ ఎక్కడున్నా రావలసిందే… అందరికీ సరిపడా అరిసెలు దగ్గరుండి మరీ చేయించేవారు. నవ్వులతో, కేరింతలతో ఎలా ఉండేది ఇల్లు. ఇప్పుడు… ఈ పిల్లల కోసమా తను బాధపడేది… గుండె బరువెక్కింది.
    ‘అమ్మా… ఏం చేస్తున్నావు?’ హడావుడిగా వచ్చారు పిల్లలు.
     ‘ఇండియా ఈజ్ మై కంట్రీ… ఆల్ ఇండియన్స్ ఆర్ మై బ్రదర్స్ అండ్ సిస్టర్స్’ మూడేళ్ళు నిండని మనవరాలు త్రైలోక్య ముద్దుముద్దుగా చెపుతుంది. అందరూ నవ్వుతున్నారు దాని ముద్దుమాటలకు. తల్లి వనజ బంగారు కన్నమ్మ అని ఎత్తుకుని ముద్దులాడింది. ఆ పదం అర్థం తెలియదు ఆ తల్లిదండ్రులకి. ఒక కడుపున పుట్టిన పిల్లలు వాళ్ళల్లో వాళ్ళకే బ్రదర్స్, సిస్టర్స్ అనే మమతానురాగాలు లేవు. ఇంకా దేశంలోని ఆల్ ఇండియన్స్ అంతా బ్రదర్స్, సిస్టర్స్ ఆహా… శాంతమ్మ పెదాల మీద నవ్వు వచ్చింది. ఆడపిల్లలు అమ్మను పట్టుకుని ‘అమ్మా… బెంగగా ఉందే’ అని కంట తడిపెట్టారు.
        ‘జాగ్రత్తగా ఉండండీ. డబ్బుతో కొనలేనిది ప్రేమ ఆప్యాయతలు. రక్తసంబంధాన్ని మించింది ఏదీ లేదు. ప్రేమానురాగాలను మరిచి ఏదో కావాలని, లేని దేనికోసమో పరిగెట్టాలని ప్రయత్నించకండి. పట్టుదలలు, పంతాలు మాని అహంకారాన్ని వదిలి ఆరుగురూ ఒకటిగా బ్రతకండి. ఇదే తల్లిగా నేను మీ నుండి కోరే కోరిక.. పిల్లలు జాగ్రత్త, మీరు జాగ్రత్త… అంటూ మెల్లిగా లేచి తులసి కోట దగ్గరికి వెళ్ళి మెల్లిగా చెట్లని నిమిరింది. తులసి చెట్టు వాడింది ఎందుకో… వెళ్ళొస్తా తల్లీ… కాదు నేను వెడుతున్నానమ్మా… కన్నీరు ఇప్పుడు వచ్చింది. కొబ్బరి, సన్నజాజి, పారిజాతాలు, గులాబీలు మౌనంగా తమ విషాదాన్ని తెలుపుతూ వీడ్కోలు చెబుతున్నాయి. ఇన్నేళ్ళు మీతో కలిసి బతికాను, మీకు చేసిన సేవ తక్కువే, ప్రతిఫలం మాత్రం ఎక్కువే పొందాను. మీ ఆలనా, పాలనా రేపటి నుండి ఆ దేవుడు చూడాలి. ఆ వానదేవుడే కరుణించాలి. కన్నీటి మధ్య ఆకాశం వైపు చూస్తూ నమస్కరించింది.
 
        ఎంతోమంది వచ్చారు. ఇదే ఆఖరి వీడ్కోలు అన్నట్టుగా ఉన్నట్లుండి ఆకాశం మేఘావృతమైంది. ఉరుములు, మెరుపులతో వర్షం మొదలైంది. తల్లిగా ఒదిలి నువ్వు వెళ్ళిపోతున్నావు. ఇలా వృద్ధాప్యంలో కూడా మీరు వెళ్ళిపోయి నన్ను బాధప్టెటం ఏం న్యాయం.. నేను భరించగలనా! కసాయివాడిని నమ్మి తన లేగదూడను విడిచి పోతున్నట్లుగా కన్నీరు మున్నీరుగా ఏడుస్తుంది. భారతమాత. తన లేగదూడతో పాటు తాను కూడా బ్రిటిష్ వాడికి బానిసలా ఊడిగం చేయడానికి పోతున్నట్లు మనసులో మూగగా రోదిస్తుంది. శాంతమ్మ భూదేవికి వంగి నమస్కరించి ‘జననీ జన్మ భూమిశ్చ స్వర్గాదపీ గరీయసీ’ అని మనస్సులో పదే పదే వల్లిస్తూ కారు ఎక్కింది బరువైన గుండెతో, అయిపోయింది. ఈ ఇంటికీ, ఈ ఊరికీ, ఈ దేశానికీ, తనకీ ఋణం తీరిపోయింది. ఆ ఊహ గుండెల్ని పిండేస్తుంది. రేపటి రోజు గురించి ఆలోచించలేక కళ్ళు మూసుకుంది.
     ఎయిర్పోర్ట్ చేరారు అంతా. అంతా ఏడుస్తున్నారు. శాంతమ్మ వాళ్ళనెవరినీ చూడడం లేదు. ఆకాశంవైపు, భూమివైపు మార్చిమార్చి చూసి లోపలికి వెళ్ళిపోయింది కొడుకును అనుసరిస్తూ. అంతా హడావుడిగా ఉంది. ఆవును వదిలిన లేగదూడలాగా ఇంకొద్దిసేపు అంటే ఈ దేశాన్ని ఒదిలి తను వెళ్ళిపోతుంది. మళ్ళీ తను తన మాతృభూమిని చూస్తుందో లేదో… అక్కడే కళ్ళు మూస్తుంది. తన కోసం కన్నీరు కార్చేవారుండరు. ఎవరు నాకు అన్నీ యధావిధిగా చేయరా… కరెంటు కుర్చీలో కూర్చోబెట్టి బూడిద… వద్దు… వద్దు… అరిచాననుకుంది.
           ‘అబ్బా…’ గుండెల్లో గునపంతో పొడిచినట్లు కలుక్కుమంది.
      ‘నాన్న నాన్నా నానమ్మ…’ త్రైలోక్య అరిచింది. వినయ్ తన సీటు వదిలి తల్లి దగ్గరికి వచ్చాడు కంగారుగా. పరిస్థితి అర్థమైనది తనెంత తప్పు చేసాడో…
      ఉరుకులతో, పరుగులతో శాంతమ్మను ఎయిర్పోర్టు లోకి తెచ్చారు. పిల్లలూ, వచ్చిన బంధువులూ ఎవరూ ఇంకా వెళ్ళలేదు. అందరూ శాంతమ్మని చుట్టుముట్టారు ఏడుస్తూ. అంత బాధలోనూ శాంతమ్మ “జననీ జన్మ భూమిశ్చ స్వర్గాదపీ గరీయసి” అంటూ తేరిపారా తృప్తిగా చూసింది. ఆమె నవ్వుతున్నట్లు పెదవులపై నవ్వు మెరిసింది. తన తల్లి ఒడిలోనే తనువూ చాలిస్తున్నానన్నట్లుగా తృప్తిగా ఆ చూపులు చుట్టూ పరికించాయి. ఆకాశం వైపు, భూమి వైపు చూసింది.
        ‘ఎలా ఉందమ్మా, చెప్పు. నీకేం ఫర్వాలేదు!’ వినయ్ కన్నీటి మధ్య అన్నాడు.
 
 
       శాంతమ్మ పెదవుల మీద అదే చెరగని చిరునవ్వు. ప్రపంచాన్ని జయించినంత సంతోషం. తను తన దేశాన్ని వదిలిపెట్టి వెళ్ళలేదు. భారతదేశము నా మాతృభూమి… ఆ పెదాలు కదులుతున్నాయి అతికష్టం మీద. ఇది చాలు నాకు. ఇంకేం అక్కర్లేదు అన్నట్లుగా తృప్తిగా చూసింది. అంతే… శ్వాస ఆగిపోయింది. ఎంత అదృష్టవంతురాలు శాంతమ్మ అనుకుంటున్నారు అంతా.
                           ………………………….

పడక్కుర్చీలో దీర్ఘాలోచనలో మునిగిఉన్న నరసింహమూర్తికి భార్య అడుగులు చేతిలో మజ్జిగ గ్లాసుని, గడియారంలో తొమ్మిది గంటలని గుర్తు చేశాయి. ఇరవై ఏళ్ళుగా ఏ ఒక్క రోజు తప్పని దినచర్య. నర్సింహమూర్తి, తన నలభైవ ఏట నుండి రెండోపూట భోజనం మానేశారు. సాయం వేళల్లో ఏదైనా అల్పాహారం. రాత్రిపూట సరిగ్గా తొమ్మిదింటింకి గ్లాసుడు మజ్జిగ. ఇంట్లో ఉన్నంతసేపు గడియారం చూసుకునే అవసరం నర్సింహమూర్తికి ఏనాడు కలగలేదు.

సాయంత్రం ఐదున్నరకి ఇంటికి రాగానే బట్టలు మార్చుకుని ముందు గదిలో పడక్కుర్చీలో కూర్చుంటారు. అలా కూర్చున్న మూడు నిమిషాలలో చేతిలో పొగలుగక్కే కాఫీని పెడతారు జానకమ్మ. ఏడు గంటలకు స్నానం. ఏడున్నర కి అల్పాహారం తొమ్మిదింటికి గ్లాసుడు మజ్జిగ తాగి సరిగ్గా రాత్రి పది గంటలకి తమ పూర్వీకుల నుండి సంక్రమించిన పట్టె మంచంపై నడుం వాలుస్తారు. తిరిగి ఉదయం ఐదు గంటలకి నిద్ర లేస్తారు. కాఫీ, తర్వాత ఎనిమిది గంటలకి ఉపాహారం. తొమ్మిదింటికి క్యారెజ్ తీసుకొని బడికి బయలుదేరడం. తనకి అవసరాలు తీర్చబడడమే తప్ప ఏ రోజూ ఎలా తీరుతున్నాయి అన్న ఆలోచనే రాలేదు.

ఇవాళ ఉదయం తన మిత్రుడు సహాధ్యాయి సుధాకరం సహచరిని కోల్పోయిన వార్త విన్నప్పటి నుండి మజ్జిగగ్లాసు అందుకునే పడక్కుర్చీ ఖాళీ అయినా,మజ్జిగ అందించే మట్టి గాజులు నిష్క్రమించినా ఆవరించే శూన్యాన్ని అధిగమించి జీవితాన్ని కొత్తగా ఆరంభించటం సాధ్యమా అన్న ఆలోచన తనని ఉదయం నుండి ఆందోళనకి, ఆవేదనకి గురి చేస్తోంది.

“ఏవిటండీ! ఇంకా ఉదయం విచారంలోంచి బయటపడలేదా?” గ్లాసు చేతికందిస్తూ అడిగింది జానకమ్మ. సమాధానానికై ఎదురు చూడకుండా . “ఏవిటండీ! పంపిన దేవుడు తిరిగి పిలిస్తే పోకుండా ఉంటామా!? ముందు వెనక అంతే. పోయిన వారు ధన్యులు. ఉన్నవారు భగవంతుడి ఆరాధనలో కాలం గడుపుతూ ఆయన ఆజ్ఞ కోసం వేచిచూడాలి. జంట జీవితం ఒంటరిదైతే భగవంతుడి తోడు కోరాలే కాని ఈ వయసులో అలవాట్లు అవసరాలు ఎలా అనికాదు. అనవసరంగా ఆరోగ్యంపాడు చేసుకోక నేను ఇచ్చినన్నాళ్ళు మజ్జిగ తాగండి. ఇవ్వలేని రోజున మీరే కలుపుకుతాగడం అలవాటు చేసుకోండి.” అని చిరునవ్వుతో వెడుతున్న ఆవిడని “మరి తాగేవారు లేకపోతే…” అని అడగాలి అనుకొని దొరికి దొరకని సమాధానం మనసుని చేరగా మజ్జిగ మరింత రుచిగా అనిపించింది నర్సింహమూర్తికి.

ఇది నిజంగా జరిగిన 1960 ప్రాంతంలోని కథ. నా చిన్నప్పుడు, సీతారాం బాగ్ లో ఉన్న మా ఇంటికి ఈ ముస్లిం ఆవిడ, మంగళ్ ఘాట్ లో ఉన్న గోడే ఖబర్ నుండి వచ్చేది. మా అమ్మ లక్ష్మి నరసమ్మగారు ఆవిడకు నరసింహ స్వామి పూజ చేసి తీర్థ ప్రసాదాలు ఇస్తే, ఆవిడ ఎంతో భక్తితో పూజ చేయించి వాటిని స్వీకరించే ది. మొహర్రం పీర్ల పండగ రోజు మా అమ్మ ఆమెకి దట్టి, బట్టలు పంపేది. ఆమె మాకు ఊదు ప్రసాదంగా తెచ్చి ఇచ్చేది. మాకు ఏ జబ్బు చేసిన దర్గాలకు తీసుకెళ్ళి ప్రార్థనలు చేసేది మా అమ్మ.

చుట్టు పక్కల వారు, కులం వారు ఆక్షేపిస్తున్నా ఎదురించి ముస్లిం మహిళకు నరసింహ జయంతి రోజు ఆమె తరపున మా అమ్మ పూజ చేయటం అయితే,

వాళ్ళ బంధువులు అభ్యంతర పెట్టినా, మోహల్లా (వీధి) వాళ్ళు గర్హించినా, ముస్లిం వనిత ధైర్యంగా పూజ చేయించటమే కాక మా అమ్మ ఇచ్చిన దట్టిని పీర్ల కు సమర్పించి మొక్కులు మొక్కి మా కుటుంబం కోసం ప్రార్థనలు చేయటం గొప్ప కదా. ఆరోజుల్లో నిజంగా అభినందనీయమే.

ఆ రోజుల్లో మడి ఆచారాలు సంప్రదాయాలు ఎక్కువగా ఆచరించే మా కుటుంబాలు ఈ విధమైన సఖ్యత చూపడం నిజంగా నాకు అద్భుతమే అనిపిస్తిస్తుంది ఇప్పటికీ. ఏమీ చదువుకొని మా అమ్మ, పేదరికానికి మతంఉంటుందా? అని అడిగిన ప్రశ్న గొప్పది.

అందుకే మనసు లో ముద్ర వేసుకుని పోయిన ఈ సంఘటనని కథగా రాయాలని పించింది. ఈ ఇద్దరి స్త్రీ లను అభినందించకుండా ఉండలేకపోతున్నాను.

మా అమ్మ లక్ష్మి నరసమ్మ

‘అమ్మా‘ అంటూ పరుగున అమ్మ దగ్గరికి వెళ్ళాను.

మడి చీరలో ఉన్న లక్ష్మమ్మ, అదేమా అమ్మ.. ‘ఏమిటే ఆ ఉరుకులు. దగ్గరికి రాకు, ముట్టుకోకు, దూరం దూరం.. మడిలో ఉన్నా..‘ అని దూరంగా జరిగింది.

‘సరేలే ముట్టుకోను గానీ, ఆవిడ వొచ్చింది. అదే బురఖా ఆవిడ‘ అప్పటిదాకా తాడాట ఆడుతూ, చాంద్ బీ రావటం వల్ల అమ్మకి చెబుతామని అలాగే వచ్చేసాను.

‘మళ్లీ తాడట ఆడుతున్నావా, ఎలా దమ్ము తీస్తున్నావో చూడు. ఎన్ని సార్లు చెప్పినా వినవు. ఆ తాడు అవతల పడేయి. ఆవిడని కూచోమని చెప్పి, మంచినీళ్ళివ్వు వచేస్తున్నా‘ అంటూ అమ్మ హడావిడిగా వంట పూర్తి చేయటానికి వెళ్ళింది.

‘సరే కానీ, ఆవిడ ఎండలో వచ్చింది. నువ్వే అంటావు కదా ఎండలో నుంచి వచ్చి నీళ్ళు తాగొద్దని. మరి ఇవ్వమంటావా నీళ్ళు.‘ అంటూ నా సందేహాన్ని అడిగాను. ‘సరేలే, ప్రశ్నలు మొదలుపెట్టావా… చెప్పింది చేయి. ఎవరొచ్చినా ముందు వారిని కూచో పెట్టీ మంచి నీళ్ళు ఇవ్వటం పద్దతని ఎన్ని సార్లు చెప్పాను. ఆమె ఇష్టం, తాగాలను కుంటే తాగుతుంది.‘ విసుక్కుంటూ తనపనిలో పడింది.

ఏమిటో అమ్మ ఒక్కోసారి ఒక్కొలాగా మాట్లాడుతుంది. ఆడే స్కిప్పింగ్ రోప్ పక్కన పెట్టి, వంటింటి లోకి వెళ్ళాను. చల్లటి మంచినీళ్ళు రాగి చెంబుతో తీసుకెళ్ళి, గ్లాసులో పోసి ఆవిడ ముందు పెట్టాను. మోసుకొచ్చిన సంచిని అరుగు మీద పెట్టి బరువును మోసిన చేతిని మరో చేత్తో నొక్కుకుంటూ అరుగు మీద నీరసంగా కూచుని ఉంది చాంద్ బీ. ఎండలో నడిచి వచ్చిందేమో ఎక్కడలేని అలసట కనిపిస్తోంది ఆమె ముఖంలో. నేను చెంబుతో నీళ్ళు తేవటం చూసి తల మించి బురఖా తీసి, ఇంటి ముందున్న చింత చెట్టు మొదట్లో కెళ్ళి అక్కడున్న బకెట్ లోని నీళ్ళతో మొహం కడుగుకుంది. ఎవరొచ్చినా కాళ్ళు కడుక్కుని లోపలికిరావాలి. అందుకే నీళ్ళబకెట్ ని ఇంటి ఎదురుగా పెట్టడం మా ఇండ్లలో పద్దతి.

కాస్త ప్రాణం కుదుట పడి, ఇంటి వాకిట్లోని అరుగు మీద కూచుని బురఖాతో ముఖం తుడుచుకుంది. మంచినీళ్ళ గ్లాస్ తీసుకుని గట గట మని తాగి, ఇంకా నీళ్ళు పొయ్యమని గ్లాస్ చూపింది. ఆమెకి చాలా దాహంగా ఉంది కాబోలు మాట్లాడలేక పోతోంది. రెండో గ్లాసు కూడా తాగేసింది. ప్రతి సారి పూజ కోసం తల స్నానం చేసి వస్తుంది. ఇంకా జుట్టు ఆరలేదులా ఉంది, ఆమె వోత్తైన తడి జుట్టుతో వెనకాల బురఖా అంతా తడిసి పోయింది. ఆమెనే చూస్తూ నిలుచుండి పోయాను.

నీళ్ళ చెంబు లోపల పెట్టటానికి వెళ్లి అమ్మ హడావిడి పడటం చూశాను. ఆవిడ ఇవాళ వస్తుందని వంట తొందరగా చెయ్యాలని పొద్దుట్నుంచి అంటూనే ఉంది అమ్మ. దాదాపుగా వంట పూర్తి అయింది.

వంట అవటమే ఆలస్యం కట్టెలు ఆర్పీ, కాలినంత భాగం తీసేసి మిగిలిన కట్టెలని, ఆర్పిన కట్టె ముక్కలను ఎండలో పెట్టీ బొగ్గులుగా తెల్లారి మళ్లీ వంటకు ఉపయోగిస్తుంది. ఎందుకమ్మా అలాగ అంటే. మొత్తం కట్టెలు కాలిపోతే బూడిద అవుతుంది. అందుకే అర్పేయాలి. అప్పుడు కాలిన కట్టే బొగ్గు అవుతుంది. అవి మళ్లీ వంటకు పనికొస్తాయి కదా‘ అనేది అమ్మ. ఏంటో తను చేసేవి అప్పుడు అర్థమయ్యేది కాదు. కానీ అది ఆమెకి పేదరికం నేర్పిన కొన్ని పాఠాలలో ఇదొకటని తరువాత రోజుల్లో అర్థమయింది. పాపం ఆవిడ ఎంతో పొదుపుగా సంసారాన్ని లాక్కొ చ్చింది కదా అనిపిస్తుంది.

పొయ్యిపైన చట్టిలోని పప్పుచారుని స్టీలు గిన్నెలోకి వోమ్పేసి మూత పెట్టింది. మట్టిచట్టిలో పప్పుచారు చేయటం ఆమె అలవాటు. పక్క పొయ్యి పై ఉడుకుతున్న అన్నం ఒకసారి గరిటతో తిప్పి, అన్నం గంజి వార్చటానికి తప్పాలామూతికి తట్టు (అదే బియ్యం సంచి) ముక్కని కట్టి పక్కనే ఉన్న అరుగు మీద వొంపింది. ఆ గోనె పట్టాకి రంద్రాలు ఉంటాయి కదా అన్నం పడిపోకుండా గంజి మాత్రమే బయటకు పోతుందన్నమాట. పొయ్యిలోని మంటతీసేసింది కానీ పూర్తిగా అర్పలేదు. మళ్లీ పులిహోర తాలింపు పెట్టాలికదా. ఈలోపు గిన్నెలో నీళ్ళుపోసి శక్కర, టీ పొడివేసి పోయి మీద పెట్టింది. పక్క పొయ్యి లోని నిప్పుని ఆర్పేసి, పొయ్యిదగ్గర అంతా సర్దేసింది. గంజి వార్చిన అన్నం గిన్నెకి మూత పెట్టీ మళ్లీ ఆర్పిన పొయ్యి మీద పెట్టేసింది. ఆ వేడికి అన్నం పొడి పొడిగా అవుతుందన్న మాట.

అప్పటికి గ్యాస్ పొయ్యి రాలేదు మా వరకు. వచ్చినా భరించలేని మధ్యతరగతి శ్రీవైష్ణవ కుటుంభం మాది. మట్టి పొయ్యి మీదే వంట చేయాలి. ఆ పొయ్యిని ఆమే తయారు చేస్తుంది. ఒక మంచి రోజు చూసుకుని, తానే వెళ్లి పుట్టమన్ను తవ్వుకొచ్చి నీళ్ళతో తడిపి, బాగా పిసికి, ఆ మట్టితో గుండ్రటి పొయ్యి తయారు చేస్తుంది. మధ్యలో ఇనుప చువ్వ లు పెడుతుంది. దాని వల్ల బొగ్గులు వేయటానికి వీలవుతుంది. ఇంపచువ్వల కిందిభాగంలోకి చేయిదూరెంతగా కన్నంచేస్తుంది. అక్కడ పిడకపై కిరోసినేసి వెలిగించటానికి ఉపయోగపడుతుంది. అవసరమైతే రెండు కట్టెలని కుడా పెట్టి కట్టెల పొయ్యిలగా కుడా వాడుకోవచ్చు. కొన్ని సార్లు అక్కడే ఆలుగడ్డలని, మొగరం గడ్డల్నిఅదేనండి చిలగడదుంపలు, ఇంకా లేత బెండకాయలను, లేత బీరకాయలను కాల్చి మాకుఅన్నం లోకి ఇచ్చేది. కూరల బదులుగా వాటితో భోజనం కానిచ్చేవాళ్ళం. అప్పుడప్పుడు అమ్మ పక్కన కూచుని చిన్న పోయ్యిని చేసేదాన్ని. ఏంటో మరి ఎండగానేవిరిగిపోయేది.

అలాగే మరో చిన్న పొయ్యి చేస్తుంది. దాన్ని కట్టెలు మాత్రమే పెట్టీ వాడుకోవచ్చు. వాటిని నీడలో ఆరాక వంటింట్లో ఓపక్కన గట్టులాగ చేసి పెర్మినేంట్ గా దానిపై పెట్టేస్తుంది. రోజు వంట అయ్యాక ఎర్రమట్టి, పేడ కలిపి పోయ్యిలని అలికి వాటిపై ముగ్గు వేయటంతో అవి శుద్ధి అయి తిరిగి మరునాడు మడి వంటకి పనికి వస్తుందన్నమాట. ఆమెకి ప్రతిరోజూ సంధ్యవేళ పొయ్యిలు అలకడం తప్పనిసరి పని. వంటంత ఒకపూటే చేసేస్తుంది. రాత్రికి రొట్తెల్ని, తక్కువపడే అన్నాన్ని కిరోసిన్ పంపు స్టవ్ పై వండేస్తుంది. మళ్లీ ఈ స్టౌ పొద్దుట వంటకి పనికి రాదుట. ఆ వంటలతో దేవుడికి ఆరగింపు చేసేది కాదు అమ్మ.

మా నాన్న దేశికాచార్యులు గుళ్ళో పూజలు చేసి తెచ్చే చాలీచాలని సంపాదనతో ఇల్లు వెళ్ళదీస్తోంది. నలుగురు సంతానoలో మా పెద్దన్నయ్య ఉద్యోగంలో చేరి కాస్త సంపాదిస్తున్నాడు.. అక్క చూడామణికి చిన్నప్పుడే పెళ్లి చేసి అత్తారింటికి పంపారు. పెద్దకుటుంబంలోకి వెళ్ళటంతో పుట్టింటిని ఆమె పూర్తిగా మరిచి పోయేలా చేసింది. అమ్మ, అన్నయ్య అప్పుడప్పుడు వెళ్లి పండ్లో పూలో, వీలైతే ఎవైన పిండివంటలు చేస్తే అవి ఇచ్చి బాగోగులు అడిగి వస్తుంటారు. ఒకందుకు అమ్మాయి ఒకతి ఉందని కుడా గమనించే స్థితిలో లేని పేద కుటుంభం మాది. రెండు గదుల చిన్న పెంకుటిల్లు. ఆ గుడిప్రక్కవీధి అంతా అలాంటి వారే నివసిస్తున్నారు. అన్నయ్య స్కూలు ఫైనల్ పాసవంగానే చిన్న ఉద్యోగం చూసుకున్నాడు. చిన్నన్నయ్య పదవ తరగతిలో ఉన్నాడు. నాన్న, గుడికి జీయంగార్ వచ్చినప్పుడు సామూహిక ఉపనయన కార్యక్రమాల్లో అన్నయ్యలిద్దరికి చిన్నప్పుడే ఉపనయనం చేయించాడు. అప్పుడప్పుడు ఇద్దరూ ఆయనతో పాటు పూజలకు వెళుతుంటారు. తరువాత నేను.. విజయ లక్ష్మి ..సెవెంత్క్లాస్ అండి. అమ్మ మాత్రం ఆడపిల్లకి చదువు వద్దని మొత్తుకున్నా అన్నయ్యలు వినకుండా నన్ను చదివిస్తున్నారు. గవర్నమెంటు స్కూల్లో ఫీజు లేదు కాబట్టి చదువు సాగుతుంది. పదమూడు నిండకుండానే నాపెళ్లి చేయాలని మానాన్న వెంట పడుతుంది మా అమ్మ.

అమ్మ పని అయినట్టుంది. రెండు గ్లాసుల్లో చాయి తీసుకుని వాకిట్లో కొచ్చింది. “బాగున్నావా చాంద్ బీ. అమ్మాయి నీళ్ళిచ్చిందా? ఎండ మండి పోతుంది. మొహం చూడు ఎలా అయిందో. పొద్దున్నుంచి నీవేమి తినవు కదా, కాస్త చాయి తాగు నీరసం తగ్గుతుంది.” అంటూ ఒక గ్లాస్ ను ఆమె ముందు పెట్టీ, తాను ఓ గ్లాస్ తీసుకుని కడప లోపల కూచుంది. అయ్యో వద్దులేమ్మ, మీకే పని ఎక్కువ అయింది.” అని మొహమాట పడింది. “కష్టమేముంది నీ పేరుచెప్పుకుని నేనూ తాగుతాలే. నా మడి వంట ఇప్పుడే అయింది. నీకోసమే ఎదురుచూస్తున్న, ఇద్దరం కలిసి తాగుదామని నేనూ చాయ్ తాగలేదు‘. అంది.

చాయి తాగటం అంటే పెద్ద ఇత్తడి గిలసులో సగానికి పైగా పోసుకుని చీరచెంగుతో పట్టుకుని తాపీగా ‘ఉఫ్ ఉఫ్’ అని ఊదుకుంటూ తాగటం ఎంతో ఇష్టం. అంతా పనయ్యాక టీ తాగి అలసట తీర్చుకుని మడి వదలడం ఆమె రోజువారీ అలవాటు.

“తాగు, కాస్త నీరసం తగ్గుతుంది. పులిహోరకి అన్నంచేశాను. తాలింపు పెట్టేస్తే అయిపోతుందిలే”

“షుక్రియ అమ్మా ఇంత పనిలో కూడా ఎప్పుడూ నాకోసం చాయి ఇస్తావు” అంటూ వేడి గ్లాస్ని బురఖాతో పట్టుకుని ఊదుకుంటూ తాగుతూ “మీ అందరు ఎలా ఉన్నారు అమ్మా” అంది. “ఏదో కాలం వెళ్ళ దీస్తున్నాము” అంటూ తమ తమ కుటుంబాల విషయాలు మాట్లాడు కున్నారు. చాంద్ బీ ప్రొద్దున్నే తలరా స్నానం చేసి ఏమి తినకుండా నరసింహ స్వామి పూజ కోసం ఇక్కడికి సాయిత్యం (ప్రసాదానికి కావలసిన సరుకులు) తీసుకుని వస్తుంది. ఈ ప్రసాదమే తింటుంది. ఇది ఎన్నో ఏళ్లుగా జరుగుతున్నదే.

‘పూజ సామాన్లు తెచ్చిన‘ అంటూ చేతిలోని సంచిని ముందుకు జరిపింది. “మీ ఆయన, పిల్లలు ఎట్లా ఉన్నారు?”. టీ తాగుతూ అడిగింది అమ్మ. “ఏం బాగమ్మ, పిలగాడు జిద్ చేస్తే పాన్షాప్ పెట్టించినం. పిల్లేమో ఈడు కొచ్చింది. దానికి

షాది చెయాల కదమ్మ. ఆయన కమాయించిన దాన్లో ఇల్లు గడవడమే ముష్కిల్ అవుతుంది” అంటూ తనగోడు వెళ్ళ బోసుకుంది.

అమ్మ వెనకాలే వచ్చిన నేను, లోని కెళ్లి చేట తీసుకుని వచ్చి ఆవిడ ముందుపెట్టాను. ప్రతి సంవత్సరం ఆవిడ రావడం, సంచిలో వంట సాయిత్యం తేవటం నాకు తెలుసు. మళ్లీ అమ్మ చెప్పాల్సిన పని లేకుండానే లోనుంచి చేట తెచ్చేసాను. “అమ్మో బాగానే తెలిసిపోయిందే బేటీకీ “చాంద్ బీ నవ్వుతూ సంచీలోని బియ్యం, పప్పు, బెల్లం, చింతపండు, ఎండుమిరపకాయలు, కరివేపాకు మొదలైన సాయిత్య సామాన్లు చేటలో ఉంచింది. కొబ్బరికాయ, పూలు, అగర్బత్తులున్న కవరును వేరుగా చేట పక్కన పెట్టింది.

“చాంద్ బీ, అందరికీ ఏదో ఒకరకంగా ఈ కష్టాలన్ని ఉంటూనే ఉంటాయి. ఏంచేస్తాం మన కర్మ, నుదుట రాసింది అనుభవించక తప్పుతుందా. ధైర్యంగా సంసారాన్ని ఈదటమే మన పని. అన్ని బాగవుతాయి. బాధపడకు.‘ అంది అమ్మలేస్తూ. ” ఉండు నిముషంలో వస్తా. భోగం వంట చేయాలిగా త్వరగానే అయిపోతుందిలే” అంటూ చాయి తాగటం ముగించి సామాన్లున్న చేట, పూజ కవరుని తీసుకుని లోపలికెళ్ళి పనిలో పడింది. గూట్లోని గచ్చకాయల్ని తీసుకుని ఆడుకోవటానికి బయటకొచ్చాను. అప్పుడు నాతో ఆడటానికి ఎవరూలేరు. ఒక్కదాన్నే ఆడుకుంటూ తలెత్తి చాంద్ బీ వైపు చూసాను. బకేట్లోని నీళ్ళ తో టీ గ్లాస్ కడిగి తాను కూచున్న అరుగు మీద బోర్లిచ్చింది. కళ్ళు మూసుకొని ధ్యానం చేయటం మొదలెట్టింది.

ప్రతి నరసింహజయంతి నాడు తప్పకుండా గోడేఖబర్, కోకతట్టి నుండి వచ్చి, అమ్మతో పూజ చేయించుకుని వెళ్ళటం ఆమె ఎన్నో ఏళ్లుగా నిష్టగా చేస్తున్న పని. వీళ్ళిద్దరి స్నేహితం ఆవీధిలోని వారికి వింతగా ఉంటుంది. పక్క వాళ్ళు, చాల సార్లు అమ్మతో నిష్టూరంగా మాట్లాడేవారుకుడా. ‘భక్తి, శ్రద్ధతో చేసే పూజని ఎవరినైనా ఆ దేవుడు అనుగ్రహిస్తాడు. మతమేదైన ఆయన కే పక్ష్టపాతం లేదు. ఆదేవుడికేలేని అభ్యంతరం పూజ చేసే నాకేమిటి’’ అని ఘాటుగానే జవాబు చెప్పేది.

అమ్మ మడి, ఆచారాలతో మధ్యాహ్నం రెండైన మడిచీర విప్పదు. వంట, పూజ దేవుడి ఆరగింపు అయి ఆవిడ భోజనం చేసేసరికి ముడైనావుతుంది.

చాంద్ బీ ముస్లిం, బురఖా వేసుకునిగాని బయటకి వెళ్ళదు. ఇక్కడికి వచ్చినప్పుడు ముఖం మించి బురఖా తొలగిస్తుంది. వచ్చిరాని తెలుగులో మాట్లాడుతుంది. అమ్మ ఆవిడని అందరిలా లోపలి పిలవదు బయట అరుగు మీదే కూచోమంటుంది. మంచినీళ్ళు గ్లాసులో ఇస్తే ఆవిడ తాగాక కడిగి బోర్లిస్తుంది. దానిపై నీళ్ళుచల్లి లోపలి తీసుకెళ్ల మంటుంది. కాని ఆమెని మాత్రం చాల ఆప్యాయంగా ఆదరించేది. కుటుంబ విషయాలు అడిగి మరి తెలుసుకొని సలహాలిచ్చేది. అదే ఆవిడని అడిగాను చాలాసార్లు. ‘నీకు అర్థంకాదులే మన మడిఆచారాలు మనవి. ఆమె మత ఆచారాలు ఆమెవి. తరతరాలుగా వచ్చే వాళ్ళ ఆచారలని పాటిస్తుంది. మనమూ అంతే. కాని నాకు తెలిసిందంతా ఒకటే ఇద్దరం మా కష్ట సుఖాలను చెప్పుకుంటాం. ఆమెదోరకం నాదోరకం. కానీ మా మతాలేవైనా ఇద్దరమూ బీదవాళ్ళమే.

పేద తనానికి మతం లేదు కదా ఏమిటో…ఎంచేయగలం, ఒకరికొకరం నాలుగు ఓదార్పుమాటలు చెప్పుకోవటం తప్పా.’ అని చెప్పేది. కొంత ఆకళింపు చేసుకునే దాన్ని కొంత అర్థం కాకపోయేది.

ఎప్పట్నుంచో పొల్లుపోకుండా ఇలాగే జరుగుతున్నా నాకు మాత్రం కొత్తగానే ఉంటుంది. ఆవిడ బురఖా వేసుకునే వస్తుంది. అలా ఎందుకు వేసుకుంటారని ఓ సారి అడిగాను. “బిడ్డా ఇది మా ఆచారం మా ఇండ్లల్లో గిట్లనే వేసుకోవాలి.” ఆమె రెండు చెవులకి కనీసం ఆరేసి దుద్దులైన ఉన్నాయి. చెవి చుట్టుతా కుట్టించుకుంది. నాకు విచిత్రంగా అనిపించి. ‘ఎందుకలా అన్నీ కుట్టిన్చుకున్నావు నొప్పి వేయలేదా‘ అని అడిగింది. ‘‘మాకిలా చిన్నప్పుడే కుట్టిస్తరు. మా అమ్మిజాన్ నాకు మూడు ఎండ్లకే కుట్టించింది. నొప్పి గిప్పి ఎంతెలుస్తది అప్పుడు ‘‘ అంది.

అమ్మ బయటికి వచ్చి కూచుంటూ “అయిపోవచ్చింది. ఆరగింపు చేసి ప్రసాదం కట్టిస్తాను. అన్నట్టు మీ పాన్ షాప్ ఎలా ఉంది. మా అబ్బాయి చూసాడట మీ వాడ్ని. కొత్తగా పెట్టామని చప్పాడట బాగా నడుస్తుందా”అడిగింది.

“ఏం దుక్నమో అమ్మా. మా ఆయన సైకిల్ షాప్ లో పంచేజేయమంటే ఆడ చేయ నన్నాడు.వాళ్ళ దోస్తుల మాటలు విని పాన్ దుక్నం పెట్పిచ్చిన్డు. ఆడ బాగా పైసలు వస్తయని చెబుతుండు. అది పెట్టటానికి మల్ల అప్పు అయింది. ఇప్పటికైతే బాగానే షాప్లో కూచుంటున్నాడు. రెండునెలలు అయింది. అప్పుకూడా కొంచం కొంచం వాపసు చేసిండు. సామి దయవల్ల గిట్లనే కమాయిస్తే చాలు. ఈయన, సైకిల్ దుక్నంల దినమంతా కష్టం చేసినా ఆమ్దని గంతనే. ఇయ్యాల రేపు అందరూ కార్లు, స్కూటర్ కొంటున్రు కదా సైకిల్ ఎవ్వరు తొక్తలేరు. వచ్చిన పైసల్ దాదాగాల్లకి, దుక్నం కిరాయి ఇయ్యంగ తిండికి సరిపోదు.” తన బాధ చెప్పుకుంది చాంద్ బీ.

“అవును చాంద్ బీ, అన్నీపిర్యమై పోయినై. మనం ఎంత సంపాదించినా తిండికే సరిపోవటం లేదు. మీ పిల్ల కూడా పెండ్లికి వచ్చిందిగా సంబంధాలు చూస్తున్నారా?” “అవునమ్మా గదే పరిశాన్ గుంది మొన్న దుబాయ్ నుంచి ఒక సంబంధం వచ్చింది కాని పిల్లగాడి ఈడు పెద్దగుంది. పిల్లేమో 17 ఏడ్లు, వచ్చే రిస్తలేమో 30, 40 ఎడ్లవాళ్ళు వస్తున్నై. నాకేమో ఇష్టం లే. మా ఇంటాయనేమో వాళ్ళు పైసల్ అడగరని గసొంటి రిస్తలే చూస్తుండు. ఏమో అమ్మా రాత్రికి కంటికి నిద్ర రాదు పరిషాన్ అవుతున్న.” అంటూ కళ్ళు తుడుచు కుంది. “ఊరుకో చాంద్ ఆ భగవంతుడున్నాడు నీ కష్టాలన్నీ గట్టేక్కిస్తాడులే. చూడు పిల్లగాడు బాగుపడుతున్నాడు కదా. అలాగే పిల్లకి కూడా మంచి రిస్త వొస్తది లే దిగులు పడకు. మీ ఆయనకి చెప్పు పిల్ల గొంతు కొయొద్దని. అంత ఈడు ఉన్నోడికి కట్టబెట్టకండి. అసలే రోజులు బాగాలేవు ఆ దుబాయ్ తీసుకపోయి ఎలా చూస్తాడో మనకి తెలియదుకదా. మళ్ళీ మనం చూడగలమా. ఇక్కడి పిలగాడైతే, పిల్ల మన కండ్ల ముందుంటది. మంచీ చెడు చూడవచ్చు. మా వాడు మొన్న పేపర్ల చదివి చెప్పిండు పెళ్లి చేసుకొని దుబాయ్ తీసుకుపోయి అమ్మేస్తరట. మీ పాత బస్తీలో ఇవన్నీ బాగా జరుగు తున్నాయని అన్నాడు. జాగర్త ఒకటికి రెండుసార్లు వాళ్ళగురించి అందరిని అడిగి తెలుసుకొని పెళ్లి చేయండి.” తనకు తెలిసిన విషయం చెప్పింది.

“అవునమ్మా నేనూ అదే అని బయట రిస్తలని హర్కిస్ వద్దంటున్న. మా బస్తీల చాల పిల్లలకి గట్లనే అయ్యింది. ఒకసారి పిల్ల పెండ్లి అయి ఆడకి పోయిందంటే ఇక అన్తనే, మళ్ళి మనకి కనబడదు. ఏ ఖబర్ ఉండదు. ఆడ అమ్మేస్తరో, ఇంట్లనే

ఉంచు తరో తెల్వదాయే. అందుకనే నేను ఈడనే చూస్తున్న. మొన్న మా తోడికోడలు చిన్నమ్మ ఒక రిస్త తెచ్చింది. పిల్లగాడు ఎక్కువ సదువ లేదు. కూరగాయల దుక్నం పెట్టుకున్నడు. కాని చాల పైసల్ అడుగుతున్నరు. మనకాడ అంత లేదు. ఇప్పుడున్న ఇల్లు అమ్మితే గిరివి పైసల్ పోను పెళ్లి చేసి పంపొచ్చు కాని గిరివి పెట్టిన సేటు అమ్మనిస్త లేడు. వాడికే అమ్మాలంట. అట్లైతే ఇల్లు అగ్వకు పోయి పైసల్ సరిపోవు. అన్ని తెల్సినంక కూడా సోనా ఏం పెడతవ్ అంటుంది మా తోడికోడలు. మా అమ్మిజాన్ పెట్టిన గీ చెవి కమ్మలు ఇస్తనన్న. గవి సాలవంట. ఏమ్చేయాలో సంజవుతలేదు.”

“చాంద్ బీ, బాధ పడకు, ఆ అల్లా మీద, నరసింహస్వామి మీద భరోస పెట్టు అంతా బాగైతది. ఉండు ఆరగింపు చేసి ప్రసాదం తెస్తా” అంటూ లేచి లోని కెళ్ళింది. దేవుడికి ఆరగింపు చేసి ఇస్తరాకులో పులిహోర ప్యాక్ చేసి. వడపప్పు శీతలం, కొబ్బరికాయ చిప్పలు, అరటిపళ్ళు వేరు వేరుగా కట్టి సంచిలో పెట్టి. పళ్ళెంలో హారతి, తీర్థ ప్రసాదలతో బయటికి వచ్చింది. “చాంద్ ఇదో తీర్థం తీసుకో” అంది. ఆమె లేచి బయటనించే దేవుడికి దండం పెట్టి, హారతి కళ్ళకద్దుకుని తీర్థం తీసుకుంది. అరటి పళ్ళు ఆమె ముందుంచి “ఇదిగో సంచిలో అన్నీ పెట్టాను. నీవు ఈ పళ్ళు తిను ఇదిగో మంచినీళ్ళు తాగు. ఇంటిదాకా వెళ్ళటానికి కాస్త ఊపిరి వొస్తుంది. ఇంటికెళ్ళి అందరు కలిసి ఈ ప్రసాదం తినండి.” అలాగే నమ్మా నరసిమ్హసామికి మామీద ఎప్పుడు దయ వస్తదో ఏమో. సామి నా బిడ్డా పెండ్లి మంచిగా అయ్యేట్టు చూడు సామీ.” అంటూ. పళ్ళు తిని నీళ్ళు తాగి సంచి తీసుకుని లేచింది. “వస్తానమ్మా పనికి పోవాలె… వస్తాను విజయమ్మ చల్లన్గుండు ” అంటూ మరో సారి దేముడికి దండం పెట్టి బయలు దేరింది. “మంచిది చాంద్ బీ అంతా బాగైతది దిగులు పడకు. ఆ.. అలాగే మరచి పోకు పీర్ల పండక్కి రా దట్టి తీస్క పోదుగాని” అంటూ సాగనంపింది. ఆడుతున్న ఆట ఆపి “మంచిది అంటీ”అన్నాను ఆమె వెళుతున్న వైపు చూస్తూ.

కోకతట్టి నుంచి వచ్చే ముస్లిం చాంద్ బీ, నరసింహ స్వామి కి భోగం చేయిస్తే … గుడి పూజారి భార్య అయిన మా అమ్మేమో ప్రతీ మొహర్రం పీర్ల పండక్కి దట్టి, చాదర్, వస్త్రాలు పంపుతుంది. ఆవిడ ఊదు ప్రసాదంగా తెచ్చి ఇస్తుంది. నాకు బుద్ది తెలిసినప్పటినుంచీ ఇలాగే సాగుతోంది. మొదట్లో అర్థం అవక అమ్మని అడిగి అడిగి విసిగించేదాన్ని. తరువాత అలవాటయి పోయింది.

సాంప్రదాయ కుటుంభం లోని అమ్మ పీర్ల పండగ మానలేదు

ముస్లిం అయిన చాంద్ బీ నరసింహ జయంతికి భోగం చేయించటంమూ మానలేదు.

తమ వాడకట్టు అగ్రహారం మాత్రమే తెలిసిన అమ్మ,

ఆమె మోహల్లానే తెలిసిన చాంద్ బీ వాళ్ళ ప్రపంచమే వాళ్ళది.

ఇద్దరికి ఎలాంటి చదువు సంధ్యలు లేవు, ప్రపంచ జ్ఞానమూ లేదు.

వాళ్ళ వాళ్ళ ఆచార వ్యవహారాలను పాటిస్తూ, ఇతర దేవుళ్ళనీ, వాళ్ళ సాంప్రదాయాలను గౌరవించి, నమ్మి పూజలు చేసేవీళ్ళకి హిందూ ముస్లిం మత కలహాలు అసలు తెలీదు. కొన్ని శతాబ్దాల క్రితం ముస్లింలు ఎక్కడనుంచి వచ్చారో తెలియదు. తెలిసిం దంతా ఒక్కటే అంతా పేదరిక బాధితులమని. వీళ్ళ సంస్కారం ముందు, ఎంతో చదువుకుని, సో

కాల్డ్ సంస్కారాన్ని పులుముకొని సంఘంలో తిరిగే మహానుభావులు తమ మతమే గొప్పదని రొమ్ము విరుచుకుని ప్రచారాలు చేస్తున్నారు. మరి వాళ్ళు చదివిన చదువు విజ్ఞత నేర్పలేదా! వాళ్ళు గుడ్డిగా పాటిస్తున్నదంతా రాజకీయ మత్రాంగమని తెలుసుకోలేక పోతున్నారా. దేశంలో తలెత్తుతున్న సమస్యల్ని పక్కదారి పట్టించేందుకు స్వార్థ రాజకీయాల కోసం మత వైషమ్యాలను పెంచుతూ, మనుషుల మధ్య అడ్డుగొడల్ని నిలిపి, మనల్ని పావుల్లా వాడుకుంటున్నారని ఈ స్కాలర్స్ కి తెలియదా?

ఆ రోజుల్లోనే, అంటే 1960 ప్రాంతం లోనే మతసామరస్యానికి ప్రతీకలుగా ఉండే వాళ్ళు వీళ్ళిద్దరూ.

ఇప్పుడే ఇలాగుంది. రానున్న కాలంలో మన దేశం ఇంకెంత మారుతుందో కులాలు మతాలు లేకుండా అందరూ బాగుంట రెమో నని అనుకునే దాన్ని. కానీ మారుతున్న కాలంతో మనుషులు వింత పోకడలు తప్ప విచక్షణ కనబడటం లేదు. తమ తమ మతాలే గొప్ప వని అనడం కంటే ఇతర మతాల వాళ్ళని దుర్మార్గులుగా చిత్రీకరిస్తూ ప్రచారాలు చేస్తున్న వారిని చూస్తే మన సంస్కృతి ఏమై పోతుందో అనిపిస్తుంది.

ఆ ఇద్దరమ్మాయిలు పడవలో అలా వెళ్ళిపోతున్నారు. పూడుకుపోయిన గొంతులో పగిలిన పాట లాగ, చేజారిన గుండెలో చిక్కుకున్న మాటలాగ.. ఉలుకు లేదు..పలుకు లేదు.

చుట్టూతా నీళ్లు, సగం పైగా పడవలో పూలు, పూల చివరన పొడుచుకొచ్చిన ముళ్ళలాగా వీళ్ళు.. నీటి మీద నిటారుగా పరుచుకున్న వారి మిసిమి మిలమిల ల మధ్య చొరబడ్డ నిశ్శబ్దాలు ప్రతిఫలిస్తుంటే.. తేలి ములిగిపోతున్న చేపల్ని తేటగా తేరిపార చూస్తూ తెడ్లు వేస్తున్నారు.

అప్పుడప్పుడూ తోటలో తొంగిచూసిన కలుపు మొక్క లాగ,శూన్యాకాశపు చిరిగిన పొట్లం నుంచీ ఒక మేఘం నీడ ముసిరినప్పుడు మాత్రం తొలి రజస్వల తొందరపాటు లాంటి మానవమానాలు తోడిన తొక్కిసలాంటి, రగడి రాపాడిన రక్తపు చార లాంటి, బహుశా ఒక భయద భూకంపం లాంటి భూస్థాపితమైన జ్ఞాపకం బాధించినట్టుంది. క్షణం సేపే… కొంచెం మ్లానమైన ముఖాలతో కసురుకున్నట్టు, కలవరబడ్డట్టు కాస్త కటువుగా కనుబొమ్మలను కదిపారు.

వాళ్లు యుద్ధంలో శాంతి సందేశాలు పంపుతూ పట్టుబడిపోయిన పావురాల లాగా ఉన్నారు. అలాగని బంధనాలు వేసిలేవు.. వాళ్ళ సాచిన రెక్కలను ఎవరో సావకాశంగా కత్తిరించిన సార్ధకతతో సంతోష సరాగాలు ముద్దాడిన మౌనరాగాలలో ముద్దలు ముద్దలుగా మొలకలెత్తే ఒక మట్టి వాసన, ముకుళించుకుని మురిసిపోతోంది.

అయినా వాళ్ళు తేలు కుట్టిన దొంగల్లా లేరు. తేరు మీద తీక్షణంగా వెలుగుతూ తేలిపోయే దీపాల్లాగ, లేత గులాబీ జెండాల్లాగా రెపరెపలాడుతున్నారు. జోడి గా కోరికోరి ఎవరో జగజ్జేతే వస్తాడని గవ్వలని గట్టుమీద గబగబావేసి ఎవరో జోస్యం గబుక్కున చెప్పినట్లున్నారు. అది వాళ్ళు ఎంత మాత్రమూ నమ్మ లేదు.అయినా ఎవరితో జెట్టీలు పెట్టుకోకుండా, జతకూడడానికే జాగ్రత్తగా జాజిపూలు గుట్టగా పోసుకుని గుడి పండుగలో మాలలుగా గుది గుచ్చడానికి, నిస్త్రాణగా తెల్లబోయిన నింగిని నీటిలో తొలగతోస్తూ, గాటంపు గాయాల గాఢత దాస్తూ, అంత గాడ్పు లోనూ గడుసుతనంతో గమిస్తున్నారు.

వాళ్ల గురించిన స్పష్టత వాళ్లకు సాంతం ఉందన్పిస్తోంది. అంతలోనే… వాళ్ళ ఉదంతం ఒక అంతం లేని కథన్పిస్తోంది. వాళ్లు శాంతంగా ఉన్నారు… స్త్రీత్వపు గరిమ గురించి చాలాసార్లు సుదీర్ఘంగా విన్నారు. పడవ చుట్టూ తిరుగుతున్న చేప పిల్లల్ని నీటి పలక మీద తెల్లటి అక్షరాల్లా చూశారు. కన్యలైనా, కుంతి అనే ఇంతి గురించి అంతో ఇంతో తెలుసుకున్న వాళ్ళు కదా… పసిబిడ్డల ఆలోచనతో వాళ్ళ పరువం కొంచెం పలకరించింది. ఫలదీకరణ ప్రక్రియ పరాకుగా గుర్తుకొచ్చి కాబోలు.. సిగ్గు చెందిన ఆలోచనలతో శిరస్సు వంచుకున్నారు. వాళ్ళ హృదయాలు వద్దన్నా ఉప్పొంగాయి. ఇంకా వాళ్ళు చెట్టు, పుట్ట, చేపబుట్ట లలో పుట్టిన విచిత్ర శిశువుల భాగోతాలు, అనంతరాయుడు, అగంతక వాయువు స్త్రీలను ఆనందంగా ఆశీర్వదించి ఉచితంగా పునిస్త్రీలు గా చేసిన పురాణ కథలు బోలెడు పూర్తిగా పుక్కిట పట్టి ఉన్నారు. అందుకే ఎడతెరిపి లేకుండా తెడ్లు వేస్తూ, అలసటతో వచ్చిన చెమట చుక్కల్ని చూపుడు వేలుతో గబుక్కున తాకి కాస్త కలవరపడ్డారు. చేపలు, కప్పలు చెమట చుక్కల్ని మింగి గర్భవతులవడం గుర్తుకొచ్చి కాస్త గాబరా పడ్డారు.

వాళ్లకు స్త్రీత్వపు ఔన్నత్యం గురించి కూడా బాగా తెలుసు. ఓ నారీ! సుకుమారి! కుసుమ కుమారి..!! అనే అనవసరపు పొగడ్తలు, ‘సురారులమ్మ..కడుపారగబుచ్చిన యుద్ధభేరీ’ లాంటి అమోఘమైన స్తోత్రాలు సైతం శృతం చేసి ఉన్నారు. వాళ్ళ జీవిత పథాన్ని నిర్దేశించే మదాలస, యశోద ల లాంటి ఆదర్శమాతల అద్భుతమైన గాథల్ని ఔపాసన పట్టేశారు. అడవి వాసన తగలని అతివ ఊర్మిళ నిదుర వద్దని ఆ రొద ని ఉదయాన్నే ఎర్రబడ్డ కళ్ళతో ఏటివాలుగా ఎటో ఎగరగొట్టేశారు. సావిత్రి సుధను మధువు లా ఆ మధ్యాహ్నమే పుచ్చుకున్నారు. సత్యవతి కథనం సంపూర్ణంగా సాయంత్రం సుగంధం పూసుకు విన్నారు. ఐదుగురి అలవి కాని అనురాగం పొందిన ఆ పాంచాలి వ్యథను అసహ్యం కలగని అనురక్తితో ఆ రాత్రి పూట అప్పటికప్పుడు పడవకు అటూ ఇటూ, లోపటా- బైటా తమ చుట్టూతా పట్టు పావడాల్లా కట్టారు.

వాళ్ళిద్దరి పడవ గురించి పెద్దగా చెప్పాల్సిన అవసరం లేదు. తడవ తడవకూ తప్పటడుగులు వేయని పడవ అది. తన పనిలో తాను నిమగ్నమైన భగ్న నౌక. అది చైత్రమాసంలో రెండు కొండల నడుమ లోయలో చిక్కుకున్న చిన్న మబ్బు ముక్కలాగుంది. కానీ అది యజ్ఞవాటిక లోంచో, నాగలి చాలు లోంచో ఒక్క పెట్టున ఆవిర్భవించిన ఆశ్చర్యం కాదు. ఏళ్ళు పూళ్ళు అడవిలో అజ్ఞాతంగా మొలచి ఋతుమతి ఐన దగ్గర నుంచీ అలవి కాని ఆరు ఋతువులకు ఆలవాలమై, చేవదీరిన చెట్టు కొమ్మలతో చేసిందది. అడ్డుగా అక్కడక్కడా అమావాస్య గీతలు, పైపూతగా పున్నమి చారలు గీసుకుంది. పలు ప్రమాదాలు దాటి వచ్చిందది. అందుకే చేవదీరినా ఇంకా పచ్చి ఆకులు కాలిన వాసన చెక్కల్లో ఇంకిపోయే ఉంది. అదొక సాదాసీదా పడవ. ఏ వాదప్రతివాదాలు చేయకుండా ఆ ఇద్దరమ్మాయిలను మోసుకుంటూ, తోసుకుంటూ వెళ్తోంది. జలస్పర్శతోనే తన జావళీలను జప్తు చేసుకుంది. నీళ్లు తాకినా నిర్మోహంగానే ఉంది. ‘జాగ్రత్త’ మాత్రమే దాని ఇప్పటి ఆచారం. ఏ తీరపు తొందర లేనిది దాని సంచారం. తేనె పిట్ట ల్లాంటి తరుణులను తీసుకువెళ్తున్నా వాళ్ల మనసులోని మసక చేదు చూడగలగడం దాని గ్రహచారం. నాచు పట్టిన క్రింది భాగంలో నానాజాతి సమితుల ఛాయలు ప్రతిఫలిస్తున్నా దానికంటూ ప్రత్యేకంగా ఏ చిహ్నమూ లేకపోవడం దాని అసంశయాత్మక సమాచారం.

వాళ్ళిద్దరి గురించి ఎంతో వివరించాలి… అసలు వాళ్లు ఎక్కడివాళ్లు.. ఈ పడవలో కెలా వచ్చారు… కానీ ఎందుకో మనస్కరించట్లేదు. విచారము, వినోదమూ కాకుండా ఏ వ్యగ్రతా లేకుండా, నిర్వికారంగా ఉన్నారనిపిస్తున్నారు. అయితే వాళ్లు నిజాయితీగా ఉన్నారని మాత్రం నిస్సంకోచంగా, నిష్కర్షగా చెప్పొచ్చు. అది నిజానికి తేలికగా చెప్పడం చాలా సులువైన పని…అలా ఉండటం అనితరసాధ్యం.

విభా-ప్రభాతాలలో ఏ విభ్రమము, విస్మయము లేకుండా ఉన్న వాళ్ళిద్దరూ ఒకరు తెలుపు ఒకరు నలుపు కాదు. రౌద్రమైన రక్త వర్ణంలో కాస్త తెల్లటి శాంతి పూల రంగు చిలకరించి చుట్లు చుట్టిన గులాబీ రంగు తీగలా ఉంది వాళ్ళ దేహం. తెల్లమద్ది వృక్షాల పూచిన తోపులా ఉంది వాళ్ళ మొహం. నది నడుమన పెదాల మధ్య నాలుక నొక్కి పట్టి వాళ్ళ హృదయాలు అమలినాలని గుర్రపు డెక్క ఆకులు గోల పెడ్తున్నా, పడవ అడుగుకు తోసేసిన పసితనపు నిసి రాత్రి నిజాలు నిటారుగా ఉండుండి నీటిపాముల్లా లేచి నిలదీస్తున్నట్లు ఈల వేస్తున్నా, కాలం కొయ్యకు ఉరితీసిన ఉదయపు ఉత్పాతాల హేల ఉద్రేక పరుస్తున్నా, రాత్రి రంగేళీల రంగవల్లి రక్తి కట్టిస్తానంటున్నా… అవేవీ పట్టించుకోకుండా అమ్మాయిలిద్దరూ ఏదో ఆలోచిస్తున్నట్టున్నారు. అసహనంతో దేన్నో అందుకోవాలనుకుంటున్నట్టున్నారు. సర్దుకుపోవడం, సహన గీతం సదా పాడడం వాళ్లకు వెన్నతో పెట్టిన విద్య. అలాగనే సూర్యుణ్ణి, చంద్రుడ్ని రెండు సున్నాల లాగా, సరి సమానంగా శిశు స్థాయిలోనే దిద్దుకున్నారు.. గుండెలకు గట్టిగా అదుముకున్నారు.

వాళ్ళు ఏ తీరం గురించీ ఇంకా ఆనుపానులు, ఆరాలు తీయట్లేదు. తేరగా దొరికే తీరం కూడా వాళ్ళ గమ్యం కాదనుకుంటా. కనుకునే తొలి జామైనా మలి జామైనా ఏదీ తూచకుండా ,తూగకుండా అనుభూతిస్తూ తాపీగా తెడ్లు వేస్తున్నారు. గుడి దగ్గర జరిగే ఉత్సవంలో గరగల్ని కచ్చితంగా మోయాలని మాత్రం వాళ్లకు తెలుసు. నీటి నురగ లని అందుకే గభాలున తోసేస్తున్నారు. స్థిమితంగా కూర్చోలేకపోవడం, శీఘ్రగతిన చెదరడం , చీమ చిట్టుక్కు మన్నా బెదిరిపోవడం… అంతలోనే మళ్లీ సర్దుకు కూర్చోవడం.అంతే. ఇంకే చిలిపి ఆలోచన వాళ్లకు లేదు.

ఆ ఇద్దరమ్మాయిలు ఆ పడవలో అలా అలా వెళ్ళిపోతూనే ఉన్నారు. ఎందుకో మాత్రం ఒకే ఒక్కసారి ఇద్దరూ కలిసి నవ్వారు. కాటుక కొండల కారడవిలో కబళించాలని చూసే కార్చిచ్చును అదాట్టున కురిసిన ఒక స్వప్న జలపాతం అనాయాసంగా చల్లార్చిందని…ఆ నీరు ఆ ఇద్దరి కన్నీరే నని… గట్టుమీద చెట్టులా పాతుకుపోయిన ఎవరో పురుష పుంగవడు కొంచెం గొంతు తగ్గించి అసహనంగానో, అర్థవంతంగానో అన్నట్టున్నాడు. సుదూరంగా ఉన్నందువల్ల కాబోలు లేదా ఆత్రంగా నేత్రాలలో శుభ్రజ్యోత్స్నలు నింపుకొని వెలిగిపోతున్నందు వల్లనో ఎందుకో ఆ ఇద్దరి కీ ఆ సూత్రం వినబడలేదు, కనబడలేదు.

సర్వస్వతంత్రురాలు కాని, హద్దులు, పొద్దులూ ఎరుగని పడవ మాత్రం ఒక్కసారి హృదయం సర్దుకుని..అటూ ఇటూ ఒరిగి నిట్టూర్చింది. పాము పడగల్లా తలెత్తిన రెండు బుడగలు తెడ్లు వేసిన తాకిడికి తలక్రిందులయ్యాయి.

‘నేను త్వరగా వచ్చేస్తా అమ్మ! ఒట్టు..’
‘ఇలాగే చెప్పి మొన్న ఆ ప్రీతి వాళ్లింటి కాడికి పోయావ్. నేను మళ్లీ నీ కోసం బెత్తం పట్టుకుని వచ్చేలా చేశావ్. గుర్తులేదా’
‘మొన్నంటే అరిసెలకు ఆశ పడి అక్కడే ఇచ్చేవరకు ఉండాల్సి వచ్చింది. అందుకే లేటైంది లేవే, అయినా ఎందుకు నేనేదో చిన్నపిల్ల అన్నట్లు కర్ర పట్టుకొని….’ అని చెప్తుండగానే
‘చూడు జహీ! బయట పరిస్థితులు అస్సలు బాలేవు. మీ నాన్న వచ్చే వేళకి నువ్వు ఇంట్లో లేవనుకో ఈ సారి బెత్తం కాదు, కొరడా పట్టుకొస్తా’ కొంచెం గట్టిగానే అనింది అమ్మ.
‘నీకా ఛాన్స్ ఇవ్వను లే!’ అంటూ నాలో నేనే నవ్వుకుని మన్విత వాళ్లింటికి బయల్దేరా. ఈ రోజు తనకి పెళ్లిచూపులు.

నా కోసం ఎదురుచూస్తుంటుందేమో అనుకుంటు ఉండేసరికి ఆటో మన్విత వాళ్ల ఇల్లు దాటేసింది. ఆటో అతన్ని ‘హ్హ.. ఇక్కడే ఆపండి.’ అని డబ్బులిచ్చేసి మన్వి వాళ్లింటికి అడుగులేసా. ఎందుకో ఈ రోజు మన్వి వాళ్ల వీధంతా హడావుడిగా ఉంది. ఆటో చప్పుడు వినిపించి మన్వి బయటకొచ్చింది.
‘ఎప్పుడు రమ్మంటే ఎప్పుడొస్తున్నావమ్మా!?’
‘అబ్బా అమ్మ గురించి తెలిసిందేగా. త్వరగా వస్తానని నాతో చెప్పించుకోవాలని ఇంత లేట్ చేసింది.’
‘సర్లే పదా!’ అంటూ మన్వి తన రూంకి తీసుకెళ్లింది.
ఇంతలో మన్వి వాళ్ల అమ్మ వచ్చి ‘పెళ్లికొడుకు వాళ్లు ఇంకో అరగంటలో వచ్చేస్తారట ఏవైనా ఉంటే తొందరగా తయారై రండి’ అని చెప్పి వెళ్లింది. నెమ్మదిగా మన్వి మొహం వాడిపోతూ, కళ్లలో నీటి ఛాయలు అలుముకున్నాయి.

నిజానికి మన్వి నేను ఒకే స్కూల్. మాది చాలా బలమైన ఫ్రెండ్ షిప్. తనకి ఈ పెళ్లంటే ఇష్టం లేదు. ఎందుకంటే తనకింకా పదహారెళ్లే. వీళ్ల కుటుంబం బలవంతం మీదుగా ఈ పెళ్లి జరగబోతుంది.
‘నీకు ఈ పెళ్లి ఇష్టం లేదని మళ్లీ చెప్పొచ్చుగా మన్వి’
‘చెప్పి చూసా! చిన్నపిల్లవి నీకేం తెలీదు. మేం చెప్పినట్లు విను అన్నారు’
‘నీకు పెళ్ళైపోతే నాకు దూరంగా వెళ్లిపోతావు కదా!’
‘ఔను జహీరా! నాకు మీ అందర్నీ వదిలి వెళ్లాలని లేదు’ అంటూ ఇద్దరం ఒకరికొకరం ధైర్యం చెప్పుకుంటున్నాం.

పెళ్లికొడుకు వాళ్లు వచ్చారని మన్వి వాళ్ల చుట్టాలు,ఇంట్లో వాళ్లు ఇంటి గేట్ వరకు వెళ్ళారు. నేనేమో మన్వి రూం నుండి బయటకు వచ్చి కిటికీలోంచి అబ్బాయి వాళ్లని చూస్తున్నా. ఇంతలో టెలిఫోన్ మోగుతుంది. పట్టించుకోకుండా కిటికీ మీదే ధ్యాస పెట్టా. మళ్లీ ఇంకో సారి మోగింది. ఈసారి మన్వి రూం నుండి బయటకొచ్చి టెలిఫోన్ ఎత్తి మాట్లాడింది.
‘హాలో! ఎవరు?’
‘హా.. మన్వి నేను జహీరా వాళ్ల అమ్మని’
‘ఆంటీ చెప్పండి’
‘జహీరా లేదా?’
‘ఉంది ఇస్తున్నా ఆంటీ’ జహీ మీ అమ్మ ఫోన్ చేసింది.
అని చెప్పగానే అమ్మెందుకు ఫోన్ చేసింది అనుకుంటూ, ఫోన్ తీసుకున్నా

‘హలో జహీ..’
‘నేనే అమ్మ ఏవైంది ఫోన్ చేశావ్’
‘జహీ నువ్వక్కడి నుండి వెంటనే దగ్గర్లో ఉన్న మావయ్య వాళ్లింటికి వెళ్లు. చాలా ప్రమాదంలో ఉన్నాం మనం’ అనగానే నా వెన్ను అదిరింది
‘ఏవైంది అమ్మ ఎందుకిలా మాట్లాడుతున్నావు’
‘అవన్నీ ఇప్పుడు చెప్పలేను. నేను నాన్న దర్బార్ మందిరంలో ఉన్నాం’
‘నువ్వు అక్కడ్నుండి ఖాదీర్ మావయ్య వాళ్లింటికి వెళ్లు. మావయ్య నిన్ను మా దగ్గరకి తీసుకొస్తాడు.
జహీ.. నిన్నెవరైనా నువ్ సిక్కు పిల్లవా అని అడిగితే కాదు అని చెప్పు’ అంటూ అమ్మ ఏడుస్తూ చెప్తుండగానే ఫోన్ సిగ్నల్ పోయింది.

ఇంతలో బయటున్న పెళ్లి కొడుకు వాళ్లు లోపలికి వచ్చారు. అమ్మ నాకు దేని గురించి చెప్పలేదు అసలేమైంది అనుకుని మన్వి నేను రూంలోకి వెళ్లి గడియ పెట్టాం. మన్వికి అమ్మ చెప్పిందంతా చెప్పా.
‘కానీ అసలేం జరుగుతుందో అర్థం కాట్లేదు మన్వి’ ఎండిపోయిన గొంతుతో నిస్సహాయంగా చెప్పా.
మన్వి ఆలోచిస్తూ ‘మీ అమ్మ చివర్లో నిన్ను సిక్కు అమ్మాయివని ఎందుకు చెప్పకంది?’
‘నన్ను ఇంకా భయపెట్టకు మన్వి’
ఇంతలో గడియ తీయమని మన్వి వాళ్ల నాన్న పిలుపు, నా గుండెలో రైళ్లు పరిగెడుతున్నాయి.
సంశయిస్తూనే మన్వి తలుపు తీసింది.

వాళ్ల నాన్న నేరుగా నా దగ్గరకొచ్చి
‘జహీరా బయట దారుణంగా అల్లర్లు జరుగుతున్నాయి. నువ్వెందుకమ్మా ఇక్కడికొచ్చావు’
ఇంతలో మన్వి ‘నేనే రమ్మని బలవంత పెట్టా నాన్న’ అంది చిన్న గొంతుతో
అందరూ ఆలోచనలో పడ్డారు
ప్రతి ఒక్కరి మొహంలో కంగారు, భయం.
అప్పుడు అర్థమైంది నేను వీళ్లకేదో అపాయం తలపెట్టా అని.
‘నాన్న ఇందాక జహీ వాళ్ల అమ్మ కూడా ఫోన్ చేసింది’ అంటూ మా అమ్మ చెప్పిన మాటలు మన్వి వాళ్ల నాన్నకి చెప్పింది.

ఆయన ఆలోచించి అమ్మ చెప్పినట్లుగానే నన్ను ఖాదీర్ మామయ్య వాళ్లింట్లో దింపేస్తా అన్నాడు. అప్పుడు మన్వి వాళ్ల నానమ్మ కలుగజేసుకుని
‘నీకెందుకు వచ్చిన సంతరా! ఈ పిల్ల వెళ్లగలదులే’ అంది విసుగ్గానే
‘నీకేం తేలీదమ్మా నువ్వూరుకో, జహీరా మన్వి హే కాదు వాళ్ల నాన్న నేను కూడా చిన్నప్పటి స్నేహితులం. ఇలాంటి ఆపద సమయంలో వీళ్లని చేరదీసుకోవాల్సిన బాధ్యత మనకుండదా’
‘బాధ్యత సరే లేరా! ఈ పిల్ల మన్వి కోసం మనింటికి వస్తుందని అందరికీ తెలుసు, ఇప్పుడు ఈమె ఇక్కడుందని తెలిస్తే మన ఇంటి మీదకి వచ్చేయరు’
‘నువ్వు కాసేపు ఆగమ్మా!’ అని మన్వి వాళ్ల అమ్మకి, వాళ్ల నాన్న సైగ చేస్తాడు.
దానికి వాళ్లమ్మ తలూపి..

నన్ను మన్విని వేరే గదిలోకి తీసుకెళ్లి మన్వి బట్టలు ఇచ్చి మార్చుకోమంది. నన్ను మన్వి లానే తయారుచేస్తోంది. ఇదంతా చూస్తున్న మన్వి వాళ్లమ్మని అడిగింది
‘ఎందుకమ్మా జహీకి ఇప్పుడేం ప్రమాదముంది’
‘జహీకి కాదు! మన ఊర్లోని సిక్కు వాళ్లందరికీ ప్రమాదం.’
‘సిక్కువాళ్లేంటీ ఎందుకలా’ అంటూ జహీ మన్వి వాళ్ల అమ్మ మొహం చూసింది దీనంగా..
వాళ్ల అమ్మ కళ్లలో నీళ్లు తుడుచుకుని
‘మొన్న రేడియోలో చెప్పారుగా తల్లీ నువ్వు విన్లేదా ఇవన్నీ పెద్ద కుళ్లు కుతంత్రాల యవ్వరాలు నీకెలా చెప్పేది’
‘హ్హ.. మొన్న మన ప్రధానమంత్రి చనిపోయారని దీని గురించి గొడవలు జరుగుతున్నాయని అమ్మ చెప్పింది’
ఇంతలో మన్వి వాళ్ల నాన్న పిలుపు.

‘పెరడు వెనకాల నుండి వెళ్లండి ఎవరికంటా పడరు’ అంది మన్వి వాళ్ల అమ్మ.
నాలో చెప్పలేని భయం ఉబికోస్తుంది. వెంటనే మన్వి నన్ను గట్టిగా కౌగలించుకొని జాగ్రత్త జహీ అంటూ ఏడుస్తుండగానే మన్వి వాళ్ల నాన్న నా చేయి పట్టుకుని నా తలపై వోని కప్పి బయటకు తీసుకెళ్లారు కంగారు పడుతూనే. మామయ్య వాళ్ల ఇళ్లు కాస్త దూరంలోనే ఉంది.
మేము నడుచుకుంటూ వెళ్తుంటే ఢిల్లీ అంత ఎరుపు పులుముకున్నట్టు ఎక్కడ చూడు రక్తం, మంటలు..
‘అసలేవైంది అంకుల్.. సిక్కుల్ని మాత్రమే ఎందుకు చంపుతున్నారు, ఎవరు చంపుతున్నారు నాకు చాలా భయంగా ఉంది’
‘ఎవరో చేసిన పనికి మత విద్వేషాలు రెచ్చగొట్టి ఇలాంటి కల్లోలాలు సృష్టించి ఏ పాపం తెలీని అమాయక జనాల్ని కూడా పొట్టన పెట్టుకుంటున్నారు తల్లీ’ అంటూ కన్నీళ్లు తెచ్చుకున్నారు.

మేం నడిచే వీధుల్లో ఉన్న సిక్కు ఇళ్లన్నీ అగ్నితో దగ్ధమవుతున్నాయి. కొన్ని శరీరాలు రోడ్ల గుండా పడున్నాయి. ఆ దృశ్యాలు చూస్తున్నంతసేపు నరకంలో నడుస్తున్న ఆలోచన. ఆ వాసన ఇప్పటికీ నన్ను వెంటాడుతూనే ఉంది. తీరా రోడ్ నం. 23 కి రాగానే  అటువైపుగా ఆయుధాలు పట్టుకుని వెళ్తున్న ఓ ముఠా
మన్వి వాళ్ల నాన్నను చూసి..
‘మధుశాస్త్రి అటువైపు ఎక్కడికి ఈ టైంలో.. అక్కడ మంటలు అంటించాం’
మన్వి వాళ్ల నాన్నకి, నాకు గుండె ఆగినంత పనైంది.
వాళ్ల మాటలకు తడబడుతూనే
‘మ..మన్వితకి ఆరోగ్యం పాడైంది. ఇటువైపుగా హస్పిటల్ కి వెళ్దామని’ అంటూ వాళ్ల దృష్టి పడకముందే అక్కడి నుండి త్వరగా వెళ్లిపోయాం.
ఖదీర్ మామయ్య వాళ్ల ఇళ్లంతా తగలబడిపోయింది. మేం మామయ్య కోసం చుట్టుతా వెతికాం. అలా రోడ్ నం. 24 వరకు వెళ్లగానే మమ్మల్ని గమనించి ఖదీర్ మామయ్య మమ్మల్ని ఓ పరదాలోకి లాగారు. నన్ను దగ్గరకు తీసుకొని ఏడుస్తూ ‘జహీరాను జాగ్రత్తగా తీసుకొచ్చినందుకు మీకేలా కృతజ్ఞతలు చెప్పాలో తెలీట్లేదు’ అంటూ మన్వి వాళ్ల నాన్నకి రెండు చేతులతో దండం పెట్టాడు.
‘మీరు ఇంకా ఇక్కడుండడం మంచిది కాదు. త్వరగా మందిరానికి వెళ్ళండి’ అని మధుశాస్త్రి గారు చెప్పి మమ్మల్ని జాగ్రత్తగా పంపారు.
మామయ్యతో కలిసి ఎలాగోలా దర్బార్ మందిరానికి చేరుకున్నాం. కానీ అక్కడి పరిస్థితి చూసి నా మనసు, మెదడు మొద్దుబారిపోయింది.
మందిరమంతా కూడా నిప్పుల వరదలు. అందులో అమ్మనాన్న కూడా ఉన్నారు. గట్టిగా ఏడ్చే స్వతంత్రం కూడా లేదు. మామయ్య కూడా అక్కడే కుప్పకూలాడు మమ్మల్ని ఓదార్చే వారే లేని పరిస్థితి. ఏడ్చి ఏడ్చి శరీరం అదుపు తప్పింది. అలా ఆ రోజు అక్కడే ప్రాణాలతో ఉండగలిగాం. ఆ రోజు ఖదీర్ మామయ్య తన పగ్రి తీసేసి పొడవైన జుత్తును కత్తిరించాడు, తన కుడి చేయి కడియాన్ని కూడా తీసేసాడు. మరుసటిరోజు ఢిల్లీ నుండి ఎక్కడికైనా పారిపోవాలని ఓ రైలెక్కాం. అలా మా ఇంటిని కుటుంబాన్ని కోల్పోయి బిక్కుబిక్కుమంటూ బయలుదేరి చివరికి హైదరాబాద్ వచ్చేసాం. ఆరోజు రైల్లో మా పక్కన కూర్చున్న ఓ హిందూ కుటుంబం అచ్చు మన్వి వాళ్లలాగానే! వాళ్లు సరదాగా మమ్మల్ని చూస్తూ ఎక్కడి వరకండి ప్రయాణం అని మామయ్యని అడిగారు. దానికి మామయ్య అనుమానంగానే ‘హైదరాబాద్ వరకు’ అని చెప్పాడు.
అందులో ఒకావిడ ‘నీ పేరెంటమ్మా’ అని అడిగేసరికి
‘జహీరా సింగ్…’ అని చెప్పబోతుంటే
మామయ్య నా నోటిని అదిమిన
‘జాహ్నవి…’ అని చెప్పాడు
‘హో.. మంచి పేరు’
అప్పుడర్థం కాలేదు నా చుట్టూ జరిగిన మారణహోమం గురించి. జహీరా సింగ్ నుండి జాహ్నవి గుప్తాగా మారిన నా కథ గురించి. ఇప్పుడు నాకు ఇరవై మూడేళ్లు.